Diferencies ente revisiones de «Idioma llatín»
Contenido eliminado Contenido añadido
Sin resumen de edición |
|||
Llinia 83:
** Los grafemes <qu> y <(n)gu> correspuéndense con consonantes labiovelares [kw] y [gw], e que la redondez de los llabios ye simultánea a la realización velar.
** Nun hai aspiraes en llatín, anque les garre del griegu, por eso PH, TH y CH ha pronunciase como /f/, /t/ y /k/ respectivamente.
== Hestoria del llatín ==
=== El llatín nel contestu de les llingües itáliques ===
Na [[Italia]] antigua atopamos llingües tanto [[Llingües indoeuropees|indoeuropees]] (ente elles les [[llingües itáliques|itáliques]]) como non indoeuropees. Ente les indoeruopees alcontramos el [[Idioma griegu|griegu]], que a traviés de les colonizaciones llegó hasta'l sur d'Italia onde probablemente sustituyera les llingües autóctones. Tamién se faló ellí el [[Llingües celtes|celta]], darréu que los [[galos]] llegaron a ocupar les rexones norteñes d'Italia, esto ye, la zona [[Padania|padana]]. Pesie a esto, estes llingües nun yeren mutuamente intelixibles col llatín nin el restu de llingües itáliques.
Amás d'estes llingües indoeuropees, tamién destaca l'[[Idioma etruscu|etruscu]], llingua de la que tenemos munchísimes muestres, unes 800 inscripciones, pero nun entendemos, magar que gracies al usu d'un alfabetu deriváu del griegu podemos lleer. Los etruscos habitaron el país d'[[Etruria]], al norte del [[Laciu]], onde güei s'asitía la [[Toscana]], y exercieron una hexemonía sobre Italia ente'l 600 y 400 a.C. y, amás, tuvo la so llingua una influencia sobre'l llatín, ente otres coses polos restos que dexó (toponímicos, antroponímicos, etc) y la so escritura.
Tamién se conoz la existencia d'otres llingües como'l ligur o el vénetu (nun confundir colos actuales [[Idioma ligur|ligur]] y [[Idioma vénetu|vénetu]], romances galo-italianos).
Les llingües itáliques, a diferencia del casu griegu o xermánicu, nun ye seguro que se puean entender a través de la [[Stammbaumtheorie]] -teoría del árbol xenealóxicu qu'esplica la semeyanza ente llingües por tener un antepasáu común-, nun sabemos si realmente hubo un itálicu primitivu del que descendieran les llingües que llamamos itáliques o si bien son llingües que, pesie a ser toes indoeuropees, acabaron influenciándose unes a otres conforme a la [[Wellentheorie]].
El llatín falábse orixinalmente nel [[Laciu]], nel baxu [[Tíber]]. Esta llingua presenta orixinalmente diverxencies llingüístiques, por exemplu ente'l llatínn faláu en Roma y el faláu en localidaes como Preneste, anque finalmente toos estos dialectos acaben unificándose, especialmente baxo la influencia de Roma, anque'l llatín de Roma tamién recibió influencia de los dialectos vecinos. Les mayores influencies son, sobremanera, nel léxicu agrícola. Una llingua mui emparentada col llatín ye'l faliscu, que se falaba al norte del Laciu, na zona de Falerii, del que conservamos abondes inscripciones.
Tamién tán l'oscu y l'umbru, ente otres llingües itáliques, estes dos falaes na zona del centro-sur d'Italia y nel altu Tíber respectivamente, conservamos inscripciones de les dos y amuesen semeyances col llatín.
=== Espansión y difusión del llatín ===
La suerte del llatín ye paralela a la del impulsu y la importancia de Roma. Según fue conquistando Roma territorios, una vez finada la hexemonía etrusca, la llingua llatina fue espardiéndose, primero sustituyendo al restu de llingües itáliques averaes al llatín y, depués, sustituyendo a otres llingües, indoeuropees o non, como'l celta o l'etruscu.
El llatín estiéndese en calidá de llingua oficial de Roma y yera usada nel so tratu social, comercial, políticu, etc. Non solo s'esparde per Italia, sinón tamién per otres rexones fuera de la península que se convirtieron en tributaries de Roma y a cuyos habitantes-yos interesaba acoyer el llatín pola so utilidá política (p.e. pa obtener la ciudadanía) y comunicativa.
Sicasí, como nun s'impunxo como tal, munches otres llingües tamién sobrevivieron, casu del griegu, que tenía prestixu abondo como pa que la xente lu siguiera utilizando como lingua franca nel [[Mediterraneu]] oriental, pesie al llatín.
El llatín foi escritu por autores de diferentes procedencies y con llingües distintes. Al sustituir a otres llingües, éstes dexaron un sustratu en parte responsable de la fragmentación del llatín nes actuales llingües romances, yá que cada pueblu faló llatín d'una manera diferente, hasta güei.
Hai zones en que pol puxu de llingües como les eslaves perdióse'l llatín, como [[Iliria]], o porl puxu del xermanu, como en [[Inglaterra]] o [[los Alpes]]. Güei los "restos de llatín" o, más apropiao, les [[llingües romances]], fálense n'Europa occidental ([[Francia]], la [[Península Ibérica]], [[Italia]], [[Benelux]], [[Suiza]]....) anque tamién en [[Rumanía]] y en colonies d'estos países, sobretoo [[Llatinoamérica]], anque tamién munchos países del [[África Occidental]] y zones d'[[Asia]] y [[Oceanía]]. Esto fai al conxuntu de derivaos modernos del llatín como la familia lingüística más falada del mundu, dicho d'otra manera, fai del llatín modernu la llingua más falada del mundu.
{{entamu}}
== Bibliografía ==
* BASSOLS DE CLIMENT, M. (1983): ''Fonética latina''. C.S.I.C. en Madrid.
* VILLAR, F. (1996): ''Los indoeuropeos y los orígenes de Europa. Lenguaje e historia''. Gredos en Madrid.
* ADRADOS, F.R. et alii (1995): ''Manual de lingüística indoeuropea''. Ediciones Clásicas en Madrid.
[[Categoría:Llingües romániques]]
| |||