Cártel de Tijuana
El Cártel de Tijuana, tamién conocíu como'l Cártel de los Arellano Félix (CAF), ye una organización criminal mexicana dedicada al tráficu illegal de drogues, llaváu de dineru. Establecíu en Tijuana, Baxa California, les sos operaciones centrar na parte noroeste de Méxicu. Compitió na demanda y movimientu de droga colos otros grandes cárteles en Méxicu, principalmente'l Cártel de Sinaloa, que controlaba partir poniente del país, el Cártel de Juárez, que controlaba la parte centro del país y el Cártel del Golfu, que'l so control taba allugáu na parte este del país.
| Cártel de Tijuana CAF | ||
|---|---|---|
.jpg) | ||
| Fundación | 1989 | |
| Fundador | Benjamín Arellano Félix | |
| Llugar de orixe |
Tijuana, Baxa California, Méxicu  | |
| Territoriu | Baxa California y Baxa California Sur | |
| Aliaos | Cártel Jalisco Nueva Xeneración | |
| Enemigos |
Cártel de Sinaloa Cártel del Golfu | |
| Actividaes delictives | Homicidiu, narcotráficu, terrorismu, crime entamáu, llaváu de dineru, tráficu d'armes, secuestru, delitos Informáticos | |
| Operacional | 1989-Actual | |
| Estatus | Debilitáu | |
| [editar datos en Wikidata] | ||
El Cártel de Tijuana foi descritu como unu de los cárteles más grandes y violentos qu'operaben en Méxicu pa la década de los años 1980 y 1990.[1] Pero nos últimos años foi debilitáu de manera considerable arriendes de la captura y muerte de los sos principales líderes; a 2015, funciona como una pequeña organización que se llinda solo a engarrar places en Baxa California, una y bones el Cartelu de Sinaloa tomó'l control de les actividaes internacionales que los Arellano Félix teníen na frontera.
Destaca la so apaición na película Traffic de 2001, onde se representa un enfrentamientu armáu ente ésti y el Cártel de Juárez. Dende l'añu 2017, el Cártel de Tijuana estableció una alianza col Cártel Jalisco Nueva Xeneración (CJNG), qu'en prauticar pasó a ser una fusión con esti postreru, buscando recuperar el control de la ruta a Estaos Xuníos por Tijuana controlada pol Cártel de Sinaloa, lo que xeneró inseguridá y aprovecimientu nesta ciudá fronteriza, que contabilizó esi añu más de 500 muertos pola guerra ente los dos organizaciones. Esta fusión conozse como'l Cártel Tijuana Nueva Xeneración (CTNG), siendo la sede del CJNG nesta parte del país.[2]
Orixe
editarLa hestoria y orixe del cártel remontar a la dómina del Cártel de Guadalaxara, qu'en 1989 ante la captura del so líder d'operaciones, Miguel Ángel Félix Gallardo, sería estazáu en dos de los siete grandes cárteles en Méxicu. Per un sitiu, Joaquín Guzmán Loera alies "El Chapo Guzmán" fundó'l Cártel de Sinaloa na ciudá de Culiacán, Sinaloa. Por otru, los hermanos Arellano Félix fundaron el Cártel de Tijuana con base d'operaciones na ciudá de Tijuana, Baxa California.
La Organización de los Arellano Félix
editarEl Cártel de Tijuana tamién ye conocíu como la Organización de los Arellano Félix (AFO poles sos sigles n'inglés), desque'l lideralgu, el mandu y el control del mesmu quedaron en manes de la familia de Ramón Arellano Félix.
Los hermanos Arellano Félix
editarGustavo y Enedina Arellano Félix asumieron el lideralgu del Cártel de Tijuana dempués que les autoridaes arrestaren a los sos hermanos sobrevivientes d'enfrentamientos con organizaciones rivales y cola llei. Sicasí, tres l'arrestu de Gustavo en ochobre de 2008, Luis Fernando Sánchez Arellano, fíu de Enedina, conocíu como L'Inxenieru, tomó'l control del Cártel de Tijuana, que foi prindáu na so casa de la ciudá de Tijuana el 24 de xunu de 2014.[3][4] Dempués d'esti arrestu, el control del cártel quedó en manes de Enedina, quien apenes llogró caltener a flote la organización, lloñe de la importancia que tenía nos sos meyores años.
Captures, Sentencies Xudiciales y Estradiciones
editarFrancisco Rafael Arellano Félix
editarFrancisco Rafael Arellano Félix, alies el menso, ye aprehendido orixinalmente'l 7 d'agostu de 1980 en San Diego, California, Estaos Xuníos al realizar la venta de 205 gramos de cocaína a un axente tapáu de la DEA. En llogrando la llibertá so fianza, fuxe a Méxicu evitando asina ser sometíu a un xuiciu federal.[5] Darréu n'avientu de 1993 ye reaprehendido pola Policía Xudicial Federal en Tijuana, Baxa California.[6] Ye sentenciáu a diez años y tres meses de cárcel nel penal federal d'alta seguridá del Altiplanu en Almoloya de Juárez, Estáu de Méxicu so los cargos de narcotráficu y portación illegal d'armes.[7][8] Nel 2004, a cuatro díes de cumplir la so sentencia, Rafael Arellano Félix ye notificáu que ye suxetu a detención provisional en vista d'una solicitú d'estradición per parte d'Estaos Xuníos pa ser xulgáu polos delitos de narcotráficu y asociación delictuosa.[9] El 6 de marzu de 2004, el xuez penal aprueba la solicitú d'estradición dempués d'evaluar les pruebes presentaes pol gobiernu d'Estaos Xuníos. Amás sustitúi la detención provisional pola detención formal con fines d'estradición.[10] El 16 de setiembre de 2006 ye estraditáu a los Estaos Xuníos[11] y ye sentenciáu a seis años de prisión el 15 d'ochobre 2007, tres declarase culpable de la venta de cocaína al axente tapáu de 1980.[12] El 4 de marzu de 2008, les autoridaes estauxunidenses otorgar la llibertá y repatriación a Méxicu al traviés de la Ponte Internacional de Santa Fe ente El Paso, Texas y Ciudad Juárez, Chihuahua.[13] Según Brian White, el so abogáu defensor, la llibertá ye algamada tres un amenorgamientu de la condena por bona conducta.[13] Por cumplir la so sentencia en Méxicu, la PGR afirma nun riquir más pal cumplimientu de condena dalguna; gociando asina d'absoluta llibertá.[14] Foi asesináu'l 18 d'ochobre de 2013 nuna fiesta infantil na ciudá de Los Cabos por un home amarutáu de payasu.
Francisco Javier Arellano Felix
editarEl Tigrillo foi a xuiciu ante'l tribunal distrital de San Diego, ye atopáu culpable'l 17 de setiembre de 2007, so los cargos de homicidiu, narcotráficu, asociación delictuosa y llaváu de dineru. El 5 de payares de 2007, el xuez federal de distritu Larry Burns sentenciar a cadena perpetua ensin llibertá condicional dirixiéndo-y el comentariu "El nome de la so familia va vivir na infamia".[15] Francisco Javier Arellano Félix sería condergáu a muerte de nun confesar los sos actos delictivos el 17 de setiembre de 2007.[16] pero dexó'l Cártel Arellano Félix en manes de la llamada Nueva Xeneración, comandada pol so sobrín Luis Fernando Sánchez Arellano, arrestáu na so casa nel añu 2014 mientres vía un partíu de la seleición mexicana, nel marcu del mundial d'esi añu en Brasil.
Enfrentamientos con otros cárteles
editarEl cártel de Tijuana caltuvo cierta rivalidá con dos de les organizaciones de tráficu de drogues ilícites en Méxicu, estos son el Cártel de Sinaloa y el Cártel de Juárez. La rivalidá ente los Arellano Félix y estos cárteles foi productu de la necesidá d'atropar espacios pa la venta de narcóticos. Pola cercanía d'estos cárteles al cártel de los Arellano, caltúvose una constante competencia pol mercáu y corredores de distribución, que de la mesma causó l'usu de la violencia y los enfrentamientos armaos ente estos grupos. Estos enfrentamientos, col tiempu, perdieron importancia debíu al debilitamientu del cartelu empobináu polos Arellano Felix en favor de la organización de Sinaloa.
Cártel de Juárez
editarLa rivalidá ente dambos cárteles algama'l so puntu máximu, nos intentos de homicidiu contra Amado Carrillo Fuentes, capo del Cártel de Juárez.[17]
- Intentu d'homicidiu contra Amado Carrillo Fuentes:
El 24 de payares de 1993, seis meses dempués del Intentu d'homicidiu contra Joaquín Guzmán Loera, los sicarios del Cártel de Tijuana intenten asesinar a Amado Carrillo Fuentes, alies El Señor de los Cielos y líder del Cártel de Juárez, nel restorán Ochoa Bali-Hai de la Ciudá de Méxicu. El sucesu causa un enfrentamientu armáu ente dambes organizaciones y en consecuencia resulten dos persones asesinaes. Amado Carrillo Fuentes y la so familia llogren escapar pela puerta trasera del llugar gracies a la proteición de les sos guardaespaldes.[18]
El 26 d'ochobre de 2004, un xulgáu del Distritu Federal sentencia a Álcides Ramón Magaña, alies El Metro, a 21 años de prisión según al pagu equivalente a 375 díes de salariu mínimu. Senténciase-y sol cargu de portación illegal d'armes de fueu y pola so participación nel enfrentamientu armáu nel restorán Bali-Hai, onde actúa como sicariu d'Amado Carrillo.[19] El 20 de xunu de 2007 ye nuevamente sentenciáu pero nesta ocasión so los cargos de delincuencia entamada y delitos contra la salú (narcotráficu). El xuez federal sentenciar a 47 años de prisión y el pagu equivalente a 13,050 díes de salariu mínimu.[20][21]
Cártel de Sinaloa
editarNa rivalidá que caltuvieron el Cártel de Tijuana y el Cártel de Sinaloa, destaquen los intentos d'homicidiu contra los capos de dambes organizaciones y qu'amás fueron perpetaos pol cártel contrariu. Sicasí, finalmente'l Cartelu de Sinaloa salió triunfante d'esta guerra, controlando los territorios que dalguna vegada tuvo esta organización.[22]
- Intentu d'homicidiu contra Joaquín Guzmán Loera:
El 24 de mayu de 1993, el Cártel de Tijuana sostién un enfrentamientu nel estacionamiento del Aeropuertu Internacional de Guadalaxara contra'l Cártel de Sinaloa. Nel enfrentamientu resulten siete persones asesinaes; ente elles el Cardenal Juan Jesús Posadas Ocampo, arzobispu de l'Archidiócesis de Guadalaxara; dos pistoleros y cuatro persones más. Según la versión oficial de la PGR, mientres la balacera el cardenal ye confundíu con Joaquín Guzmán Loera, alies El Chapo Guzmán, anque Ministerios Públicos Federales aseguren que'l Cardenal yera unu de los oxetivos direutos del atentáu, polo que ye consecuentemente asesináu polos sicarios de los Arellano Félix. Tres l'agresión, los sicarios responsables de la muerte del cardenal y que s'atopaben na Ciudá de Guadalaxara col únicu propósitu d'asesinar a Joaquín Guzmán Loera, fuxen nun vuelu comercial escontra Tijuana, Baxa California.[23][24][25]
El 26 de xineru de 2008, axentes estatales y del Exércitu Mexicanu detienen a Alfredo Araujo Ávila, alies El Popeye, como presuntu implicáu nel homicidiu contra'l Cardenal Juan Jesús Posadas Ocampo según nel atentáu contra'l periodista Jesús Blancornelas.[26][27]
- Intentu d'homicidiu contra Ismael Zambada García:
El 5 de febreru de 2002, según reportar de la DEA y de la PGR, Ramón Arellano Félix llega a la ciudá de Mazatlán, Sinaloa col fin de perpetar un asesinatu contra d'Ismael Zambada García, alies El Mayu Zambada y líder del Cártel de Sinaloa.[28][29] Sicasí, el 10 de febreru del mesmu añu, ye deteníu por axentes de la policía ministerial de la ciudá cuando se treslladaba por vehículu acompañáu por dos homes, Manuel López y Héctor Solórzano.[30] Cuando la policía ministerial trata de llevar a cabu una revisión rutinaria, eventualmente desamarrar una balacera ente dambos grupos. Nel enfrentamientu, Ramón Arellano Félix ye asesináu atayándose asina l'intentu d'homicidiu contra El Mayu Zambada. Tamién resulten asesinaos Héctor Solórzano, escolta de Ramón Arellano Félix, según un policía ministerial.[31]
Primeramente, la verdadera identidá del líder del cártel ye desconocida pero identificable yá que ye atopáu con una identificación falsa con alusión al nome de 'Jorge Pérez López'.[32] Darréu, en marzu de 2002, la Procuradoría Xeneral de la República confirma por aciu estudios periciales y pruebes d'ADN que la verdadera identidá de 'Jorge Pérez López' correspuende a la del líder criminal, qu'apocayá se sometió a ciruxíes estétiques.[33]
Alianza con otros cárteles
editarP'aumentar la so capacidá de semáu, distribución y venta de enervantes, los cárteles establecieren aliances ente ellos, formando asina 'federaciones' o 'asociaciones' onde, a pesar de que los cárteles trabayaben como organizaciones criminales independientes, establecieron rellaciones de cooperación y collaboración ente ellos. Asina, el Cártel de Tijuana estrechó llazos col Cártel del Golfu na so dómina de mayor rellumanza mientres el Cártel de Juárez apostó, na so dómina de rellumanza, la so influencia col Cártel de Sinaloa pol control de la plaza de Ciudad Juárez la que, a la fin, salió triunfante la organización de Sinaloa.[34]
Les aliances de cooperación tamién fueron usaes pa los enfrentamientos armaos contra los cárteles rivales y pol control de les víes de distribución, polo que xeneralmente se destacar la guerra ente l'asociación 'Golfu-Tijuana' y 'La Federación del Narcotráficu' (asociación Juárez-Sinaloa-Mileniu).[35]
Cártel del Golfu
editarL'alianza de los Arellano Félix col Cártel del Golfu xestar nel penal de máxima seguridá del Altiplanu (La Palma), llugar onde s'atopaben presos coles mesmes Benjamín Arellano Félix y Osiel Cárdenas (líder del Cártel del Golfu),[36] primero que esti postreru fuera estraditáu a Estaos Xuníos.[37] La presencia de dambos nel mesmu espaciu físicu dexó'l diálogu y asociación ente los cárteles de dambos capos (líderes).
José Luis Santiago Vasconcelos, subprocurador d'Investigación Especializada en Delincuencia Entamada de la PGR, destaca que l'asociación Tijuana-Golfu de los Arellano Félix con Osiel Cárdenas se trasnformó tiempu dempués pa convertise, hasta la captura de Cárdenas Guillen, ye una subordinación del Cártel de Tijuana al Cártel del Golfu.[38]
Atentaos contra la prensa
editar- Intentu d'homicidiu contra Jesús Blancornelas:
En payares de 1996, Blancornelas tenía la intención de visitar la ciudá de Nueva York pa recibir un premiu internacional pol so trabayu en cubrir el tráficu de drogues, la corrupción política, y la rellación ente los narcotraficantes y la policía. Un par de díes primero que tuviera llistu pa viaxar, un policía en Tijuana visitó a Blancornelas y alvirtiólu que taba arriesgando la so vida. Un añu más tarde, l'alvertencia resultó ser cierta, en 1997 en Tijuana, Blancornelas foi emboscado y mancáu por pistoleros del cartelu de Tijuana cuando se dirixía al aeropuertu pa publicar una semeya de Ramón Arellano Félix . Blancornelas taba cuasi muertu cuando los atacantes abrieron fueu contra'l so coche, mancándolo nel abdome y matando al so conductor y guardaespaldes, Luis Valero Elizalde, que morrió protexéndolo y llogró matar a David Barron, líder de sicarios del cartelu. Blancornelas sufrió entueyos de la mancadura pal restu de la so vida. Nel ataque, el coche de Blancornelas foi cutíu más de 180 vegaes, pero namái cuatro bales enfusaron el cuerpu del periodista. Elizalde, sicasí, foi cutíu 38 vegaes. Esi mesmu añu, otros trés destacaos periodistes fueron asesinaos en Méxicu.
Últimos díes de Ramón, Los 10 más buscaos y muerte.
editarNel 2002 la noticies anunciaron qu'a Ramón Arellano Félix atribúyense-y más de mil muertes.
El lideralgu de Ramón Arellano Félix al mandu de esta organización sería causa por que él mesmu fuera incluyíu na llista de los "Ten Most Wanted Fugitives" ("Los diez criminales más buscaos") del FBI d'Estaos Xuníos, el 18 de setiembre de 1997.
El 17 de setiembre de 1998, Ramón Arellano Félix, líder de la organización, ordena l'asesinatu de 18 persones en Ensenada, Baxa California. Nel mesmu añu, lleva a cabu una alianza col Cártel de Sonora pa xunir esfuercios y trabayar collaborativamente nel tráficu de drogues ilícites, formando asina "La Federación Tijuana-Sonora".
El 10 de febreru de 2002, matar nun enfrentamientu armáu cola policía ministerial de Mazatlán, Sinaloa. Supónse llegara a la ciudá pa llevar a cabu l'asesinatu d'Ismael Zambada García, alies El Mayu Zambada y líder del Cártel de Sinaloa.[39] Ante la so muerte, el mandu del Cártel de Tijuana treslladar al restu de los familiares (hermanos) del ex-líder de la organización criminal.
Captura de Benjamín Arellano Felix
editarLa DEA afayó que la fía mayor de Benjamín tenía una deformidá facial bien reconocible y que ella yera'l "puntu blandu" na vida violenta del so padre. Por aciu ella foi que s'atopó al so padre. Benjamín foi deteníu'l 9 de marzu de 2002 pol Exércitu Mexicanu nel estáu de Puebla , Méxicu. Hubo $ 2 millones de dólares como compensa pola so detención. Les autoridaes nun tán segures de que'l dineru de Benjamín foi más allá de delles inversiones en bienes raíz en Tijuana. Les autoridaes mexicanes dicen que s'invirtió nel sector inmobiliariu d'Estaos Xuníos, ente que los sos homólogos estauxunidenses dicen que gran parte d'ella escuéndese n'efectivu en Méxicu. Foi estraditáu a los Estaos Xuníos el 29 d'abril de 2011 pa enfrentar cargos de tráficu de cocaína en California. El 4 de xineru de 2012 Benjamín Arellano Félix declaró culpable de crime entamáu y combalechadura pa llavar dineru, y foi condergáu a 25 años de cárcel el 2 d'abril de 2012. una vegada termine la so condena, va ser unviáu de regresu a Méxicu pa terminar otros 22 años.
Presunta implicación na muerte de Luis Donaldo Colosio
editarLes investigaciones feches pola PGR mientres la década de los 90 y el 2000 sobre'l magnicidiu del candidatu presidencial del PRI, Luis Donaldo Colosio quien implica a los cárteles mexicanos inclusive a los de Tijuana nel crime, dau a patrones, razones ya hipótesis.
- Por cuenta de la oposición fuerte que Colosio tenía escontra a la corrupción y al crime entamáu, ver como una futura amenacia si aportara a presidente de la república, veríense afeutaos los intereses na frontera y nel país.[40] Y en declaraciones de llugartenientes de la organización, afirmaron en versiones a la PGR que miembros d'esta mesma que dirixeron el crime xunto con Mario Aburto, el sicariu qu'asesinó a Colosio quien se diz yera sicariu de los Arellano Félix, fuxeron a Colombia y recibieron proteición per parte de miembros del asociáu Cártel de Cali. Amás de que la colonia Llombes Taurines onde foi asesináu Colosio yera territoriu del capo Aureliano Félix quien yera operador de los Arellano Félix nesa dómina, lo que facilitara l'asesinatu del candidatu presidencial.
- Les declaraciones del ex-xefe de la policía mexicana, Guillermo González Calderoni, de la rellación de los Arellano Félix y el Cártel del Golfu colos hermanos Carlos y Raúl Salinas de Gortari, deducieron que'l presidente Carlos Salinas de Gortari solicitara'l favor a dalguna de los dos organizaciones criminales d'esaniciar al candidatu del PRI, por cuenta de que Colosio señalar un mes antes del crime de ser el culpable de los males qu'asocedíen en Méxicu entós daquella.
Referencies
editar- ↑ violencia-define-al cartelu El violentu cártel de Tijuana de los Arellano Félix http://noticias.univision.com/
- ↑ http://www.notimerica.com/sociedad/noticia-disputa-tijuana-cartelos-droga-aumenta-violencia-mexico-20170204072449.html
- ↑ La Jornada Méxicu, D.F. "Confirmen la detención d'Eduardo Arellano Félix en Tijuana." (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).
- ↑ Elliot Spagat (8 de xineru de 2009). «DEA identifies ringleaders of Tijuana violence» (inglés). Associated Press. Consultáu'l 9 de xineru de 2009. (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).
- ↑ BBC Mundu Méxicu, D.F. "Méxicu:aprueben estradición de Arellano Félix."
- ↑ Mileniu Monterrey, Nuevo León. Méxicu. "Estradiciones:Los que siguen." (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).
- ↑ El Universal Méxicu, D.F."Dan namái 6 años de cárcel n'EU a Rafael Arellano."
- ↑ Vanguardia Saltillo, Coahuila. Méxicu. "Retarden pa ochobre conderga a Francisco Rafael Arellano Felix."
- ↑ El Universal Méxicu, D.F. "Torga EU que Rafael Arellano Félix sala llibre." Archiváu 2008-03-12 en Wayback Machine
- ↑ El Universal Méxicu, D.F. "Empecipia procesu d'estradición contra Rafael Arellano Félix." Archiváu 2008-03-12 en Wayback Machine
- ↑ El Universal Méxicu, D.F. "Apurren a 'capo' del cártel de Tijuana a EU." Archiváu 2013-12-24 en Wayback Machine
- ↑ La Jornada Los Angeles, EU. "Sentencien n'EU a Rafael Arellano Félix a seis años de prisión."
- ↑ 13,0 13,1 La Jornada Méxicu, D.F. "EU dexa en llibertá y repatria a Méxicu al narcotraficante elias diaz velasco que actuamente vivi en copya my cerca de la capital de chiapas, mexico."
- ↑ Mileniu Méxicu, D.F. "Lliberen n'EU a Francisco Rafael Arellano Félix."
- ↑ El Universal Méxicu, D.F. "'El Tigrillo' purgará n'EU cadena perpetua."
- ↑ La Jornada Méxicu, D.F. "El Tigrillo Arellano Félix declárase culpable."
- ↑ Noticieros Televisa Méxicu, D.F. "El perfil de Ramón Arellano Félix." (enceta intentu d'homicidiu contra Amado Carrillo Fuentes)
- ↑ Google Books Méxicu, D.F. "Cola muerte nel Bolsu (últimu párrafu de la páxina)."
- ↑ Noticieros Televisa Méxicu, D.F. "Dan 21 años de prisión a El Metro."
- ↑ El Universal Méxicu, D.F. "Sentencien a El Metro a 47 años de cárcel." Archiváu 2009-06-21 en Wayback Machine
- ↑ Mileniu Méxicu, D.F. "Sentencien a 47 años de cárcel a Alcides Ramón Magaña, El Metro."
- ↑ Noticieros Televisa Méxicu, D.F.. "El perfil de Ramón Arellano Félix." (enceta intentu d'homicidiu contra Joaquín Guzmán Loera ya Ismael Zambada García)
- ↑ La Jornada Méxicu, D.F. "Detienen en Tijuana a El Popeye, sicariu de los hermanos Arellano Félix (segundu párrafu)."
- ↑ La Jornada Méxicu, D.F. "Va Buscar la DEA estradición de Arellano Félix / Seición: Historia de drogues y crímenes (octavu párrafu)."
- ↑ PGR - Boletín Oficial Méxicu, D.F. "Boletín Non. 153/98 de la PGR."
- ↑ El Universal Tijuana (Baxa California). Méxicu. "Prinden a presuntu asesín de Posadas."
- ↑ La Jornada Méxicu, D.F. "Detienen en Tijuana a El Popeye, sicariu de los hermanos Arellano Félix (primer párrafu)."
- ↑ BBC Mundu Méxicu, D.F. "Un Arellano Félix morrería (cuartu párrafu)."
- ↑ Mileniu Méxicu, D.F. "Estraditen a Francisco Rafael Arellano Félix a Brownsville, Texas (octavu párrafu)."
- ↑ Noticieros Televisa Méxicu, D.F. "La muerte de Ramón Arellano Félix / Seición:La muerte de Ramón (primer párrafu)."
- ↑ Noticieros Televisa Méxicu, D.F. "La muerte de Ramón Arellano Félix / Seición:La muerte de Ramón (segundu al tercer párrafu)."
- ↑ BBC Mundu Méxicu, D.F. "Un Arellano Félix morrería (octavu párrafu)."
- ↑ PGR-Boletín Oficial Méxicu, D.F. "Boletín Non. 246/02 de la PGR."
- ↑ BBC Mundu Méxicu. "Méxicu vive la narcoguerra / Seición: Dos Asociaciones."
- ↑ El Universal Méxicu, D.F. "Alianza de capos controla tráficu de droga (octavu párrafu)."
- ↑ El Sieglu de Torreón Torreón, Coahuila. golfu.html "Se alían cárteles de Tijuana y del Golfu."
- ↑ Mileniu Méxicu, D.F. "Apurre'l gobiernu mexicanu a 15 narcos, homicides y plagiarios."
- ↑ La Crónica Méxicu, D.F. "Vasconcelos revela que les mancuernas Osiel-Arellano y Chapo-Zambada tomaron el control del narcotráficu." Archiváu 2016-08-27 en Wayback Machine
- ↑ BBC Mundu Méxicu D.F. "Un Arellano Félix morrería."
- ↑ Uruguái, Antimafia dos mil. «MAGNICIDIU: L'ASESINATU DE LUIS DONALDO COLOSIO» (castellanu). Consultáu'l 17 d'agostu de 2017.
Bibliografía
editar- Astorga Almanza, Luis Alejandro. (2005). El Sieglu de les Drogues: El narcotráficu del Porfiriato al nuevu mileniu. Méxicu, D.F.: Plaza y Janés. ISBN 968-5957-94-0.
- Blancornelas, Jesús. (2004). El cártel: los Arellano Félix, la mafia más poderosa na historia d'América Llatina. Méxicu, D.F.: Random House Mondadori. ISBN 970-05-1746-2.
- Gómez, María Idalia. (2005). Cola muerte nel bolsu.. Méxicu, D.F.: Editorial Planeta. ISBN 970-37-0027-6.
Ver tamién
editarEnllaces esternos
editar- Sitio web de la Procuradoría Xeneral de la República
- Sitio web de la Drug Enforcement Administration (DEA) (n'inglés)
Datos: Q1784430
Multimedia: Tijuana Cartel
