Oriol

Oriol
flag of Oryol (en)
Alministración
País	Rusia
Óblasts	Óblast d'Oriol
Tipu d'entidá	organización territorial de Rusia
Cabezaleru/a del gobiernu	Vasilij Novikov
Nome oficial	Орёл (ru)
Nome llocal	Орёл (ru)
Códigu postal	302000–302499
Xeografía
Coordenaes	52°58′07″N 36°04′10″E / 52.9686°N 36.0694°E
	Oriol Oriol (Rusia)
Superficie	121.21 km²
Altitú	170 m
Demografía
Población	303 696 hab. (1r xineru 2022)
Porcentaxe	41.91% de Óblast d'Oriol; 0.21% de Rusia
Densidá	2505,54 hab/km²
Más información
Fundación	1566
Prefixu telefónicu	4862
Estaya horaria	UTC+03:00
Llocalidaes hermaniaes	Razgrad (es) , Offenbach am Main, Kaluga, Kolpino (es) , Kolpinsky District (en) , Novosibirsk, Volokolamsky District (en) , Žodzina, Novi Sad, Maribor, Penza, Brest, Nokia y České Budějovice (es)
	orel-adm.ru

Pa ver otros usos d'esti términu, Oriol (dixebra).

Oriol (rusu: Орёл; [ʌˈrʲol], dacuando transliterada como Orel) ye una ciudá de Rusia, capital del óblast d'Oriol. Ta allugada xunto al ríu Oká, aproximao a 360 km al sur-suroeste de Moscú.

Ye una encruciada na rede de carreteres y llinies ferriales; desenvuelve una actividá comercial basada nos productos agrícoles. La industria entiende sectores como la maquinaria, la confección, les fábriques de cerveza y de farina. La población en 2002 yera de 333.600 habitantes.

Historia editar

Oríxenes y Edá Media editar

Magar nun esisten rexistros históricos, la evidencia arqueolóxica amuesa qu'esistió un asentamientu fortificáu ente los ríos Oka y Orlik yá nel sieglu XII, cuando la tierra formaba parte del Principáu de Chernigov. El nome de la fortaleza ye desconocíu; ye posible que nun se llamó Oriol nesi momentu. Nel sieglu XIII, la fortaleza convertir en parte del distritu Zvenigorod del Principáu de Karachev. A principios del sieglu XV, el territoriu foi conquistáu pol Gran Ducáu de Lituania. La ciudá llueu foi abandonada pola so población, dempués de ser escalada polos lituanos o la Horda d'Oru. El territoriu convertir nuna parte del Zarato de Rusia nel sieglu XVI.

Iván el Tarrecible decretó que se construyera una nueva fortaleza nel llugar en 1566, col propósitu de defender les fronteres del sur del país. La fortaleza foi construyida bien rápido, el trabayu empezó nel branu de 1566 y termináu na primavera de 1567. L'allugamientu escoyíu nun yera ideal dende'l puntu de vista estratéxicu, una y bones la fortaleza atopar nun terrén baxu y anubiertu estacionalmente, fácilmente enfocáu dende'l terrén altu vecín. El falsu Dmitri I y el so exércitu pasaron por Oriol en 1605; Ivan Bolotnikov en 1606; Dmitri II acampó en Oriol mientres l'iviernu de 1607-1608. La intervención polaca escalar en 1611 y 1615; la población fuxó dempués del segundu saquéu y camudóse a Mtsensk. Sicasí, Orlovsky Uyezd siguió esistiendo nel papel.

Oriol foi reconstruyíu en 1636. La cuestión de mover la fortaleza a un terrén más ventaxosu taba nel aire hasta la década de 1670, pero'l movimientu nunca se realizó. La fortaleza consideróse innecesaria y desarmada a principios del sieglu XVIII. A mediaos del sieglu XVIII, Oriol convertir n'unu de los principales centros de producción de ceberes, siendo'l ríu Oka la principal ruta comercial hasta la década de 1860 cuando foi reemplazáu por un ferrocarril.

Oriol recibió'l estatus de ciudá en 1702. En 1708 incluyóse como parte de la Gubernia de Kiev; en 1719, la provincia d'Oriol creóse dientro de la provincia de Kiev. La Provincia foi tresferida a l'acabante crear Gubernia de Bélgorod en 1727. El 11 de marzu (28 de febreru estilu antiguu) de 1778 creóse la vice realeza d'Oriol a partir de partes de les Gubernias de Voronezh y Bélgorod. En 1779, la ciudá foi reconstruyida casi por completu en base a un nuevu plan; y el ríu Oriol pasó a llamase Orlik ("águila pequeña").

Revolución rusa y Segunda Guerra Mundial editar

Dempués de la Revolución d'ochobre de 1917, la ciudá tuvo en manes bolxeviques, sacante por un curtiu periodu entendíu ente'l 13 d'ochobre y el 20 d'ochobre de 1919, cuando foi controlada pol Exércitu Blancu d'Anton Denikin.

La ciudá movióse una vegada más ente distintes oblasts nos años 1920 y 1930 (de primeres como Gubernia d'Oriol hasta 1928, entós Rexón Central de la tierra negra ente 1928 y 1934, finalmente nel óblast de Kursk), convirtiéndose finalmente nel centru alministrativu del so propiu óblast el 27 de setiembre de 1937.

La prisión d'Oriol yera un llugar notable d'encarcelamientu pa presos políticos y prisioneros de guerra de la Segunda Guerra Mundial. Christian Rakovsky, Maria Spiridonova, Olga Kameneva y otros 160 prisioneros políticos prominentes fueron fusilaos el 11 de setiembre de 1941 por orde d'Josif Stalin nel monte de Medvedev, pela rodiada de Orel.

Mientres la Segunda Guerra Mundial, Orel foi ocupada pola Wehrmacht el 3 d'ochobre de 1941 y lliberada el 5 d'agostu de 1943, dempués de la Batalla de Kursk. La ciudá foi destruyida casi por completu.

Política editar

En febreru de 2012 la Duma de la ciudá suprimió la eleición direuta del alcalde. N'avientu de 2013, celebróse un referendu, onde'l 71% de la población sofita'l regresu d'eleición de l'alcaldía direuta.

Situación alministrativa y municipal editar

Oriol ye'l centru alministrativu de la rexón, y nel marcu de les divisiones alministratives, sirve como centru alministrativu del Distritu d'Orlovsky, a pesar de que nun ye una parte d'él. Como una división alministrativa, incorporar por separáu como la ciudá de más importancia d'oblast, una unidá alministrativa col estáu igual a la de los distritos. Como una división municipal, la ciudá d'oblast incorpórase como Urban Okrug.

Clima editar

Oriol tien un clima continental húmedu con iviernos fríos y branos templaos. La primer metá del iviernu ye daqué más nidiu que la segunda, con destemples frecuentes. En xineru-febreru, prevalez el clima xeláu, les xelaes severes son posibles. Febreru ye'l mes más duru del iviernu. Ente que marzu ye entá fríu, la primavera déxase notar a principios d'abril. Los branos tienen periodos alternos de calor intenso y clima más frescu. Son habituales periodos de calor intenso ensin agua, y periodos de fuertes agües y clima frescu. La seronda suel ser relativamente templáu.

Parámetros climáticos permediu d'Orel
Mes	Xin	Feb	Mar	Abr	May	Xun	Xnt	Ago	Set	Och	Pay	Avi	añal
Temperatura máxima absoluta (°C)	8.0	9.4	18.2	27.8	32.8	35.4	38.7	39.5	30.7	26.3	16.0	9.6	39.5
Temperatura máxima media (°C)	−3.7	−3.6	2.3	12.2	19.5	22.9	24.9	23.7	17.3	10.1	1.9	-2.7	10.4
Temperatura media (°C)	-6.3	-6.7	-1.3	7.2	13.9	17.5	19.3	17.9	12.1	6.1	-0.8	-5.1	6.2
Temperatura mínima media (°C)	−9.0	−9.9	−4.7	2.6	8.4	12.2	14.1	12.7	7.6	2.7	−2.8	−7.7	2.2
Temperatura mínima absoluta (°C)	−33.5	−37.2	−37.8	−18.9	−5.0	-0.4	3.9	-2.2	−5.0	−13.0	−26.4	−35.0	−37.8
Precipitación total (mm)	43	37	33	43	42	69	76	59	60	54	42	43	601
Nevaes (cm)	15	21	21	10	7	0	0	0	0	3	6	7	90
Díes de precipitaciones (≥ 1 mm)	23	20	17	12	10	11	8	8	11	14	17	24	175
Hores de sol	34.1	67.2	133.3	186.0	269.7	273.0	288.3	275.9	168.0	89.9	36.0	31.0	1852.4
Humedá relativa (%)	84	81	75	65	64	69	71	69	77	82	86	87	75.8
Fonte: Pogoda.ru.net^[1]

Tresporte editar

La ciudá tien l'Aeropuertu Oriol-Yuzhny. Dende 1868 esiste una conexón ferroviaria ente Moscú y Oriol.

Oriol ye un importante centru de tresporte nes fronteres de les rexones económiques centrales y el centru de la Tierra Negra. Al traviés de la ciudá converxen siete carreteres importantes de valores federales y republicanes: M2 (Y 105), P92, R119, R120, A142 (Y93), cinco llinies de ferrocarril: a Yeléts, Moscú, Kursk, Briansk y Mijáilovski rudnik. La ciudá tien un aeropuertu (na actualidá (2013) nun funcionar). La formación d'Oriol como un importante centru de tresporte deber a la so posición xeográfica nes fronteres de les rexones económiques.

La ciudá cunta con sistemes de trolebuses, tranvíes y autobuses. Esti tipu de tresporte públicu que cubre tol territoriu de la ciudá. Cada autobús, tranvía y trolebús ta forníu con indicadores de ruta qu'informen sobre la ruta al traviés de la ciudá, les paraes designaes, según nos salones detallaron los patrones de tráficu, que se complementa la normativa d'usu d'una manera especial. Hai una llancha coleutiva nel ríu Oká. Na ciudá hai taxis y danzaderes, y coches d'arriendu. Terminales interurbanos de tresporte: la estación d'Oriol, Estación Luzhki-Oriol, estación d'autobuses d'Oriol, según la carretera federal M2 (Y 105), P92, R119, R120, A142.

Tranvía editar

La tranvía d'Oriol empezó a funcionar a finales del sieglu XIX. Nesi momentu, munches ciudaes yá teníen tranvíes. El 3 (15) de payares de 1898 en Oriol inauguróse la tranvía llétricu. El proyeutu foi realizáu pol empresariu belga FF Gilon y la firma "Compagnie Mutuelle de tranvíes", que ganó'l derechu a construyir non yá una tranvía, sinón el llume na ciudá.

Persones famoses rellacionaes con Oriol editar

Yevgeni Preobrazhenski, políticu, economista, revolucionariu soviéticu *

Iván Turgénev, novelista y dramaturgu. La casa onde pasó la so infancia ye, na actualidá, la sede d'un muséu.

Mikhaíl Bakhtín, llingüista y críticu lliterariu *

Afanasi Fet, poeta * Nikolái Leskov, novelista, nacíu nes cercaníes.

Piotr Stolypin, home d'estáu *

Féliks Dzerzhinski, xefe de l'axencia secreta Cheka.

Nikolái Polikárpov, diseñador d'aviones
Artem Mikoyán, fundador de la famosa fábrica d'aviones MiG.
Guennadi Ziugánov, actual xefe del partíu comunista de la Federación Rusa.
Denís Menshov, ciclista profesional y ganador de la Vuelta a España del 2005 y 2007.
Leonid Andréyev, escritor rusu nacíu na ciudá.
Vasíli Sergéyevich Kalínnikov, compositor rusu 1866 - 1901.