Diferencies ente revisiones de «Ríu Amu Daria»

Contenido eliminado Contenido añadido
m Bot: Troquéu automáticu de testu (-Mar de Aral +Mar d'Aral)
m Bot: Troquéu automáticu de testu (-de Aral +d'Aral)
Llinia 23:
}}
[[Archivu:Amu darya delta.jpg|250px|thumb|right|Vista de satélite del antiguu delta del Amu Daria (1994)]]
El ríu '''Amu Daria''' (en [[Idioma tayiko|tayiko]], Омударё o дарёи Ому, ''Omudaryo'' o ''Daryoi Omu''; en [[Idioma persa|persa]] آمودریا, ''Âmudaryâ''; en [[Idioma uzbeko|uzbeko]], ''Amudaryo'', onde ''darya'' en persa antiguu significa ''mar'' o ''gran ríu'') ye un llargu [[ríu]] de [[Asia Central]], d'antiguo llamáu '''Pamir''' y '''Oxus''', polos griegos. Naz na [[cordal del Pamir]], sirve de frontera natural ente [[Afganistán]], [[Tayikistán]], [[Turkmenistán]] y [[Uzbekistán]] y desagua nel [[mar de d'Aral]]. Tien un cursu averáu de 2540 kilómetros. Enantes desaguaba nel [[mar Caspio]].
<!--
In antiquity, the river was known by the Sanskrit name Vaksu, which now survives in Vakhsh, a tributary of the river. -->
Llinia 33:
El Amu Daria naz na unión del [[ríu Vakhsh]] (786 km) y el [[ríu Panj]] (1125 km). La población local referir al ríu como [[Jayhoun]] (جيحون) el cual pensábase que derivaba Gihon, el nome bíblicu pa unu de los cuatro ríos del xardín d'Edén o paraísu. El ríu tamién ye conocíu por esti nome pola mayor parte d'el escritores islámicos medievales.
 
El ríu ye navegable mientres 1450 kilómetros, siendo'l so llargor total de 2540 kilómetros y la so cuenca de 534.739 km². Al añu arrama al mar de d'Aral alredor de 55 kilómetros cúbicos d'agua, que vien de los montes del sur onde la precipitación añal ronda los 1000 milímetros. Inclusive antes d'empezar la regación masiva, la gran evaporación mientres el branu torga que gran parte del enagua algame'l mar.
 
== Hestoria ==
Hai evidencies de que los [[Cordal de Pamir|glaciares de Pamir]] apurrieron bastante agua al ríu mientres los sieglos [[Sieglu XIV a. C.|XIV]] y [[Sieglu XIII a. C.|XIII]] a. C.
 
Los escritos históricos indiquen qu'en diversos períodos el ríu fluyó hasta'l mar de d'Aral (pel sur), al [[mar Caspio]] (pel este) o dambos. L'últimu cambéu de desaguada se documenta nel [[sieglu XIII]], cuando se produz la conquista de [[Kunya-Urgench]] per parte de los [[mongoles]] n'esviando'l Amu Daria y favorecer asina l'hinchente de la ciudá; antes el ríu escurría travesando la cuenca del [[llagu Sariqamish]], formando rápidos y tabayones al traviés del calce anguaño secu del [[Uzboy]], pa desaguar nuna gran badea esistente nesi momentu al este del Caspio.<ref>[[Piotr Kropotkin|Kropotkin, P.]] (1898) ''The Old Beds of Amu Daria'' - JSTOR, [http://www.jstor.org/pss/1774318 pp. 306] y [http://www.jstor.org/pss/1774317 310]</ref>
 
== Vease tamién ==