|
}}
'''Llión''' o '''Lleón''' (''León'', n'en [[idioma español|castellán]] y [[Idioma gallegu|gallegu]]) ye una provincia [[España|española]] perteneciente a la comunidá autónoma de [[Castiella y Llión]]. Allúgase al noroeste de la [[península Ibérica]] y la so capital ye [[Llión (ciudá)|Llión]]. Llenda'l al norte col [[Principáu d'Asturies]] y [[Cantabria]], al oeste con [[Galicia]] ( concretamente coles provincies d'[[Provincia d'Ourense|Ourense]] y [[Provincia de Lugo|Lugo]]), pel oeste; coles provincies de [[Provincia de Zamora|Zamora]] y [[Provincia de Valladolid|Valladolid]] pel sur; y cola [[provincia de Palencia]] pel este. CreyadaCreada cola dixebra provincial de 1833, foi adscrita a la [[Rexón de Llión|rexón del Reinu de Llión]].
Tien una enantu de 15.581 [[kilómetru cuadráu|km²]]. Posee una población de 498.223 ([[INE]] [[2006]]). Densidá: 31,82 h/km².
=== Hidroloxía ===
La provincia de Llión pertenez a trestrés estremaes cuenques hidrográfiques. La primer y más importante ye la del [[Dueru]], a la quque s'aníñaseasigna un 73,5% del territoriu llionés, la segunda ye la del [[Miño]], qu'engloba la comarca d'[[El Bierzu]] y la comarca tradicional de [[Ḷḷaciana]] con un 25% del territoriu. Por últimu la vertiente cantábrica, a la que s'asiñaasigna'l 1,5% solamente, na zona de los [[Picos d'Europa|Picos]].
[[Imaxe:Bernesga1.jpg|350px|thumb|left| El Ríu [[Bernesga]], al so pasu pela [[Pola de Gordón]]]]
*'''Cuenca'l Dueru''': partiendo de la primacía del [[Esla]], gran colleutor onde finen tolos cursos fluviales, pue facese una triple distinción. En primer llugar, recibe nl'l so cursu mediu, les augües del gran abanicu formadoformáu por [[Porma]], [[Curueñu]], [[Bernesga]] y [[Toríu]]. Na mesma oriella pero nel so cursu baxo, acaba recibiendo les augües del Órbigu que, formado tres la xunión del [[Ḷḷuna]] y [[Omañas]], recibe los aportes de la Montaña de [[Vavia]], [[Ḷḷuna]] y [[Omaña]], asina como los de la vertiente ocidental de los [[Montes de Llión]]. Finalmente na otra oriella y tamién nel so cursu baxu, recibe l'aportación del [[Ríu Cea|Cea]]. Ñacíu daqué más al sur que tolos ejemplosexemplos anteriores, el [[Ríu Valderaduei]], siguiendo un cursu Norte-Sur semeyante al del Cea, vierte les sos augües al Dueru a 3km de [[Zamora (España)|Zamora]]. Tanto l'[[ríu Órbigu)|Órbigu]] como'l [[ríu Cea|Cea]] xunes al Esla na [[provincia de Zamora]].
*'''Cuenca'l Miño''': nesta cuenca destaca, ensin dubia dala, el [[Sil]]. Al enantase per un territoriu menos ampliu que l'anterior y haber que salvar un mayor desnivel (ñaz a un altor de 2.000 m y sal de la provincia a 376 m) los ríos d'esta cuenca son muncho más autivosactivos na so aición erosiva sobremanera nos cursos altos. Ente los sos afluentes destaquen el [[Cúa (ríu)|Cúa]], [[Burbia]], [[Valcarce]] y [[ríu Selmu|Selmu]] y, na so oriella oriental, el [[Boeza]], [[ríu Meruelu|Meruelu]] y [[Cabreira]].
*'''Cuenca Norte''': pequeña pero con importantes valires paisaxísticos y ecolóxicos, destaquen el [[Sella]], [[Dobra]] y [[Cares]] y les pequeñes ñores de la zona de [[Balouta]] y [[Suárbol]] (na comarca tradicional de [[los Ancares]]).
=== Clima ===
La [[provincia de Llión]] ye un aria de transición ente la [[Iberia]] abeyosahúmeda y la ensucha. Sigún la carauterización del [[MAPA]], en Llión puen estremase cinco zones climátiques.
* '''Zona I''': [[Bierzu]] y Meseta, clima mediterraniu templáu. Temperatura media ente 10º y 14º, con precipitaciones añales ente 400 mm y 900 mm. Periodu ensuchu de de 3 a 5 meses. Con matices más friyosfríos y abeyososhúmedos na transición hacia los relieves montesinos.
* '''Zona II''': al sur de [[La Bañeza]], na llende cola [[provincia de Zamora]], mediterraniu templáu frescu. Temperatura media ente 10º y 12º, con precipitaciones añales ente 500 mm y 700 mm. Periodu ensuchu de 3 y 4 meses.
* '''Zona III''': la [[Cabreira]], zona meridional de la [[Cordelera Cantábrica]], [[Montes de Llión]], [[Tierras de Llión]] asitiaes al noroeste de la meseta y norte de [[Safagún (Llión)|Safagún]]. Tamién mediterránniumediterraniu templáu frescu. Temperatura media ente 8º y 10º, con precipitaciones añales ente 700 mm y 1500 mm. Periodu ensuchu de 2 a 3 meses. Con matizaciones friyesfríes y abeyoseshúmedes nes partes más altes de les zonas enantes citaes.
* '''Zona IV''': pequeña y estrencha estaya a lo llargullargo de la Montaña Oriental, mediterraniu templáu friyufíu. Temperatura media ente 8º y 10º, con precipitaciones añales ente 1.100 mm y 1.300 mm. Periodu ensuchu de 1 a 2 meses
* '''Zona V''': [[Cordelera Cantábrica]] y [[Montes Aquilanos]], tamién mediterraniu templáu friyufríu. Temperatura media ente 4º y 8º, con precipitaciones añales de 1.100 mm y 1.900 mm. Periodu ensuchu siempres inferior a 2 meses. La temperatura disminúi y les precipitaciones aducen contra más asciende l'altor y la llatitú.
== Dixebra alministrativa ==
La provincia de Llión dixébrase en conceyos/municipios, como establez l'artículu 137 de la [[Costitución Española de 1978|Costitución Española]], con autonomía de xestión y poderes executivu y llexislativu propios, esistiendo organizaciones supramunicipales y mancomunidaes de d'estremada índole que reflexen en determinaos casos la organización hestórica del territoriu. Arriendes, [[El Bierzu]] costituyó en comarca por Llei 1/1991 de 14 de marzu poles sos pecuñariedaes carauterístiques xeográfiques, sociales, hestóriques y económiques dotándose de istituciones ermunes y un relativamente enantáu espeutru competencial.
[[Imaxe:Comarcas agrarias (León).png|350px|thumb|right|Comarques agraries, Ministeriu d'Agricultura, Pesca y Alimentación (1996).]]
Les comarques agraries encartichaesorganizaes pol Ministeriu d'Agricultura, Pesca y Alimentación en 1996 (l'anterior comarcalización agraria data de 1978) son les siguientes:
{| {{tablaguapa}}
! Comarca
==== Aries funcionales ====
Nes DireutricesDirectrices d'Ordenación del Territorio de Castiella y Llión nel añu 2000, la provincia finca dixebrada n'ocho aries funcionales coles sos respeutives cabeceres d'aria:
[[Imaxe:Áreas Funcionales de León (Castilla y León).png|frame|right|''Direutrices d'Ordenación del Territoriu'', Xunta de Castiella y Llión.]]
{| {{tablaguapa}}
==== Partíos xudiciales ====
Los partíos xudiciales nos que dixébrasese dixebra la provincia tomen el nome de les sos respeutives capitales. A efeutos elleutoraleseleutorales, los conceyos pertenecientes al Partíu Xudicial de Vil.lablino intégrense nel Partíu Xudicial de Llión sacantes Viḷḷablinu y Palacios del Sil, que lo fainfaen nel de Ponferrada.
[[Imaxe:Partidos judiciales de León.png|frame|right|'' [[Direutrices d'Ordenación d'ámbetu subrexonal|Direutrices d'Ordenación del Territoriu]] '', Xunta de Castiella y Llión.]]
{| {{tablaguapa}}
La provincia de Llión posee una población de 498.223 habitantes (INE 2006). La densidá, de 31,82 hb/km2 ye mayor que nel conxuntu de la Meseta Norte, onde la densidá rolda los 20 hab./km², siendo la segunda provincia en densidá de la Comunidá de [[Castiella y Llión]].
En Llión ye a albidrase dos grandes aries de concentración de la población: l'[[Aria metropolitana de Llión]] y l'[[Alfoz de Ponferrada]], les cualesque xuntes concentren a más de la metá de la población de la provincia. Son amás noyos industriales que concentren bona parte de la industria provincial.
{| {{tablaguapa}}
[[Imaxe:65578431 efb4b7be59 o.jpg|350px|thumb|right|[[Molinaseca]], na comarca d'El Bierzu. Un pueblu que siguió la dramática tónica de la despoblación. ]]
==== Natalidá ====
Nel 2005 rexistráronse un total de 3.313 ñacimientos na provincia de Llión, lo cualque supón una tasa de ñatalidánatalidá del 6,64 puntos, una tasa mui baxa que nun garantiza el relevu xeneracional.
==== Mortalidá ====
Nel 2005 rexistráronse un total de 5.731 fenecimientos na provincia de Llión, lo cualque supón una tasa de mortalidá del 10,49 puntos, una tasa más ellevadaelevada que la del conxuntu nacional, y que xunida a la baxa ñatalidánatalidá fai que la medríal'espoxigue vexetativavexetativu seya de -3,85 puntos.
=== Migraciones ===
La provincia de Llión foi una provincia de emigrantes qu'anguañu ta recibiendo inmigrantes, los cualesquienes percanciaren aducir la población llionesa.
==== Emigración ====
==== Inmigración ====
La provincia de Llión nos caberos años ta tornando nuna receutorareceptora d'inmigrantes, tanto ye asina que nel añu caberu los inmigrantes algamarenconsiguieron aduciraumentar la población de la provincia dempués de décades de xabaz decrecimientu. Los inmigrantes d'otres provincies españoles en Llión cifren en 15.567 presones, mientres que los foriatosestranxeros emplaciaos en Llión son 3.992.
== Economía ==
=== Agricultura ===
[[Imaxe:Villarejo de Orbigo1 Leon Spain.jpg|350px|thumb|right|Típica paisada agraria llionés, en [[Villareyu d'Órbigu]]]]
Acupa a un 7,8% de los emplegaos de la provincia. Los cultivos prencipalesprincipales son los cerealísticos, los lleguminosos, los túberculos de consumu humánhumanu, los cultivos industriales y los forraxeros.
El regadíoregadíu acupa una soperficie de 163.379 Ha, lo que correspuende a un 31,27% de la soperficiesuperficie total llabrada, les tierres de regadíu tán allugaes sobremanera nes arredolaes de les VegesVegues del Órbigu y del Esla. yeYe la provincia con mayor cantidá de regadíos de la Comunidá de [[Castiella y Llión]]
Les viñales, asítiense sobremanera na comarca d'El Bierzu y nes proximidaes de los rieosríos, siendo'l más importante riéuríu en cuantes a viñales, el [[Esla]]. La provincia cunta con una [[denomación d'orixe]], que engloba a les viñales del [[Denomación d'Orixe El Bierzu|aria d'El Bierzu]]; arriendes d'ello, cunta con un sellu de calidá "Tierres de Llión", distintivu que premia'l vinu producíu na vega del Esla y arredolaes.
NosNo que se refier a la ganadería, la cabaña de mayor importancia ye la ovina, siguida pola bovina, la porcina, la caprina y la caballar. laLa ganadería concéntrase enforma nes paciones de monte, magüer,anque hai naves nes tierres baxes onde los animales tán acorriaos.
=== Industria ===
AcupaOcupa a un 14,5% de los emplegaos de la provincia. Llión nun ye una provincia industrializada, y la industria que tien ta concentrada en Llión, Ponferrada y en menor midida, n'Astorga, [[La Robla]] y [[Bembibre]]. Les prencipales xamasquesrames industriales de Llión son l'alimentaría, la testil, la de confeuciónconfección, la maderera, la d'artes gráfiques, la química, la del vidriu y cementu y la metálica.
Anguañu, por una parte tán enantándose polígonos industriales yá esistentes, como los d'Onzoniella o Astorga y por otro tán construyendo nuevos polígonos en llugares con bones comunicaciones, como El Bayu y Villadangos, apuestes dirixíes dende la [[Xunta de Castiella y Lilón]]. LlueñeLloñe yá de l'antigua política de favorecer un polígonu industrial en cada pueblu, qu'ocasionó qu'heba polígonos industriales en Llión a 0% d'acupación industrial.
Nos meses caberos la estaya industrial llionesa viera cómo desembarca una de les mayores iniciatives de futuru pa la provincia, la produción de [[biodiesel]], fábriques de lwsles cualesque proyeutárasese proyectara yá dos, la de La Robla y la de [[Xabares de los Outeiros]], siendo esta última un gran noyunucleu de produción, el primer de la Comunidá.
Merez amás ser destacáu el [[Parque Teunolóxicu de Llión]], que ye un gran apueste pa empobinar la economía llionesa haza les nueves teunoloxíes.
==== Construcción ====
Acupa a un 11,7% de los emplegaos de la provincia. Esta estaya céntrase nos noyosnucleos de mayor población como [[Llión (ciudá)|Llión]] y [[Ponferrada]], con una autividáactividá importante tamién n'[[Astorga]], [[La Bañeza]] y [[Villaquilambre]].
==== Minería ====
{{AP|Minería en Llión}}
[[Imaxe:Ayto ponferrada 2005.jpg|350px|thumb|left|Ponferrada, allugada nuna comarca que foi enforma minera, El Bierzu]]
La provincia de Llión foi un noyunucleu destacáu no que refier a la minería, sobremanera del carbón, onde alcuéntrases'afaya'l 35% de los recursos nacionales. El carbón estrayíuestrayío de Llión yera antracita o hulla prencipalmenteprincipalmente.
Les prencipalesprincipales cuenques mineres yeren [[El Bierzu]], [[Ḷḷaciana]] y la zona norte de Llión.
La produción carbonífera llionesa etevotuvo arreyadavenceyada siempres a l'autividáactividá industrial d'[[Euskadi]], la cualaque al precisar una mayor produción de carbón, buscó éstiésta nes cuenques d'[[Asturies]] y Llión. PrebesPruebes d'ello son la costruicióncostrucción dúnd'un ferrocarril que facía la ruta [[La Robla]]-[[Balmaseda]] o la istalación de la [[Hullera Vasco-Llionesa]] y [[Hulleres de Sabeiru y anexes]].
La demanda coyuntural de carbón llionés siguió siendo mui importante, cola I Guerra Mundial (creyacióncreación de la Minero-Siderúrxica de Ponferrada, MSP, en 1918), la Guerra Civil y el periodu d'autarquía. Sicasí, depués, col aniciu de la lletrificación del ferrocarril y l'aducimientuespoxigue del usu del petroliu na década de los sesenta, el carbón llionés pasa a suministrar a les centrales térmiques llétriques prencipalmente, onde tien que competir col carbón foriatoestranxero.
Güei, el fechu de qu'anguañu'l carbón seya un combustible mui perxudicial pol so impautu ambiental, xuníu a que resulta más baratu importalo que producilo, supunxierasupunxera una crisis de gran envergadura na provincia de Llión. Ello fora patente na crisis de la MSP y nes estremaes reconversiones industriales que tovieratuviera que llevase a cabu nes Cuenques Mineres.
=== Enerxía ===
La importancia enerxética de la provincia de Llión deriva de le sos centrales térmiques y los sos grandes banzaos. Ye una productora neta d'enerxía, puestuyá que consume menos de lo que produz. ÉstoEsto supón un desaniciu de los sos recursos naturales y ambientales en pro de les demandes de provincies como [[Valladolid]] a cambéu dúnd'un beneficiu probetayu nun proporcionáu. La estaya emplega a 526 presones y produz un total de 16.235 Gwh.
Un fechu destacable ye que na provincia de Llión foise fundadafundó [[Endesa]], qu'anició'l so camín na central berciana de Compostiella I, col envís d'aprofitaraprovechar les reserves d'antracita de la zona.
==== Fontes d'enerxía tradicionales ====
===== Eólica =====
Les autuacionesactuaciones más importantes nesta estaya forenforon empobinaes a la produción de maquinaria pa molinos de vientu. Centros como l'allugáu prietocerca de [[Ponferrada]] o la empresa de aeroxeneradores Vestas nel polígonu industrial de [[Villadangos]] dan testimoñutestimoniu del papel clave pa la costruicióncostrucción de molinos de vientu.
La produción llétrica céntrase sobremanera n'[[El Bierzu]].
===== Biomasa =====
A esta estaya mira con esperancia'l campu llionés. La produción de biodiésel a la que dirán destinaes munches fábriques planiaes, sedrá un gran revulsivu pal campu; yayá que fixará producción, y polo tantu; emplegu. NoyosNúcleos destacaos de produción de biodiesel sedrán [[Xabares de los Outeiros]] y [[La Robla]].
=== Servicios ===
AcupaOcupa a un 66,0% de los emplegaos de la provincia. La provincia de Llión ye un llugar onde la estaya servicios xuega un papel clave nel so desenrrolu.
==== Comerciu ====
===== Comercio esterior =====
Llión ye una provincia onde lasles esportaciones caltuvierencaltuvieran una xobidaxubida sacantes dalgún altibaxu sele, demientres la cabera década. Esto fexo,fixo que xunto a una xobidaxubida menor de les importaciones, el saldu comercial de la provincia seya positivu.
===== Esportaciones =====
Las esportaciones de Llión demientres l'exercicioexerciciu del añu 2005, sumaron 527 millones d'euros. Ente les que destacaron les referíes a la estaya de los metales comunes y susles sos manufautures, que sumaron 223 millones d'euros. Otres estayes importantes son l'agropecuariu, con 103 millones del total y el de los produtos químicos, que si bien nun tien la importancia d'anantia, entá aporta 48 millones del total.
Por produtos los más importantes foron les barres y perfiles d'aceru inoxidable, con 105 millones, amás del [[alambrón]] d'aceru inoxidable'' con 85 millones y la cayuela, con 55 millones.
Los prencipalesprincipales clientes de la provincia foron [[Italia]], con 111 millones, [[Francia]], con 78 millones y [[Alemaña]] con 75 millones, además de [[Portugal]], con 71 millones.
===== Importaciones =====
[[Imaxe:Astorga fachada catedral JMM.JPG|350px|thumb|right| Fachada de la Catedral d'Astorga]]
Les importaciones que recibe Llión demientres l'exerciciu sumaron 405 millones d'euros. Ente les que destacaron les referíes a la estaya de la maquinaria nunnon llétrica, que sumó 112 millones d'euros. Otres estayes importantes son l'agropecuariu, en nidionidiu retrocesu, con 99 millones d'euros, el químicu con 44 millones y el material de tresporte, con 41 millones d'euros.
Por produtosproductos, los más importantes foron la maquinaria pa trabayu de nivelación y cavadura con 51 millones d'euros, siguío de laesles llegumes ensuches desvainaes, con 32 millones y los vehículos pa tresporte de mercancíes, con 24 millones.
Los prencipales importadores a la provincia de Llión foron [[Alemaña]] con 86 millones, [[Francia]] con 77 millones y [[Países Baxos]] con 31 millones. [[China]] entá se caltién con valires modestos, con 16 millones, pesie a tener dobláu les sos importaciones.
==== Turismu ====
La contribución del turismu a la economía llionesa ye significativa. Los sos prencipales valires son la so bayurosa hestoria y el so escomanáu padrimoniu, que ficierafizo de la provincia una de les principales no que refier a turismu d'interior.
La ufierta turística pasa dende'l bayurosu padrimoniu de ciodaesciudaes como '''[[Llión (ciudá)|Llión]]''', '''[[Ponferrada]]''' y '''[[Astorga]]''' a la de los establecimientos de turismu rural, completada con una ufierta n'iviernu de deportes de ñeve, con estaciones como les de [[San Isidru (estación d'esquí)|San Isidru]] y [[Ḷḷeitariegos (estación d'esquí)|Ḷḷeitariegos]].
Destaquen tamién Les Médules n'El Bierzu. Un elementu clave nel turismu de la provincia ye ensin dubia la Selmana Santa, de les cuales,que la más importante ye la de la propia capital, [[Selmana Santa de Llión|Llión]], acompangadaacompañada d'otres de gran tradición en poblaciones de menor importancia.
Denmientres l'añu 2005, Llión contabilizó un total de 671.618 viaxeros, con 1.090.099 pernoctaciones. De los viaxeros qu'entraron na provincia, 565.849 yeren españoles y 105.769 yeren foriatosestranxeros.
===== Turismu Rural =====
== Tresportes ==
L'allugamientu xeográficoxeográficu de la provincia, tórnala nún pasu obligatoriu dende la Meseta haza Asturies y Galicia. Esta obligatoriedá de pasu dotárala duna bona cantidá d'infracadarmes, tantu de carretera como de ferrocarril. Sicasí entá hai grandes deficiencies na comunicación interior de la provincia.
=== Tresporte por carretera ===
=== Ferrocarril ===
El primer proyeutu de llinia ferria en Llión surde en [[1840]], a iniciativa del británicu R. Keiley cola intención de xunir Llión y [[Avilés]]. Pesie la concesión provisional del Gobiernu, el proyeutu nunca llevósese llevó a cabu.
En [[1856]], col entamu de la Llinia Madrid-Irún y l'estudiu de les sos estremaesestremaos xamascalestramos, unaún d'esesesos xamascalestramos, concretamente'l que lleva a Galicia; debería pasar porper Llión y Ponferrada. En [[1858]] entamó la subasta y en [[1861]], otorgoseotorgóse la concesión. El trayeututrayectu de Palencia a Llión entrañó poques dificultaes, siendo completáu en Payarespayares de [[1863]]. En [[1866]] llegó a Astorga y entamó'l tramu más abegosu con grandes retrasos nes obres y problemes financieros. El 1 de setiembre de [[1883]] inauguroseinauguróse la llinia tres salvar l'abegosu trazáu de Brañuelas y el Túnel del Llazu.
En [[1866]] entamó'l xamascaltramu haza Asturies. Ente [[1868]] fasta [[1875]] prodúxose una paralización de les obres, ya que namái costruyósese construyó un pequeñu tramu ente [[La Pola de Gordón]] y [[Busdongu d'Arbas]]. El [[16 d'agostu de 1884]] inauguróse la llinia.
De magar [[1866]], anicioseanicióse una polémica de gran retrañíu ente Llión y Astorga apor propósitumor de la costruición duna llinia hacia Benavente, siendo finalmente Astorga quiénquien tornárasese tornó cabezalera d'esa prollongación, que sedría la hipotética Xixón-Cadíz, inaugurándose'l [[1 de xunetu de 1898]] el trazáu de [[Plasencia (Cáceres)|Plasencia]] a Astorga (''Ruta de la Plata'').
La rede d'anguañuanguaño, depués d'estremaes modificaciones, distribúyese a lo llargo de 508 km, siendo 322 de vía normal y 186 de vía estrencha. La lletrificación ta presente en toles llinies y la doble vía nos trazaos más cenciellos de la Meseta.
L'alta velocidá llegará a la provincia en [[2008]], con estaciones pal AVE en Ponferrada y Llión.
=== Tresporte Aeriu ===
{{AP|Aeropuertu de Llión}}
La provincia de Llión dispón dun únicu aeródromu: l'Aeropuertu de Llión, que comparte istalacionesinstalaciones cola Base Aeria de VirzeVirxe del Camín, y qu'entró en serviciu nel añu [[1999]] ('''''IATA: LEN - ICAO: LELN'''''). Allúgase nos términos conceyiles de [[Valverde de la Virxe]] y de San Andrés del Rabanéu.
L'[[Aeropuertu de Llión|Aeropuertu]] fora oxetu dund'un enantu de pista a 3000 m. finada n'avientu de [[2007]], asina como ta en proyeutu una nueva terminal, plataforma y aparcamientu.
SigúnSegún los datos del 2007, l'aeropuertu rexistró 161.705 pasaxeros, con 7.328 operaciones y 341 kg de mercancía.
Anguañu operen nel [[aeropuertu de Llión]] les aerollinies [[Lagun Air]], con sé na ciodá de Llión y proyeución estatal, [[Air Nostrum]], filial de Iberia y [[Air Europa]] con esnalosvuelos estivales a [[Aeropuertu de Tenerife Norte|Tenerife Norte]].
{| {{tablaguapa}}
== Idiomes ==
Amás del [[castellán]], en delles zones de Llión fálense otres llingües:
*[[Idioma llionés|Llionés]]. SigúnSegún l'artículu 5 del [[estatutu d'autonomía de Castiella y Llión]] ("La llingua castiellana y el restidelrestu padimoniudel patrimoniu llingüísticu de la Comunidá."), tien de gociar de proteuciónprotección específica, al empar que'l la so abeyuprotección, emplegu y promoción tienen de ser regulaos. Entamó a impartise en dellos colexos dende´'l cursu 2007-2008.
*[[Idioma gallegu|Gallegu]], faláu con enfluyenciesinfluencies de la llingua llionesa nel reyuelurequexu oeste d'[[El Bierzu]]. Tamién se caltién el [[dialeutu bercianu]].<ref>Reflexáu na obra del [[Padre Martín Sarmiento]]. Como exemplu lliterariu, el llibru d'[[Antonio Fernández y Morales]] "Ensayos poéticos en dialeutu bercianu", 1861</ref>
== MenumentosMonumentos y llugares d'interés na provincia ==
[[Imaxe:Leon cathedral facade.jpg|200px|thumb|right|Fachada Prencipal de la [[Catedral de Llión]].]]
=== [[Llión (ciudá)|Llión]] ===
*[[Moneesteriu Rial de San Benitu (Safagún)|Restos d'Abadía Benidictina]]
=== Otres llocalidaeslocalidaes ===
* [[Arbas del Puertu]] - [[Colexata de Santa María d'Arbas (Llión)|Colexata de Santa María]]
* [[Carracedelo]] - [[Monesteriu de Santa María de Carracedo]]
[[Imaxe:Cecina de León.jpg|200px|thumb|left|Cecina de Llión]]
=== Embutíos ===
*'''Cecina de Llión''': ye un embutíu de gran tradición en Llión, cuyu mayor noyunucleu de produciónproducción ye Astorga, yayá qu'ellí concéntrensese concentren la mayoría d'industries que producen esti embutíu. El secretu ta nel procesu de afumáu y el clima continental estremu, con abondoses selases y escasa huomidanciahumedá. Magar que tradicionalmente la cecina yera o de vaca o de chivu, güei ellabórenseelabórense cecines d'otresotros tipos de carnescarne como coneyu o inclusive ciervu. Dende [[1994]] gocia del beneficiu duna Denomación d'Orixe y dun Conseyu Regulador.
*'''Botiellu''': tamién denomáu ''yoscu'' n'[[Omaña]], [[Babia]] y [[Ḷḷuna]] o ''androlla'' en [[Curueñu]] y [[Porma]]. Documentáu dende'l [[sieglu XVI]], el botiellu bercianu, enantes alimentu de les clases humildes, ye güei un platu estrella de la gastronomía Llionesalleonesa. Resulta ideal n'iviernu pola gran cantidñacantidá de caloríes qu'aporta, esfruta de los beneficios duna Denomación d'Orixe.
[[Imaxe:Uvas.jpg|220px|thumb|right|Uves]]
=== Vinos ===
* '''Denomación d'Orixe Bierzu''': costituyida dende avientu de [[1989]], abargana 22 conceyos, nel Bierzu, un territoriu que gocia dund'un microclima diferente del restu de la provincia y un altor idoniu pa algamarcaltenerr viñales de gran calidá. La prencipalprincipal variedá d'uva que cultívasese cultiva ye la ''mencía,'' anque tamién tán presentes la ''garnacha'' pa los tintos. Los blancos ellbórenseelbórense con ''doña blanca'', ''godiellu'', ''malvasía'' y ''palomín''.
* '''Denomación d'Orixe Tierres de Llión''': abargana dos zones de produción de vinu, que son la marxe drecha del Esla, con Valdevimbre como referencia y na esquierda Los Outeiros, con Payares de los Outeiros como noyunucleu prencipal, y la otra la [[Cea (ríu)|Riba del Cea]]. Comprende 69 conceyos, ente los cuales pola so produción destaquen [[Valdevimbre]], [[Payares de los Outeiros]], [[Valdeiras]] y [[Gordaliza del Pinu]]. La variedá d'uva predomenante ye la prietuprieto picudupicudo, que da llugar a vinos d'aguya, vinos del añu, llixeros, frescos y predomenantemente rosaos.
=== Dulces ===
[[Imaxe:Spain.Leon.Astorga.Catedral.de.Santa.María.jpg|350px|thumb|left|Astorga, puntu clave de la gastronomía Llionesa]]
*'''[[Mantecaes d'Astorga]]''': La so antigüedá documental data d'entamos del [[sieglu XIX]] y el so orixe ye inciertu anque parez que la receta surdió dunad'una monxa qu'abandonó'l conventu y lo popularizó. De magar [[1850]] entamen a comercializase y güei, son un clásicu de la repostería llionesa. La bas primaria de les mantecaes ye la farina y el segundo ingrediente ye'l güevu, l'azucre y la canela completen la composición. lasLes ''caxilleres'' fain a mán el tradicional abangu del envase.
*'''Llazos de San Guillermu''': dulces de [[Cistierna]], fabricaos y espedíos dende [[1945]] pola Confitería Montesina de la llocalidá, fundada en [[1908]]. En [[1960]] patentóse la fórmula y se comercializa'l produtu. El so inventor, qu'esperimentó colos foyaldres, decidiose a da-y forma de llazu y a pone-yos el nome del patrón de la llocalidálocalidá.
*'''Nicanores de Boñar''': dulce foyaldráu, inventáu pol pasteleru de [[Boñar]] Nicanor Rodríguez González, en [[1880]]. Ta compuestu por farina, azucre, mantega del monte y, sigúnsegún la tradición, les propiedaes de les augüesl'agua medicinalesmedicinal de [[Boñar]].
=== Platos Típicos ===
| 