Dinastía Han

La dinastía Han (chinu tradicional: 漢, chinu simplificáu: 汉, pinyin: Hàn) siguió a la dinastía Qin y precedió al periodu de los Tres Reinos en China dende'l 206 e.C. hasta'l 220.

← Dinastía Qin Dinastía Han (de 206 edC a 220) Cao Wei → [[Shu (es) [[Shu (es) |→]] [[Wu (es) [[Wu (es) |→]]
dinastía china (es)
Alministración
Capital	Chang'an (es) (de 202 edC a 9) Chang'an (es) (de 190 (Gregorianu) a 195 (Gregorianu)) Luoyang (de 25 a 190 (Gregorianu)) Luoyang (de 196 a 196) Xuchang (de 196 (Gregorianu) a 220 (Gregorianu))
Forma de gobiernu	monarquía
Rellaciones diplomátiques	ver Imperiu Romanu
Xeografía
Coordenaes	34°18′16″N 108°51′26″E
Superficie	6000000 km²
Demografía
Población	59 594 978 hab. (2)
Densidá	9,93 hab/km²

Mientres la dinastía Han, los sos reis adoptaron les enseñances de los grandes filósofos de l'antigüedá, Lao-Tse y Confucio. El gobiernu desenvolvióse bien llogrando espansión territorial. Fomentóse la educación y la escritura nel acabante inventar papel d'arroz. Favorecióse gran intercambiu de mercancíes pela Ruta de la Seda, que va del Océanu Pacíficu hasta Persia ya India. China convirtióse oficialmente nun Estáu confucianu y espolletó nel ámbitu internu: l'agricultura, los productos fechos a mano y el comerciu floriaron, y la población llegó a los 50 millones. Mentanto, l'imperiu estendió la so influencia cultural y política sobre los actuales Vietnam, Asia central, Mongolia y Corea primero de derrumbar baxo una combinación de presiones internes y esternes.

Periodos y historia

El primeru de los dos periodos de la dinastía, llamáu Dinastía Han Anterior (前漢朝, qián hàn cháo) o Dinastía Han Occidental (西漢朝, xī hàn cháo) que duró hasta l'añu 9 tuvo la so capital en Chang'an (actual Xi'an, provincia de Shaanxi). La Dinastía Han Posterior (後漢朝, hòu hàn cháo) o Dinastía Han Oriental (東漢朝, dōng hàn cháo ), que duró del 25 al 220 tuvo la so capital en Luoyang. La convención de denominales occidental y oriental úsase anguaño pa evitar el tracamundiu cola dinastía Han del periodu de les Cinco Dinastíes y los Diez Reinos, anque la nomenclatura d'anterior/posterior usábase nos testos históricos, incluyendo en Zizhi Tongjian de Torca Guang. La dinastía foi fundada pola familia Liú (劉).

Los llogros intelectuales, artísticos y lliterarios alitaron y floriaron mientres la dinastía Han. El periodu Han produció l'historiador más famosu de China, Torca Qian (145 e.C. - 87 e.C.?), que les sos Memories históriques aproven una crónica detallada dende los tiempos de la llexendaria dinastía Xia a aquéllos del emperador Wu (141 e.C. - 87 e.C.). Les meyores teunolóxiques tamién marcaron esti periodu. Unu de los grandes inventos chinos, el papel, data de la dómina Han.

Sería correutu afirmar que los imperios contemporáneos d'Hanlos y los romanos yeren los mayores qu'esistíen nesi momentu nel mundu conocíu. Magar que nun había una rellación direuta ente los dos, dambos yeren conscientes de la esistencia del otru, y esistía un venceyu comercial al traviés de los otros imperios qu'esistíen n'Asia Central y qu'actuaben como intermediarios, como Partia. Yera un intercambiu bastante desigual; China esportaba especies, teles, y, principalmente, seda. L'imperiu romanu namái podía ufiertar empara oru y plata, al nun tener otres manufactures d'interés pa los chinos. Unu de los pocos contactos direutos rexistraos ente dambos imperios apaecen nel Hou Hanshu onde se cunta qu'un convói romanu representando a Antonín Píu algamó la capital Luoyang y foi recibíu pol emperador Huan.

La dinastía Han, que dio nome al principal grupu étnicu de China, "hanlos", foi notable tamién pol so poderíu militar. L'imperiu espandióse escontra l'oeste hasta llegar a la depresión de Tarim (na actual Rexón Autónoma Uigur de Xinjiang. Los exércitos chinos tamién invadieron y anexonáronse partes del norte de Vietnam y Corea escontra'l final del sieglu II e.C. Pero'l control por parte d'Hanlos de les rexones perifériques yera xeneralmente escasu. P'asegurar la paz colos poderes llocales fuera de China la corte Han, desenvolvió un sistema tributariu mutuamente beneficiosu. A los estaos non chinos dexábase-yos autonomía en cuenta de l'aceptación simbólica de la dominación Han. Los llazos tributarios confirmáronse y reforzaron al traviés d'enllaces matrimoniales ente clases altes y los intercambios periódicos de regalos y bienes.

Soberanos de la Dinastía Han

Árbol xenealógicu de la dinastía Han occidental.

Nome Póstumu Gao Zu 高祖 Hui Di 惠帝 Shao Di (Shao Di Gong)少帝 Shao Di (Shao Di Hong)少帝 Wen Di 文帝 Jing Di 景帝 Wu Di 武帝 Zhao Di 昭帝 Príncipe de Changyi 昌邑王 or 海昏侯 Xuan Di 宣帝 Yuan Di 元帝 Cheng Di 成帝 Ai Di 哀帝 Ping Di 平帝 Ruzi Ying 孺子嬰

Nome Personal Liu Bang 劉邦 Liu Ying 劉盈 Liu Gong 劉恭 Liu Hong 劉弘 Liu Heng 劉恆 Liu Qi 劉啟 Liu Che 劉徹 Liu Fuling 劉弗陵 Liu He 劉賀 Liu Xun 劉詢 Liu Shi 劉奭 Liu Ao 劉驁 Liu Xin 劉欣 Liu Kan 劉衎 Liu Ying 劉嬰

Periodu de Reináu 206 e.C. – 195 e.C. 194 e.C. – 188 e.C. 188 e.C. – 184 e.C. 184 e.C. – 180 e.C. 179 e.C. – 157 e.C. 156 e.C.– 141 e.C. 140 e.C. – 87 e.C. 86 e.C. – 74 e.C. 74 e.C. 73 e.C. – 49 e.C. 48 e.C. – 33 e.C. 32 e.C. – 7 e.C. 6 e.C. – 1 e.C. 1 e.C. – 5 6 – 8

Dinastía Xin

Nome Póstumu Wang Mang (王莽)

Periodu de Reináu 9 – 23

Continuación de la Dinastía Han

Nome Póstumu Geng Shi Di 更始帝

Nome Personal Liu Xuan 劉玄

Periodu de Reináu 23 – 25

Dinastía Han del Este

Nome Póstumu Guang Wu Di 光武帝 Ming Di 明帝 Zhang Di 章帝 He Di 和帝 Shang Di 殤帝 An Di 安帝 Shao Di, Marques de Beixiang 少帝 or 北鄉侯 Shun Di 順帝 Chong Di 沖帝 Zhi Di 質帝 Huan Di 桓帝 Ling Di 靈帝 Shao Di, Príncipe de Hongnong 少帝 or 弘農王 Xian Di 獻帝

Nome Personal Liu Xiu 劉秀 Liu Zhuang 劉莊 Liu Da 劉炟 Liu Zhao 劉肇 Liu Long 劉隆 Liu Hu 劉祜 Liu Yi 劉懿 Liu Bao 劉保 Liu Bing 劉炳 Liu Zuan 劉纘 Liu Zhi 劉志 Liu Hong 劉宏 Liu Bian 劉辯 Liu Xie 劉協

Periodu de Reináu 25 – 57 58 – 75 76 – 88 89 – 105 106 106 – 125 125 125 – 144 144 – 145 145 – 146 146 – 168 168 – 189 189 189 – 220

Ver tamién

• Historia de China
• Emperadores de China

Enllaces esternos

• Wikimedia Commons tien conteníu multimedia tocante a Dinastía Han.

En castellanu:

• Breve cronoloxía histórica de China
• Otru cuadru cronolóxicu de la historia de China
• China Imperial nel Muséu Nacional d'Antropoloxía (Méxicu).

Bibliografía

-VVAA, Historia universal Larousse, España, Spes editorial, 2005 ISBN 84-8332-623-X

• Datos: Q7209
• Multimedia: Han Dynasty