Wikipedia

Sumqayit

Sumgait (azerbaixanu: Sumqayıt) ye una de les once ciudaes autónomes de la República d'Azerbaixán. La ciudá capital ye la ciudá de Sumgait.

Sumqayit
Alministración
PaísBandera d'Azerbaixán Azerbaixán
Tipu d'entidá şəhər (en) Traducir
Cabezaleru/a del gobiernu Eldar Azizov (es) Traducir
Nome oficial Sumqayıt (az)
Сумгаит (ru)
Nome llocal Sumqayıt (az)
Códigu postal AZ5000
Xeografía
Coordenaes 40°35′30″N 49°38′23″E / 40.5917°N 49.6397°E / 40.5917; 49.6397
Sumqayit alcuéntrase n'Azerbaixán
Sumqayit
Sumqayit
Sumqayit (Azerbaixán)
Superficie 143 km²
Altitú 26 m
Demografía
Población 341 200 hab. (2018)
Porcentaxe 3.36% de Azerbaixán
Densidá 2386,01 hab/km²
Más información
Fundación 22 payares 1949
Estaya horaria UTC+04:00
UTC+05:00
Llocalidaes hermaniaes
sumqayit-ih.gov.az
Cambiar los datos en Wikidata

Sumgayit (Azerbaixanu: Sumqayıt; Tamién conocida como Sumgait o Sumqayit) ye una de les ciudaes más grandes n'Azerbaixán, alcontrada cerca del Caspian Mar, aproximao a 31 quilómetros de la capital, Baku. La ciudá tien una población de 308700 (censu de 2009), siendo la tercer ciudá más grande d'Azerbaixán dempués de la capital Baku y de Ganja. La ciudá tien un territoriu de 83 quilómetros cuadraos. Foi fundada'l 22 de payares de 1949,[1] como unión alministrativa de dos poblaciones: Jorat y Haji Zeynalabdin, la segunda toma'l nome del empresariu del aceite y filántropu Haji Zeynalabdin Taghiyev. Agospia la Sumqayit Universidá Estatal.

Etimoloxía

editar

Según el folclor local la ciudá toma'l nome del ríu Sumqayit. Les lleendes falen d'un héroe llamáu "Sum", quien foi escoyíu pola comunidá pa lluchar con una bisarma que bloquiaba'l ríu Sumqayit.[2] Sum finalmente consiguió matar a la bisarma, pero cuando'l ríu ye lliberáu él resulta barríu peles agües y nunca se-y vuelve ver. Dempués d'aquello, la so amada, Jeyran, inconsolable pola desapaición de Sum, diría al ríu pa glayar "Sum qayıt!" (que significa "Sum, vuelve!" n'azerbaixanu).[3] Asina que el ríu pasó a ser conocíu como Sumgayit, y de ende la ciudá tomó darréu'l nome.

Historia

editar

Yera medieval

editar

Según historiadores, les tribus Medean vivieron nesta área. Mientres el boom de la construcción, cuando s'escavaben los cimientos del edificiu del gobiernu, atopar nel llugar restos d'un antiguu caravanserai xunto con elementos personales ya instrumentos de cocina.

Los primeros informes de poblamientos nel llugar de l'actual ciudá de Sumgayit daten de 1580, cuándo viaxeru inglés H. Barrow mentó Sumgayit nos sos escritos y en 1858, cuando Alexander Dumas escribió sobre l'área nes sos memories Viaxe al Caucaso, a pesar de que nun se construyó nada relevante nel llugar hasta que la Xunión Soviética tomó'l control del área na década de 1920.[4]

Periodu soviéticu

editar

Tres la política de glásnost, empecipiáu por Mikhaíl Gorbachov, el malestar civil y los conflictos étnicos crecieron en delles rexones de la Xunión Soviética, incluyendo Nagorno-Karabakh, una rexón autónoma de la República Socialista Soviética d'Azerbaixán.[5]

El 22—23 de febreru de 1988 empecipióse la violencia na ciudá de Askerán, resultando na muerte de dos azerbaixanos.[6] Les noticies del Askerán enfrentamientu y de la deportación de Azerbaixanos d'Armenia disparó'l Sumgait pogromo contra residentes armenios de Sumgait n'Azerbaixán el 27 de febreru.[7] La violencia tuvo dirixida, hasta ciertu puntu, por Azerbaixanos exiliaos d'Armenia, hasta 2000 d'ellos volviéronse más desesperaos en siendo obligaos a agospiase en condiciones pésimes nun barriu de chabolos de Sumgait.[8][9] El pogromo resultó nes muertes de 26 Armenios y 6 Azerbaixanos. Como resultancia, tola población armenia fuxó de Sumqayit. La violencia mientres el Askerán enfrentamientu y el pogromo de Sumgait marcó l'entamu del conflictu armenio-azerbaixanu, que provocó la Guerra de Nagorno Karabakh.[10]

Yera de la república

editar

Dempués de la guerra Nagorno-Karabakh, la ciudá pasó a ser el llar de Azerbaijani los refuxaos internamente movieron persones, principalmente de les rexones de Qubadli y Zengilan.[11] En 1994, Heydar Aliyev empecipió un proyeutu d'una Zona Económica Llibre a gran escala nel territoriu de la ciudá.[12]

Xeografía

editar
 
Sumqayit ta alcontrada aproximao a 31 km al noroeste de la capital d'Azerbaixán Baku, cerca del Mar Caspiu.

Mediu ambiente

editar

Arriendes de la planificación soviética de la era del boom industrial, la ciudá aportó fuertemente contaminada. Llueu dempués de la independencia d'Azerbaixán, los sectores industriales fueron n'amenorgamientu.La península de Absheron (que consta de Sumqayit, Baku y l'Absheron Rayon) tuvo considerada polos científicos como la parte más afarada ecológicamente d'Azerbaixán. La ciudá yera conocida pol campusantu de neños, llamáu'l "Campusantu de Ñácaros" qué contién munches tumbes de neños nacíos con deformidaes y retrasos mentales que sufríen entueyos añadíos pola falta de cuidáu médicu fayadizu pa los probes.[13] Sumgayit foi nomáu'l sitiu más contamináu de la tierra pol grupu medioambiental americanu Blacksmith Institutu en 2006 y asitiáu na so llista de los "llugares más contaminaos del mundu" pola revista TIME en 2007.[14] L'informe reparaba que l'antigua base industrial soviética contaminaba la redolada llocal con sustancies químiques industriales como cloru y metales pesaos. L'informe tamién mentaba que les tases de cáncer en Sumgayit yeren hasta un 51% más altes que la media nacional y que les mutaciones xenétiques y los defectos de nacencia yeren un tópicu.[15] L'alministración de la ciudá preparó un plan de proteición medioambiental pa 2003–2010 que fizo menguar de forma continua los niveles de contaminación hasta mínimos. El programa supervisa 118 actividaes coles mires d'embrivir la contaminación en toles etapes de la producción. El programa foi preparáu cola participación de toles empreses industriales na ciudá y la so aplicación ta siendo regulada pol poder executivu de la ciudá. Por casu, la cantidá d'agua de residuos de producción industrial baxó de 600 Dm3 mientres la década de 1990s a 76.3 Dm3 en 2005. Los residuos sólides baxaron de 300.000 a 3.868 tonelaes al añu. El Bancu Mundial emitió un préstamu al gobiernu azerbaixanu pa la construcción d'un campusantu pa residuos de mercuriu.[16]

Divisiones alministratives

editar
 
Conceyu de Sumqayit.

El conceyu de Sumqayit consta de la ciudá de Sumqayit y los conceyos de Jorat y Haji Zeynalabdin.[17] L'alcalde, anguaño Eldar Azizov, encarna'l poder executivo de la ciudá.[18]

Demografía

editar
  • Población: 308.700 habitantes, incluyendo 62.300 azerbaixanos refuxaos y IDPs
  • Densidá de población, per km²: 3621[1]
  • Crecedera añal de la población (pers): 1944
  • Esperanza de vida: 70 años

Composición étnica

editar

Azerbaixanos 95.7% , Lezgin 1.13% , rusos 0.69% , Talysh 0.15% , tártaros 0.3% , xudíos 0.1%, otros 1.9%

Hasta los acontecimientos de la disolución de la Xunión Soviética la ciudá yera'l llar de la segunda mayor comunidá armenia d'Azerbaixán, con más de 70.000 armenios, que por cuenta de les tensiones y posterior guerra abandonaron la ciudá.

Relixón

editar

Sumqayit Nun tuvo una mezquita hasta dempués del esbarrumbamientu de la Xunión Soviética.[19] Na década de 2010s, la ciudá remaneció como centru del Salafismu n'Azerbaixán, una forma del Islam Sunní que defende un regresu a la práutica orixinal del Islam.[19][20] La Guerra Civil siria y l'apaición del ISIL forzó a les autoridaes a pasar a l'acción con midíes severes pa los radicales relixosos percibíos en Sumqayit.[19][21][22]

Economía

editar

En 1935, el gobiernu soviéticu decidió desenvolver la industria pesao na Absheron Península, y l'allugamientu futuru de Sumgayit foi escoyida basáu na so proximidá a Baku y la so posición clave en llinies de ferrocarril esistentes.

Ente 1938–1941, una central llétrica térmica foi construyida p'abastecer la creciente industria del petroleu de Bakú. Esto foi llueu siguíu con más industries pesaes. Por cuenta de la Segunda Guerra Mundial la construcción del área foi parada y vuelta a entamar en 1944, cuando plantes metalúrxiques y químiques fueron construyíes y puestos n'operación. La primer producción de la Planta Química de Sumgayit llevó a una crecedera rápida y a un boom de la construcción, creando un mercáu de trabayu nuevu, y necesidaes pa la población residente. En 1949, Sumgayit llogró l'estatutu de ciudá oficial según resolución del Sóviet Supremu de la RSS d'Azerbaixán. En 1952, una planta de laminados tubulares apurrió la so primer producción desenvolviendo asina la metalurxa del aceru n'Azerbaixán. El mesmu añu, otra nueva planta, de producción de Goma Sintética, entró n'operación pa producir etilenu a partir del petroleu. Les operaciones de la planta de procesamientu d'aceru de Sumqayit y de la planta d'aluminiu de Sumgayit empezaron en 1953 y 1955, respeutivamente. En 1957–1955, un númberu d'instalaciones d'investigación científica y centros culturales fueron construyíos, lo que condució a un mayor desenvolvimientu de la infraestructura de la ciudá. En 1960, les autoridaes empezaron a construyir una Planta Petroquímica, la más grande n'Europa naquel tiempu. De 1961 a 1968, una fábrica de producción de lladriyu, un complexu industrial de materiales de construcción poliméricos y una planta de producción de fósforu fueron construyíes. Ente 1970-1980s, industria llixero ya instalaciones d'inxeniería mecánica fueron añadíes a la base industrial de la ciudá. Escontra'l fin de la década de 1980s, Sumgayit yera yá'l centru de la industria químico de la URSS.[4]

Dempués de la disolución de la Xunión Soviética, Sumgayit quedó como'l segundu centru industrial más grande d'Azerbaixán dempués de Bakú.[12] Dalgunos de les compañíes más significatives qu'operen na ciudá son Azerpipe, Azeraluminium, Sumqayit Aluminiu, Sumqayit Superphosphate, productor de vasu Khazar OJSC, Sumqayit Texó Fábrica de Bienes, y Sumqayit Compresores, munchos de los cualos fueron privatizaos.[12]

En 2011, el desenvolvimientu del Parque de Teunoloxía de Sumgayit (STP) y del Parque Industrial Químicu de Sumgayit (SCIP) ta empezando a recibir atención de los inversores.[12][23] El complexu de 167 hectárees va allugar negocios farmacéuticos, de construcción, y agrícoles, amás de químicos, de automoción, y productores d'electrónica.[12] Ta concebíu como un complexu autosuficiente, que va incluyir instalaciones residenciales, un centru d'esposición, llaboratorios, centru de deportes, escueles, y hospitales. SCIP tien por oxetivu atraer inversores domésticos y estranxeros, y la so alministración yá recibió propuestes pa 20 proyeutos d'inversión nel complexu.[12]

Cultura

editar

Arquiteutura

editar

Los primeros estudios n'arquiteutura y planificación urbana de la ciudá de Sumgait fueron realizaos pol renombráu arquiteutu de la RSS d'Azerbaixán Kamal Mammadbeyov, científicu soviéticu y académicu de l'Academia Internacional d'Arquiteutura de los Países Orientales. La resultancia d'años d'investigación fueron numberoses publicaciones científiques y un llibru sobre desenvolvimientu y planiamientu arquiteutónicu de la ciudá de Sumgait.[24] Mammadbeyov donó gran númberu de gráficos ya ilustraciones fechos por él a los archivos del Muséu de la Ciudá.

Música y medios de comunicación

editar

Sumgayit tuvo reconocíu como'l principal centru rexonal pa les bandes de rock de los 90s, qu'inclúin Yuxu, Miraj, Mozalan, y Sirr.[25][26]

La canal rexonal Dünya TV y el diariu 365 Gün tienen les sos sedes na ciudá.[27]

Parques y xardinos

editar

Mientres el gobiernu soviéticu d'Azerbaixán, creíase que Sumgayit tenía'l bulevar más llargu y más llimpiu na república. El parque del Ociu y la Cultura ocupaba 23 hectárees de la llinia de mariña de Sumqayit en 1967. El 17 d'agostu de 1978 el parque recibió'l nome del señaláu poeta azerbaixanu Imadaddin Nasimi. El mesmu añu, l'alministración de la ciudá alzó'l monumentu al Palombu de la Paz en mediu del parque y asignó a la ciudá un símbolu de paz.[28]

La flora del parque inclúi 39 tipos d'árboles. Los acontecimientos de la década de 1990s como la traxedia de Xineru Negru y la Guerra de Nagorno-Karabakh, llevó al establecimientu de los monumentos "Estrelles" (Ulduzlar) y "20 de xineru" nel parque. Na seición oriental del parque, Shehidler Khiyabani foi establecíu como campusantu pa miles de soldaos de Sumqayit que morrieron mientres la guerra, de forma similar a la Sienda de los mártires en Bakú. Nel Decretu Núm.132 del Conseyu de Ministros d'Azerbaixán de fecha 2 d'agostu de 2001 el parque recibió l'estatutu de llugar d'importancia histórica nacional. La so midida actual ye 80 ha.

Amás del parque cultural y d'ociu Nasimi, l'alministración de la ciudá construyó'l Parque Ludwigshafen en 1997 en conmemoración del 20º aniversariu del hermanamiento ente Ludwigshafen y Sumgayit. En 1999, nel contestu de la rápida crecedera de la ciudá, construyéronse los parques de Heydar Aliyev y de la Lluna.[29]

Deportes

editar

La ciudá tien un equipu de fútbol profesional, el Sumgayit, anguaño xugando na Premier League d'Azerbaixán.

Tresportes

editar

Tresporte públicu

editar
 
L'avenida Koroghlu.

Sumqayit tien un sistema de tresporte urbanu grande, mayoritariamente empobináu pol Ministeriu de Tresporte.

La ciudá tenía un sistema de tranvía que funcionó de 1959 a 2003.[30] El trolleybus sistema Ganja, nel so momentu de mayor espansión, constaba d'ocho llinies y esistió hasta 2006.[30]

En 2013, el ministeriu de Tresporte declaró que la ciudá, xunto con Ganja y Naxçıvan va tener una llinia de metro nueva dientro del marcu del programa de desenvolvimientu del metro nos próximos 20 años.[31][32]

Educación

editar

En 2011, Sumgayit tenía 49 escueles, 13 escueles vocacionales y de música, el Sumgait Institutu turcu Priváu y un institutu de profesores.[12]

Residentes notables

editar

Dalgunos de los munchos residentes prestixosos de la ciudá inclúin: los axedrecistes Shakhriyar Mamedyarov y Zeinab Mamedyarova, el xugador de balaban Alihan Samedov, los futbolistes Nazim Suleymanov, Kamal Guliyev y Mahir Shukurov, Ilham Zakiyev, bicampeón Mundial y cinco-veces campeón ciegu de yudu y dos veces medaya d'oru nos xuegos paralympics, y el karateka Rafael Aghayev.

  1. ^ Рафаэль Агаев @– семикратный чемпион Европы! (en rusu)

Rellaciones internacionales

editar

Ver tamién

editar

Referencies

editar
  1. ↑ 1,0 1,1 "Sumqayıt şəhər icra hakimiyyəti. Şəhərin pasportu" [Sumgayit Executive Power.
  2. ↑ "Əfsanələr" Archiváu 2014-11-13 en Wayback Machine. www.sumhistorymuseum.az (in Azerbaijani).
  3. ↑ "Tarixi Əfsanə". www.sumqayit-ih.gov.az (in Azerbaijani).
  4. ↑ 4,0 4,1 "Sumqayıt şəhər icra hakimiyyəti.
  5. ↑ Michael P., Croissant (1998).
  6. ↑ The New York Times, 11 March 1988, p.
  7. ↑ Ethnic Fears and Ethnic War In Karabagh - Stuart J. Kaufman - Page 23
  8. ↑ Tamara Dragadze, “Azerbaijan and the Azerbaijanis,” in Graham Smith, ed., The Nationalities Question in the Soviet Union (London: Longman, 1990), p. 175.
  9. ↑ Moskóvskie nóvosti, 17 April 1988, tr. in CDSP vol. 40, non. 17, páxs. 12–13.
  10. ↑ Modern hatreds: the symbolic politics of ethnic war - Page 63 by Stuart J. Kaufman
  11. ↑ Abbasov, Shahin.
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 12,3 12,4 12,5 12,6 "Renewed Dreams" Archiváu 2014-11-11 en Wayback Machine. www.thebusinessyear.com.
  13. ↑ Sumgayit: Soviet's Pride, Azerbaijan's Hell by Arif Islamzade at Azer.com, Autumn 1994
  14. ↑ Sumgayit, Azerbaijan – The World's Most Polluted Places Archiváu 2007-10-31 en Wayback Machine TIME, September 12, 2007
  15. ↑ World's Worst Polluted Places Archiváu 2007-10-27 en Wayback Machine — by the Blacksmith Institute (accessed 2007-12-3)
  16. ↑ "Sumqayıt şəhər icra hakimiyyəti. Şəhərin ekoloji vəziyyəti" [Sumgayit Executive Power.
  17. ↑ "Sumqayıt İnzibati-İqtisadi Məhkəməsinin yeni binesı" Archiváu 2014-11-12 en Wayback Machine. courts.gov.az (in Azerbaijani).
  18. ↑ "İcra hakimiyyətinin başçısı". www.sumqayit-ih.gov.az (in Azerbaijani).
  19. ↑ 19,0 19,1 19,2 Abbasov, Shahin.
  20. ↑ Howard, Glen Y.; Aslanova, Leyla.
  21. ↑ "Azerbaijani government's measures to counter terrorism and civil unrest risks expected to ensure stability in three-year outlook". www.ihs.com.
  22. ↑ Lomsadze, Giorgi.
  23. ↑ Barron, Lisa.
  24. ↑ Mamedbekov, Kamal (1988).
  25. ↑ "Yenə də Sumqayıt…". sumqayitxeber.com (in Azerbaijani).
  26. ↑ "Sumqayıt rok ənənələrini bərpa edir" Archiváu 2014-11-09 en Wayback Machine. www.inradiotv. (in Azerbaijani).
  27. ↑ "Radio-TV yayımı" (in Azerbaijani).
  28. ↑ K. Zarbaliyeva (2010-10-06).
  29. ↑ "Sumqayıt şəhər icra hakimiyyəti. Archiváu 2012-03-27 en Wayback Machine
  30. ↑ 30,0 30,1 "16. Сумгаит (трамвай)" [16.
  31. ↑ "Subway to be constructed in Sumgayit, Nakhchivan and Ganja". en.apa.az.
  32. ↑ "Subways to open in major Azerbaijani cities". www.azernews.az.
  33. ↑ 33,0 33,1 33,2 33,3 "Sumqayit's history" Archiváu 2014-11-13 en Wayback Machine. www.sumhistorymuseum.az (in Azerbaijani).
  34. ↑ "EXECUTIVE ORDER OF PRESIDENT OF THE AZERBAIJAN REPUBLIC". azertag.az.
  35. ↑ ""Sumqayıt şəhəri (Azərbaycan Respublikası) və Aktau şəhəri (Qazaxıstan Respublikası) aresında qardaşlaşmış şəhər münasibətlərinin yaradılması haqqında Birgə Bəyannamə"nin imzalamaq səlahiyyətinin verilməsi barədə" Archiváu 2014-11-13 en Wayback Machine. e-qanun.az (in Azerbaijani).
  36. ↑ "SUMGAIT TO BE TWINNED WITH AUSTRIA`S LINZ.". www.oananews.org.
  37. ↑ Могилев и азербайджанский Сумгаит подписали договор о побратимстве. gorki.gov.by (in Russian).
  38. ↑ У Сумгайыта появился город-побратим. news.day.az (in Russian).
  39. ↑ "Siglato il memorandum d'intenti tra Genova y Sumqayit, città azera". www.comune.genova.it (in Italian).
  40. ↑ 40,0 40,1 "Twin-cities of Azerbaijan".


Sacáu de «https://ast.wikipedia.org/w/index.php?title=Sumqayit&oldid=4265594»