Yopará
Yopará o jopará[1] (fonéticamente /dʒopaˈɾa/, Plantía:Lang-gn) ye un términu col que comúnmente se caracteriza a gran parte de la fala, fundamentalmente coloquial, utilizada nel Paraguái. Suel esplicá-yla popularmente como resultante de la fusión morfosintáctica, gramatical y semántica del Idioma guaraní col español. El términu procede del guaraní y significa lliteralmente entemecíu o entemez.
Carauterístiques
editarLa manera na que coesisten el guaraní y l'español nel Paraguay da llugar a una situación llingüística que nun tien par en toa América. De xacíu, hai dellos países hispanoamericanos nos que coesisten l'español y una llingua indíxena como, por casu, en Perú, onde se falen, aparte del español, les llingües quechues. Sicasí, el guaraní reflexa d'una manera bien peculiar la hestoria, la cultura y la identidá del Paraguay y los sos habitantes. Lo que fai tan escepcional al Paraguay tocantes a la llingüística ye l'amiestu de dambes llingües, precisamente del guaraní y del español, que ye la fala qu'apodera la vida cotidiana paraguaya y que llamamos yopará.
L'usu del yopará ta determináu por dellos factores diafásicos, diatópicos y diastráticos. Les definiciones del yopará difieren en gran midida, como esponen los allegamientos siguientes: ente que Morínigo define'l yopará como "un castellán faláu en guaraní" que la so "estructura llingüística fundamental atópase totalmente bastarda", para De Granda, el yopará ye "un guaraní bien interferíu pol castellán".[2]
Bartomeu Meliá, otru llingüista bien apreciáu tocantes a esta temática, describió la situación llingüística paraguaya en 1974 como la convivencia de dos llingües ente les que surdiera una tercera a la cual caracterizó como un continuum llingüísticu conocíu como yopará o guarañol (pola so semeyanza col spanglish o'l franglais) que fluctuaba ente l'español paraguayu y el guaraní paraguayu. Darréu alloñóse d'esa opinión.[3] Pa Pic Gillard, sicasí, el yopará constitúi un fenómenu de criollización del guaraní y del castellán y, según Tovar, el yopará ye una llingua de transición pa falantes del guaraní qu'aprienden el castellanu paraguayu.[2] Ye obviu que nun hai conformidá tocantes a la definición del yopará que destaca pola so heteroxeneidá.
La diglosia paraguaya lleva apareyada la suxestión mutua de dambos idiomes, asina que, polo xeneral, hai qu'estremar ente l'español estándar, l'español paraguayu, el guaraní paraguayu, el guaraniete y el yopará. El términu español estándar referir al español como ye definíu pola Real Academia, anque delles carauterístiques hispanoamericanes sían aceptaes. L'español paraguayu igual que'l guaraní paraguayu tán marcaos pola influencia del otru idioma, a pesar de que nun sía tan acentuada como nel yopará. La zona de transición ente les distintes variedaes ye fluyida, y poro, imposible d'afitar.
El términu
editarNun ye namái'l fenómenu llingüísticu lo que da espresión al "espíritu paraguayu", definíu pol amiestu polo xeneral, sinón tamién la pallabra en sí mesma. Según el diccionariu d'Antonio Guasch, yopará significa, per un sitiu, a midíes, medianamente, amiestu y, por otru, ye'l nome d'un platu de comida fecha de maíz y poroto o faba (avati hai kumanda = avatí: maíz; kumandá = poroto o faba). Tradicionalmente, casi obligatoriamente, esti platu que se consume'l primer día d'ochobre p'axorizar al Karai Ochobre (kaɾa'i ok'tubre, n'otres grafíes karay ochobre, caraí ochobre esto ye: Señor d'ochobre) a quien se-y atribúi, na creencia popular, les falta propies del mes nesta parte del mundu.[2]
La pallabra yopará componer de dos constituyentes de los que'l primeru ye jo, un prefixu o infixu de reciprocidá que significa unos a otros, mutuamente. Coles mesmes, el prefixu jo tien un calter activu, ente que'l segundu constituyente, pa, significa matizáu, abigarrado, policromu, vitiligo, d'últimes, describe variación.
Ver tamién
editarReferencies
editar- ↑ Nota:"jopara" en guaraní tien otres aplicaciones, pos significa amiestu, mezcolanza; sirve pa definir, por casu la diversidá de colores de la pelame d'un animal o d'un oxetu, y tamién ye'l nome d'un platu típicu del Paraguay. La so etimoloxía paez ser una metatesis del xentiliciu y axetivu paraguayu.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Boidin, Capucine. "Jopara: una aguada sol y solombra del mestizaje." en Wolf Dietrich y Haralambos Symeonidis (eds.). Tupí y Guaraní. Estructures, contactos y desarrollos. Münster: Lit-Verlag. Númberu 11 de la coleición „Regionalwissenschaften Lateinamerika“. Centru Llatinoamericanu, 2006. p.303-331
- ↑ Melia, Bartomeu (1992) "La llingua guaraní del Paraguay; hestoria, sociedá y lliteratura". Madrid, Mapfre. Páx. 66.
Bibliografía
editar- Lustig, Wolf (200?) Mba'éichapa oiko la guarani? Guaraní y jopara nel Paraguay. http://www.staff.uni-mainz.de/lustig/guarani/art/jopara.pdf. Consultáu'l 27 de xunu de 2011.
Datos: Q1041765
