Campu de xelu patagónicu sur
El Campu de xelu patagónico sur ye una gran estensión d'hielo continentales (la tercera más estensa del mundu tres les de L'Antártida y Groenlandia; la mayor de toles de calter continental non polar y con accesu terrestre), asitiada nos Andes patagónicos, na frontera ente Arxentina y Chile. Ye denomináu xelu continental patagónico n'Arxentina y campu de xelu sur en Chile, pa estremalo del campu de xelu norte.
| Campu de xelu patagónicu sur | |
|---|---|
 | |
| Situación | |
| País |  Chile |
| Rexón | Rexón de Magallanes y de l'Antártica Chilena |
| Tipu | glaciar |
| Coordenaes | 49°29′38″S 73°16′14″W / 49.493953°S 73.270633°O |
  Campu de xelu patagónicu sur Campu de xelu patagónicu sur (Chile) | |
| Datos | |
 | |
Estender de norte a sur a lo llargo de 350 km, dende los 48º20' S hasta los 51º30' S. Tien una estensión de 16 800 km², de los cualos alredor del 85% pertenez a Chile y el restu a l'Arxentina.[ensin referencies]
Del campu de xelu esprenden un total de 49 glaciares, ente los que s'atopen los glaciares Upsala (902 km²), Viedma (978 km²), y Perito Moreno (258 km²) n'Arxentina; y en Chile Jorge Montt, Pío XI (el mayor del hemisferiu Sur fuera de L'Antártida, con 1 265 km²), O'Higgins, Bernardo, Tyndall, y Grey.
Gran parte de la so estensión atopa protexida al formar parte de distintos parques nacionales: los de Bernardo O'Higgins y Torres del Paine en Chile y el de Los Glaciares n'Arxentina.
Historia editar
El campu de xelu sur formó en tiempos prehispánicos parte de les llindes de la ocupación del pueblu canoero kaweskar (alacalufe), pel oeste, y los nómades pampeanos aonikenk (tehuelches), pel este. Dambes etnies dieron a esi paisaxe de xelu un llugar predominante dientro de les sos cosmovisiones.
Los tehuelches creíen que'l so héroe cultural, Elal, el introductor de la humanidá na Patagonia oriental, fuera criáu pol cisne nel sagráu Monte Chaltén (Fitz Roy), unu de les llendes y finxos paisaxísticos principales de los xelos continentales, desamarrando, al baxar les fasteres, la roxura vengatible de los hermanos Shie (la nieve) y Kosheske (el fríu), quien tamién convocaron al asesín vientu xeláu, Maip. Elal ganar inventando'l fueu na fastera, al faer topetar dos piedres, colo que los sos enemigos -la nieve, el xelu y el vientu xeláu- recularon a los sos propios dominios, dexando espaciu pal surdimientu de la vida, anque dende entós quedaron enemistados colos homes y animales.[1][2]
Esploración occidental editar
Descubrimientu editar
El 4 d'avientu de 1557 la tripulación del buque San Luis, sol mandu de Juan Ladrillero, unviáu a reconocer la zona pol gobernador de Chile García Hurtado de Mendoza, foi'l primer grupu européu en columbrar un aventexu o glaciar que s'esprendía d'esti campu de xelu. L'afayu asocedería al internase la embarcación nesta llatitú por unu de los numberosos fiordos de la Patagonia occidental, l'actual Fiordu Eyre. Na mesma travesía Ladrillero volvió aventurase por diverses otres canales, volviendo atopase colos glaciares de los xelos continentales, que denominó "Sierra Nevada", en trés causes más.[3]
Esploradores coloniales editar
Sieglu XX editar
Los campos de xelu fueron estudiaos per primer vegada en 1943 depués d'investigaciones aerofotogramétrica realizaes pola aviación militar d'Estaos Xuníos a pidimientu del gobiernu chilenu. Darréu realizáronse delles espediciones; siendo empobinaes, principalmente, por Federico Reichert y Alberto María de Agostini.
En febreru de 1952 realizóse la Espedición arxentina al Xelu Continental», que consiguió'l primer encruz esti oeste al traviés de camín Marconi y hasta'l fiordu Exmouth. Vistos los resultaos d'esta espedición, el 23 de mayu de 1952 fundóse l'Institutu Arxentín de Xelu Continental, qu'instalaría depués una rede de 14 abellugos y va realizar el primer inventariu de glaciares. Dirixó la espedición a solicitú del presidente J. Perón,el teniente coronel Emiliano Huerta, col sofitu y guía del alpinista italo-arxentín Folco Doro Altan, quien conocía la Patagonia Austral más que naide nesos años.
Nel branu de 1960-1961 realizóse la Espedición chilena-británica al Xelu Patagónico Sur», cruciando parcialmente en forma llonxitudinal el campu de xelu dende'l fiordu Calén hasta'l brazu norte del llagu Arxentín.[4]
En 1993, un grupu español/arxentín, formáu por Carlos Tamayo, Sebastián de la Cruz, Antonio Trabáu, José Bedia, Antonio Peregruezo y Sebastián Alvaro, realizó una travesía norte-sur nel campu de xelu Sur, sorteando la falla Richter por aciu l'usu d'un helicópteru y saliendo nel glaciar Tyndall, fechos amosaos nun documental de la serie: «Al Filu de lo Imposible».
Mientres los meses d'ochobre de 1998 a xineru de 1999, desenvolvióse'l primer encruz llonxitudinal completu, los integrantes, cuatro chilenos: Pablo Besser, José Pedro Montt, Mauricio Rojas y Rodrigo Fica. El primeru d'ellos afiguró la esperiencia nun sitiu web.[5] Sicasí, l'últimu miembru del grupu retrató lo asocedío mientres los díes previos y los 98 díes que duró la espedición nun llibru tituláu «So la marca de la roxura».[6]
Nel añu 2003 el noruegu Boerge Ousland y el suizu Thomas Ulrich realicen una travesía norte sur, ensin suministru y utilizando veles para traccionar los trineos, superen la falla Richter y salen del xelu nel sector del glaciar Pingo.
Nel añu 2002 efectuóse una espedición dende'l cuetu Murallón hasta'l cuetu Daudet, realizada pola Escuela de Monte del Exércitu de Chile, percorriendo 60 km de terrenes cubiertos d'ininterrumpíos glaciares. Dende esi mesmu añu'l gobiernu de Chile estableció l'Abellugu Eduardo García» (n'honor a unu de los pioneros na investigación y esploración d'esta zona) allugáu nel cerro Gorra Blanca, pa sofitar les actividaes científiques que realiza na zona.
Abellugos editar
Abellugos arxentinos editar
El Institutu Nacional del Xelu Continental Patagónico de l'Arxentina instaló abellugos nel campu de xelu perteneciente al so país, denominaos: «Fuercia Aérea Arxentina», «Pascale», «Upsala», «Base Cristina», «Onelli», «Mayu» y «Frías». Otru abellugu arxentín, llamáu «Malvines Arxentines» tamién conocíu como «Abellugu nunatak Viedma», tópase allugáu nel nunatak homónimu, foi instaláu na zona non demarcada en 1995.
L'Abellugu Fuercia Aérea Arxentina» foi instaláu'l 7 de xunetu de 1962 pol capitán Mario Olezza nel cuetu Don Bosco, fecha na que fixo'l primer aterrizaxe nel campu de xelu.
Abellugos chilenos editar
Pel llau chilenu puede atopase l'abellugu "Eduardo García Sotu", instaláu'l 2004 pol Institutu Chilenu de Campu de Xelu (ICCH), que s'alluga na cara Esti del macizu Arxentín-Chilenu Fitz Roy, más precisamente nel nunatak sur del cuetu Gorra Blanca, xuntu Pasu Marconi y l'estremu norte de la llende internacional demarcado . Esti abellugu ye utilizáu por espediciones que s'enfusen con fines d'estudiu científicos y actividaes turístiques. Pero los oxetivos enunciaos pol proyeutu tamién se refieren a temes de soberanía y control territorial. El nunatak o afloramientu predresu Gorra Blanca yá fuera utilizáu mientres la década de 1990 como campamentu base de diverses operaciones "Xelu Azul" entamaes por instituciones chilenes nel área.[7]
El ICCH, na fecha de llevantamientu d'esta instalación, anunciaba que construcción pal 2005 d'otros dos bases más alloñaes del sector fronterizu, en glaciares axacentes a los fiordos del Pacíficu. Unu d'estos abellugos instalar nel Glaciar Jorge Montt, área de Tortel, y el segundu en Pandu del Comandante, Glaciar Trinidad, al que s'apuerta dende'l Fiordu Exmauth nel área de Puerto Edén.[8] Los planes pa instalar abellugos rellanzáronse'l 2013 per parte del Exércitu de Chile, qu'ordenó a la Compañía Andina Non. 20 "Cochrane" la instalación n'avientu d'esi añu de dos estaciones nos sectores El Caxón y aventexu Piramide, redoma a Glaciar Chicu al sur del Llagu O'Higgins. Los abellugos, diseñaos pola unidá de "arquiteutura estrema" (ARQ-X) de la Universidá Federico Santa María, tendríen l'oxetu, según la institución militar chilena, de: "dar más certidumbre a los desplazamientos escontra'l Pasu Marconi, un corredor de xelu ente Chile y Arxentina que ye crecientemente utilizáu por espediciones de turismu aventura dende'l país vecín, y asegurar la soberanía de Chile na tercera mayor reserva d'agua duce del mundu".[9][10]
Zona estremera non demarcada editar
A pesar de que la llende ente Arxentina y Chile na zona foi establecíu pol tratáu de 1881, la frontera ente dambos países nuna parte del campu de xelu nun s'atopa demarcada debíu al tratáu de 1998.[11][12]
El tratáu de 1881 establez nel so artículu 1° que «La llinia fronteriza va correr nesa estensión polos cumes más elevaes de diches cordales qu'estremen agües y va pasar por ente les aguaes que s'esprenden a un llau y otru...» en referencia; nel so artículu 6° establez la posibilidá de someter a fallu d'una potencia amiga cualesquier diferendo que pudiera surdir ente dambes naciones.
En 1893 roblóse un protocolu adicional pa esclariar determinaos puntos y una vegada empezaos los estudios de les Perites Barros Arana (Chile) y Moreno (Arxentina) surdieron les primeres diferencies.
En 1902 recurrir al fallu de la corona británica, y estableció ente otres coses que dende'l cuetu Fitz Roy hasta'l Cuetu Stokes la llinia fronteriza yá foi determinada, y dende ellí hasta la divisoria continental d'agües al noroeste del Llagu Viedma. «Equí la llende foi determináu ente los dos Repúbliques».
Nel área allugada ente los paralelos de latitud sur 49°10'00" y 49°47'30" y los meridianos de longitud oeste 73°38'00" y 72°59'00", correspondiente a un territoriu rectangular que va dende pocos quilómetros al norte del cume del monte Fitz Roy hasta'l cuetu Murallón, esiste una área ensin demarcación de llendes que foi determinada pol Alcuerdu pa precisar el percorríu de la llende dende'l monte Fitz Roy hasta'l cuetu Daudet, robláu en Buenos Aires el 16 d'avientu de 1998. Dambos países tienen d'iguar una carta a escala 1:50 000 como requisitu previu pa realizar la demarcación dientro d'esi rectángulu de coordenaes. Dientro del cual, sicasí, el mesmu alcuerdu demarcó la llende dende'l Fitz Roy hasta dellos quilómetros al suroeste (puntu B), y dende el mesmu monte escontra'l norte foi demarcado per mediu del laude arbitral de llaguna del Desiertu de 1994.
Nos mapes que siguen lo dicho nel tratáu suelse ver la descripción:
"Alcuerdu ente la República de Chile y la República Arxentina pa precisar el percorríu de la llende dende'l Monte Fitz-Roy hasta'l Cuetu Daudet" (Buenos Aires, 16 d'Avientu 1998)
Referencies editar
- ↑ Alejandro Horacio Soldano (2006). Leyenda natives arxentines de la Patagonia: escoyetes. Editorial Dunken. ISBN 9789870220367.
- ↑ Elal, l'héroe patagónico Videu animáu, Kenniarolis Film, Subsecretaría de Cultura de Santa Cruz, Arxentina, 2008.
- ↑ http://www.tecpetrol.com/patagonicos/cuadiernu08/default.htm
- ↑ Alcuerdo sobre los xelos continentales: razones pa la so aprobación. Páx. 135. Escritu por Carlos Leonardo de la Rosa. Publicáu por Ediciones Xurídiques Que'l so, 1998. ISBN 950-9099-67-8, 9789509099678
- ↑ Besser, Pablo (2010). «Transpatagónica. 12 años d'aventures y esploraciones pola Patagonia chilenu-arxentina». Consultáu'l 26 de mayu de 2012.
- ↑ Fica, Rodrigo (2005). So la marca de la roxura. El desafíu por ser los primeros homes en cruciar llonxitudinalmente el Campu de Xelu Sur. Santiago, Chile: Editorial Universitaria.
- ↑ Estudiu d'Impautu Ambiental. Proyeutu Kaweskar: Un abellugu pa Chile. Descripción del proyeutu. Archivu del Serviciu d'Evaluación Ambiental. Gobiernu de Chile.
- ↑ Primer base científica en Campu de Xelu Patagónico Sur. En www.villaohiggins.com.
- ↑ Exércitu va instalar dos abellugos glaciares en Campos de Xelu Sur Comunicáu del Exércitu de Chile, 2013-11-04.
- ↑ «desenvolvimientu-y-presencia-en-campu-de-xelu-sur/ CONAF avanza nel desenvolvimientu y presencia en Campu de Xelu Sur - Conaf.cl».
- ↑ «percorríu-del-llinde-dende-el monte-fitz-roy-hasta-el cuetu-daudet.html Alcuerdo de llendes ente Chile y Arxentina». Archiváu dende l'percorríu-del-llinde-dende-el monte-fitz-roy-hasta-el cuetu-daudet.html orixinal, el 31 de mayu de 2016. Consultáu'l 27 de mayu de 2017.
- ↑ «Mapa amosando la llende ente Chile y Arxentina (parcialmente indefiníu)». Consultáu'l 2 de marzu de 2016.
Bibliografía editar
- Anuario Club Andín Bariloche 1993/94
- "Alcuerdu Leonino sobre los nuesos Xelos Continentales" Lic. Rodolfo Werner Koessler von ILG -1993 - Editorial Santiago Apóstol - Buenos Aires
Enllaces esternos editar
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre les islles de Chile.
- Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre la flora de Chile.
- Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre la fauna de Chile.
- Directemar - Armada de Chile
- Reglamentu de practicaje y pilotaje - Armada de Chile.
- Variaciones de glaciares en Campu de Xelu Sur, sitiu del Llaboratoriu de Glacioloxía de la Universidá de Chile
Datos: Q1031467- Multimedia: Southern Patagonian Ice Field
