Wikipedia

Ahura Mazda

Esti artículu ye sobre'l dios iranín. Pa lleer sobre'l fabricante d'automóviles, ver Mazda.

Ahura Mazda (Ahura Mazdā) o Ormuz ye'l nome en idioma avéstico pa una divinidá aponderada por Zoroastru como'l Creador ensin crear, esto ye, la deidá suprema del zoroastrismu.

Invistidura de Ardashir, Papakan, per parte de Azhura Mazda.

El zoroastrismu ye asina descritu polos sos adeptos como «mazdaiasna», l'adoración de Mazda. Nel Avesta, «Ahura Mazda ye'l más altu oxetu de cultu»,[1] la primer divinidá y la más frecuentemente mentada na lliturxa yasna. Na cosmogonía y tradición zoroástrica, toles divinidaes menores son tamién creaciones de Mazda (lléase Bundahishn III).

Ahura Mazda ye Auramazdā[2] en antiguu persa, Aramazd en partu[3] y armeniu (cf. tamién Aramazd). En persa mediu y persa nuevu el so usu varia, pero Hormizd, Hormuzd, Ohrmazd y Ormazd/Ōrmazd (اورمزد/ارمزد) son treslliteraciones comunes.

Ye'l dios del cielu, omnisciente y sacerdote celeste, líder de los Amesha Spenta, verdaes (non divinidaes) del zoroastrismu creaes por Ahura Mazda p'ayudar a rexir la creación (los ahura). Ye un dios astractu y trascendente, ensin imaxe concreta, polo cual nun ye representable. Los zorastrianos usen el términu arreyar pa referise al fueu y la lluz, que son manifestaciones de Ahura Mazda.

Angra Mainyu ye lo opuesto a Ahura Mazda, ye la representación del mal, nun ye un dios nin un ente y dio llugar al conceutu erróneu de qu'hai «dualismu cósmicu» nel zoroastrianismo[ensin referencies]. Tamién ye llamáu Ahriman. Representa a los daeva, los de la mala conducta.

Mazda significa 'sabiduría', ye un nome femenín (como'l griegu Sofía). Ahura significa, lliteralmente, el ser altu' masculín.

La bona mente

editar

Ahura Mazda ye entendíu al traviés de la bona mente: pero esta comunión, esti intercambiu ente la divinidá y los humanos qu'estiendan la mano en busca d'él, ye únicu al traviés de la bona mente. Comunícase y manifiéstase a los mortales al traviés de los sos propios atributos éticos que son una parte de la so ser. Los homes y muyeres pueden escoyer ser como'l achaa (rectos) o como vohu manah (con una mente bono y benévolo), o cualesquier de les otres esencies propies del mesmu ser de Dios. Da los sos propios atributos a la humanidá pa progresar y evolucionar escontra la entereza.

Nomenclatura

editar

Mazda, o más bien la so forma en idioma avéstico Mazdā (nominativu Mazdå), reflexa'l protoiranio *Mazdāh. Xeneralmente ye consideráu'l nome propiu de la deidá, según la so cognáu sánscritu medhā significa 'intelixencia' o 'sabiduría'. En dambos idiomes les pallabres reflexen al protoindoiranio *mazdhā-, del protoindoeuropéu *mn̩sdʰeh1, que lliteralmente significa 'afitar la mente', y por tanto sabiu'.[4]

L'axetivu ahura significaba orixinalmente 'ahúrico', caracterizando una entidá indoirania específica llamada *asura.[5][6][7] Anque inda hai rastros evidentes n'antiguos testos indios ya iraninos,[8] en dambes cultures la pallabra apaez esporádicamente como l'epítetu d'otres divinidaes.

Nos Gathas (Gāθās), los himnos que la so composición atribuyir al mesmu Zoroastru, los dos metaes del nome nun son necesariamente usaes al empar, o inclusive son intercambiaes, o s'usen n'orde invertíu. Sicasí, nos testos más recién del Avesta, Ahura y Mazda son partes integrales del nome Ahura Mazda, que son fundíos n'otres antigües llingües iranies.

Oríxenes

editar

Anque s'acepta qu'Ahura Mazda ye l'equivalente conceptual d'una divinidá protoindoirania, los detalles son asuntu d'especulación y alderique. Un consensu escolásico identifica una conexón al prototípicu *vouruna y *mitra, pero nun hai un consensu establecíu sobre si Ahura Mazda ye unu de los dos, o los dos xuntos, o inclusive unu superior a dambos.

Una opinión[9] ye que la divinidá protoindoiranio ye'l Padre Asura ensin nome, esto ye, el dios Varuna del Rigveda. Nesta opinión, el mazda zoroástrico ye l'equivalente al sánscritu védicu medhira, descritu nel Rigveda 8.6.10 como la visión del orde cósmicu» que Varuna ufierta a los sos devotos. Tamién se suxirió[10] qu'Ahura Mazda podría ser el desarrollu iranín de la espresión dvandvah de *mitra-*vouruna, siendo *mitra'l per otra parte 'Señor' ensin nome (Ahura) y *vouruna siendo mazda/medhira como se señaló enantes. Nesta constelación, Ahura Mazda ye una divinidá compuesta na cual les carauterístiques favorables de *mitra nieguen les cualidaes desfavorables de *vouruna.

N'otra opinión, Ahura Mazda ye vistu como'l Ahura por excelencia, superior a *vouruna y a *mitra, y el Padre Asura ensin nome del Rig-veda ye un dios distintu (ver la etimoloxía más arriba) col cual Ahura Mazda puede tar rellacionáu. Nun desarrollu d'esta opinión,[11] la espresión dvandvah de *mitra-*vouruna nun ye otra que l'arcaicu 'Mithra-Baga' del Avesta. Pero mientres nel Rig-veda Bhaga ye una divinidá menor por mesmu derechu, nos tiempos protoindoiranios esto foi un epítetu del conceutu de *vouruna y nel Irán cimeru siguió siendo un títulu de cultu pa *vouruna, darréu reemplazándolo.[12] Tamién s'apuntó que na tablilla #337 d'una fortificación en Persépolis, Ahura Mazda ye distintu de Mithra y de Baga.[13]

Enllaces esternos

editar

Referencies

editar
  1. ↑ Dhalla 1938, p. 154.
  2. ↑ Kent 1945, p. 229ff.
  3. ↑ Boyce 1983, p. 684.
  4. ↑ Douglas Harper (2001-2013). «Ahura Mazda» (inglés). Online Etymology Dicccionary. Consultáu'l 23 de xineru de 2014.
  5. ↑ Thieme 1960, p. 308.
  6. ↑ Gershevitch 1964, p. 23.
  7. ↑ Kuiper 1983, p. 682.
  8. ↑ Thieme 1960, pp. 308-309.
  9. ↑ cf. Kuiper 1976, pp. 33ff.
  10. ↑ Kuiper 1983, p. 683.
  11. ↑ Boyce 2001, pp. 239-257.
  12. ↑ Boyce 2001, pp. 243-244.
  13. ↑ Boyce 1983, p. 685.




Sacáu de «https://ast.wikipedia.org/w/index.php?title=Ahura_Mazda&oldid=4270797»