Wikipedia

Fonética

l'estudiu de los soníos físicos del discursu humanu

La fonética (del griegu φωνή fōnḗ "soníu" o "voz") ye l'estudiu de los soníos físicos del discursu humanu. Ye la caña de la llingüística qu'estudia la producción y perceición de los soníos d'una llingua con al respective de les sos manifestaciones físiques. Les sos principales cañes son: fonética articulatoria, fonética acústica y fonética auditiva o perceptiva. Dende otru puntu de vista, tamién se fala de la fonética esperimental como caña estreme.

Fonética
disciplina académica, especialidá y subsistema lingüístico (es) Traducir
llingüística y phonetics and speech science (en) Traducir
Cambiar los datos en Wikidata
Llingüística
Llingüística teórica
Fonética
Fonoloxía
Morfoloxía
Sintaxis
Semántica
Pragmática
Llingüística aplicada
Sociollingüística
Llingüística histórica
Families llingüístiques
Espectrograma de les vocales ingleses [i, o, ɑ]: f1, f1.

Cañes de la fonética

editar

Fonética esperimental

editar

La fonética esperimental son les propiedaes acústiques y físiques de los soníos de la fala, axuntando y cuantificando los datos sobre la emisión y la producción de les ondes sonores que configuren el soníu articuláu. Utiliza preseos como l'espectrógrafu, el nasómetro, el glotógrafo, el palatógrafo, etc., qu'amuesen bien seya les ondes sonores de la fala provenientes de la boca o de la ñariz o de la larinxe, yá descompuestes, o les distintes zones del cielu la boca onde la llingua tocó El conxuntu de los datos analizaos al midir los soníos, depende namái de la precisión de la presea, lo mesmo que de otres conocencies conexes. Nos estudios esperimentales, partir de la fala de dellos informantes y utilícense medios estadísticos pa establecer los enclinos xenerales na naturaleza de los soníos.

Gracies a la fonética esperimental sábese que la mayoría de los soníos, cuantimás les vocales, tán constituyíos por combinaciones d'unes poques frecuencies, los llamaos formantes, que dexen al escuchu reconocer dichu soníu. La esistencia de formantes ta rellacionada col fechu de que dichos soníos son de fechu ondes sonores. Otros soníos como les fricatives escarecen de formantes y presenten una combinación d'ondes aperiódicas nuna banda amplia de frecuencies.

Fonética articulatoria

editar
Artículu principal: Fonética articulatoria

Ye la qu'estudia los soníos d'una llingua dende'l puntu de vista fisiolóxicu; esto ye, describe qué órganos orales intervienen na so producción, en qué posición s'atopen y cómo eses posiciones varien los distintos caminos que puede siguir l'aire cuando sale pela boca, ñariz, o gargüelu, por que se produzan soníos distintos. Nun s'ocupa de toles actividaes qu'intervienen na producción d'un soníu, sinón qu'escueye namái les que tienen que ver col llugar y la forma d'articulación. Los símbolos fonéticos y les sos definiciones articulatories son les descripciones embrivíes de tales actividaes. Los símbolos fonéticos que s'usen más frecuentemente son los adoptaos pola Asociación Fonética Internacional nel alfabetu fonéticu internacional (A.F.I.) que s'escriben ente corchetes.

Los órganos qu'intervienen na articulación móviles los llabios, la quexal, la llingua y les cuerdes vocales, que dacuando reciben el nome d'órganos articulatorios. Cola so ayuda'l falante modifica la salida del aire que vien de los pulmones. Son fixos los dientes, los alveolos, el cielu la boca y el velo del cielu la boca. Los soníos prodúcense cuando se ponen en contauto dos órganos articulatorios, por casu el billabial (p), qu'esixe'l contautu ente los dos llabios; tamién cuando se ponen en contautu un órganu fixu y otru articulatoriu, y el soníu nomar colos órganos que producen la juntura, o puntu d'articulación, como por casu el soníu labiodental (f) qu'esixe'l contautu ente'l llabiu inferior y los incisivos cimeros. Cuando ye la llingua l'órganu móvil nun se fai referencia a ella na denominación del soníu. Asina, el soníu (t), que se produz cuando la llingua toca la parte posterior de los incisivos cimeros, llámase dental.

El manera d'articulación determinar pola disposición de los órganos móviles nel cuévanu bucal y cómo torguen o dexen llibre'l pasu del aire. Esta aición puede consistir na interrupción instantánea y completa del pasu del aire pa les implosivas; en dexar abiertu'l pasu nasal, pero atayáu l'oral pa les nasales; nun ye básicamente lo mesmo producir un contautu cola llingua, pero dexar llibre'l pasu del aire a unu y otru llau pa les llaterales; o producir una leve interrupción primeru y dexar el pasu llibre dempués pa les africaes; o dexar el pasu del aire por un pasu estrechu pol que l'aire pasa raspiando pa les fricatives, y dexar el pasu llibre del aire pel centru de la llingua ensin resfregón dalgunu pa les vocales.

Emítense distintes clases de vocales según varie la posición de la llingua, tanto a partir de la so exa vertical (alta, media y baxa), como a partir de la so exa horizontal (anterior, central y posterior). Por casu, n'español son vocales altes les vocales de la pallabra fuxir; esto ye, la [i] y la [o]. Son vocales medies la [y] y la [o]; esto ye, les vocales de la pallabra pero y ye vocal baxa la [a] de la pallabra va. Asina, la llingua va de baxo enriba pa pronunciar los dos vocales siguíes de la pallabra aire, pero baxa a una posición media pa pronunciar la so postrera vocal. Fai'l camín contrariu de riba abaxo pa pronunciar puerta. Son vocales anteriores del español la [i] y la [y]; esto ye, les vocales siguíes de la pallabra piel; les vocales posteriores son la [o] y la [o]; esto ye, les vocales de la pallabra muriu; la [a] ye la vocal central. La llingua muévese de tras escontra alantre pa emitir les vocales de la pallabra totales, y fai'l camín contrariu pa emitir les vocales de la pallabra piélagu. Les posiciones que caltién la llingua pa emitir les vocales o, i y a constitúin los vértices del llamáu esquema vocálicu uai.

Fonética acústica

editar

Ye l'estudiu de la fonética dende'l puntu de vista de les ondes sonores. Ocupar de la midida científica de les ondes de soníu que se crean nel aire cuando falamos. Según a los fonemes atribuyímoslos unos traces articulatories, a los soníos podremos atribuyi-yos unes traces acústiques: vocálicu/non vocálicu y consonánticu/non consonánticu, compautu/difusu sonoru/sordu, nasal/oral, intercepto/continuu, estridente/mate, grave/agudu. Estes midíes reflexar n'espectrogrames, nos que queden reflexaos los distintos formantes en que se descomponen los soníos.

Fonética auditiva

editar

La fonética auditiva ye una de los trés cañes básiques de la fonética, xunto a la fonética articulatoria y l'acústica, qu'estudia'l soníu dende'l puntu de vista del receptor, esto ye, estudia los mecanismos de la perceición del soníu.

La fonética auditiva, tamién denomada fonética perceptiva, trata de la perceición al traviés del oyíu de los soníos de la fala (George Yule). Considera la fonética dende'l puntu de vista del oyente. Estudia la manera cómo l'oyíu reacciona ante les ondes sonores (audición) según la interpretación de tales ondes (perceición).

El oyíu ye un dispositivu que tien como misión recoyer la enerxía, que lleva una onda acústica, nel tímpanu y convertila n'impulsos nerviosos. Consta de trés partes: oyíu esternu, oyíu mediu y oyíu internu.

Fonoloxía y fonética

editar
Artículu principal: Fonoloxía

El conxuntu de soníos alófonos fonéticamente distintos d'una llingua puede ser bien ampliu, sicasí, dende'l puntu de vista llingüísticu non toos estos soníos tienen de ser consideraos independientes. De fechu la fonoloxía aduz razones estructurales poles cualos tienen de ser consideraos "equivalentes" o simples variantes d'una entidá más astracta llamada fonema. De fechu un fonema puede ser entendíu como una clase d'equivalencia de soníos.

Los fonemes tán configuraos tamién por unidaes mínimes que los estremen ente sigo y son los llamaos traces distintives. La única diferencia qu'esiste ente'l fonema /p/ que correspuende a una consonante billabial, oclusiva, sorda y el fonema /b/ que correspuende a una consonante billabial, oclusiva sonora, ye la so sonoridá: sorda la primera, frente a la segunda que ye sonora. Non siempres se caltienen como fonemes distintos les diferencies que vienen de un solu traza distintiva, por casu la primera <d> de la pallabra <deu> correspuende a una consonante dental oclusiva sonora [d], y la segunda ye dental fricativa sonora [ð]. Nesti casu nun tamos ante dos fonemes sinón ante dos valores del mesmu fonema.

Dacuando dos fonemes distintos nuna llingua dada son el mesmu n'otra, por casu l'español caltién la diferencia fonético y fonolóxico ente los soníos [r] y [l], pero'l xaponés non.

Acordies con tou esto hai qu'estremar ente soníos (fonos), fonemes y lletres (grafemes), anque esisten munches coincidencies tamién hai desalcuerdos bien importantes que sofiten esta diferencia. El fonema ye un conceutu mental, el fono ye descriptible en términos de fonética articulatoria y acústica y l'escritura ye un sistema convencional pa representar el nivel fonolóxicu. Sicasí, la escritura basada xeneralmente en grafemes o "lletres" xeneralmente nun ye una representación na que cada grafema correspuenda a un fonema. Por casu, la lletra <v> del español actual correspuende al fonema /b/ que ye una consonante billabial, oclusiva, sonora; pero'l fonema /v/ que correspuende a una consonante labiodental, fricativa, sonora sumió nel sistema fonéticu actual, sobre'l que s'alderica si tuvo presente nel castellán antiguu. Amás hai lletres que nun representen fonema dalgunu como ye'l casu de la lletra <h> que ye muda na nuesa llingua. Escribir como alcordanza histórica d'una aspiración o d'una <f> inicial del llatín, pero nun tien valor fonéticu. Per otru llau, delles lletres representen dellos soníos, como la <c>: [θ] y [k] n'España, y [s] y [k] en Hispanoamérica, zones d'Andalucía y Canaries.

Fonética y comunicación

editar
Artículu principal: Comunicación

[1] Estudiando la comunicación y el so procesu puede captase meyor ónde y cuándo intervién cada área fonética. Dubois indica que la comunicación ye'l procesu en que'l so intre la significación qu'un interlocutor acomuña a los soníos ye la mesma que la que l'oyente acomuña a esos mesmos soníos.

El proceso de comunicación tien seis elementos fundamentales: emisor, receptor, códigu, mensaxe, canal y fenómenos extralingüísticos. L'articulación, que ye la última etapa del mensaxe nel emisor, estudiar la la llamada fonética articulatoria. Avanzóse enforma nel área acústica. Esta pertenez al dominiu de la física, una y bones el fenómenu del soníu ye un fechu puramente físicu, na etapa que va de la boca del emisor al escuchu del receptor. La fonética auditiva estudia'l comportamientu de la onda sonora nel oyíu, pos se sabe qu'hasta l'oyíu internu sigue tando la onda sonora; a partir del órganu de Corti, que coneuta col nerviu auditivu, yá nun van esistir ondes sonores, sinón solu impulsos nerviosos.

Poro, la fonética articulatoria rellacionar col emisor del mensaxe. Esti tresmitir por una canal en forma d'ondes sonores (fonética acústica). Y la fonética auditiva acomuñar al receptor del mensaxe. Cola fonética articulatoria l'emisor codifica el mensaxe; cola fonética auditiva'l receptor descodifica dichu mensaxe.


  •  
    La fonética na comunicación
  •  
    Fonética y comunicación


Anque se fale de trés fonétiques, nun hai que pensar que son tres aspectos separaos. La fonética ye una sola. Esos trés partes son tres puntos de vista del mesmu fenómenu. En cada momentu podrá adoptase el puntu de vista más fayadizu pa describir un fenómenu, pero por fuercia esa perspeutiva va tar rellacionada colos otros dos aspeutos. Ello ye que la onda sonora, anque fuera asitiada fora del emisor y del receptor, aniciar nel primeru y ye recibida pel segundu.

Referencies

editar
  1. ↑ Martínez Celdrán, Eugenio (1984). Fonética (con especial referencia a la llingua castellana). Teide: Barcelona.

Ver tamién

editar

Bibliografía

editar

Enllaces esternos

editar


Sacáu de «https://ast.wikipedia.org/w/index.php?title=Fonética&oldid=4250645»