Diferencies ente revisiones de «Marcu Vitruviu»

Foi arquitectu de [[Xuliu César]] mientres la so mocedá, y al retirase del serviciu entró na arquitecturaarquiteutura civil, siendo d'esti periodu la so única obra conocida, la [[basílica de Fanum]] (n'Italia). Ye l'autor del tratáu sobre [[arquitecturaarquiteutura]] más antiguu que se caltién y l'únicu de l'Antigüedá clásica, ''[[De Architectura]]'', en 10 llibros (probablemente escritu ente los años [[27 e.C.|27]] y [[23 e.C.]]). Inspirada en teóricos [[Períodu helenísticu|helenísticos]] -refierse espresamente a inventos del gran [[Ctesibio]]-, la obra trata sobre ordes, [[material]]es, técniques decoratives, [[construcción]], tipos de [[edificiu|edificios]], [[hidráulica]], [[color]]es, [[mecánica]] y [[gnomónica]] (Llibru IX).

''De Architectura'', conocíu y emplegáu na [[Edá Media]], imprimir por primer vegada en [[Roma]] en [[1486]], edición del humanista y gramáticu Frai [[Giovanni Sulpicio de Veroli]], ufiertando al artista del [[Renacimientu]], imbuyíu de l'almiración poles virtúes de la cultura clásica tan propiu de la dómina, una canal privilexada por aciu el que reproducir les formes arquitectóniques de l'antigüedá greco-llatina. Darréu, publicar na mayor parte de los países ya inda güei constitúi una fonte documental insustituible, tamién poles informaciones qu'apurre sobre la [[pintura]] y la [[escultura]] [[Grecia Antigua|grieges]] y [[Antigua Roma|romanes]].<ref>{{cita web|autor=Biografíes y Vides|título=Marco Vitruvio|url=http://www.biografiasyvidas.com/biografia/v/vitruvio.htm|fechaacceso=14 d'ochobre de 2004}}</ref> El famosu dibuxu de [[Leonardo da Vinci]], el ''[[Home de Vitruvio]]'', sobre les proporciones del home ta basáu nes indicaciones daes nesta obra. El dibuxu caltiense agora na Galleria dell'Accademia, en [[Venecia]]. El gran redescubridor de Vitruvio foi [[Petrarca]], y tres l'espardimientu pol florentín de la obra d'esti autor clásicu, puede afirmase que Vitruvio sentó les bases de l'arquitecturaarquiteutura Renacentista.<ref>[http://www.march.es/conferencies/anteriores/voz.asp?id=2704 | Ricu, Francisco: Petrarca: la so vida, la so obra, el so tiempu min. 34]</ref>

Vitruvio ye l'autor de ''[[De Architectura]]'', conocíu güei como Los Diez Llibros d'ArquitecturaArquiteutura,<ref>Vitruvius, Pollio (transl. Morris Hicky Morgan, 1960), ''The Ten Books on Architecture''. Courier Dover Publications. ISBN 0-486-20645-9.</ref> un tratáu escritu en llatín y griegu antiguu alrodiu d'arquitecturaarquiteutura, dedicáu al [[Augusto|emperador Augusto]]. Nel prefaciu del llibru I, Vitruvio dedica los sos escritos pa dar conocencia personal de la calidá de los edificios al emperador. Probablemente Vitruvio referir a la campaña d'arreglos y meyores públiques de [[Marcu Agripa]]. Esti trabayu ye un gran llibru y únicu superviviente de l'arquitecturaarquiteutura de l'antigüedá clásica. Según [[Petri Liukkonen]], esti testu "influyó fondamente a los artistes dende'l primera Renacimientu d'equí p'arriba, como a pensadores y arquiteutos, ente ellos [[Leon Battista Alberti]] (1404-1472), [[Leonardo da Vinci]] (1452-1519) y [[Miguel Ángel]] (1475-1564)."<ref>{{cita web|url=http://www.kirjasto.sci.fi/vitruv.htm|títulu=Vitruvius (fl. 46-30 B.C.Y.)|fechaacceso=14 de payares de 2009|añu=2008|first1=Petri|last1=Liukkonen}}</ref> El siguiente llibru importante na arquitecturaarquiteutura foi la reformulación de los diez llibros de Alberti, que nun foi escritu hasta 1452.

Vitruvio ye famosu por afirmar nel so llibru ''[[De Architectura]]'' que ciertos edificios públicos tienen d'esibir los trés cualidaes de ''firmitas, utilitas, venustas'' - esto ye, tienen de ser sólidos, preseos, formosos. Estes cualidaes dacuando llámense les ''virtúes de Vitruvio'' o la '''Tríada de Vitruvio'''. Dende'l sieglu XVII, esta Tríada usar pa describir l'arquitecturaarquiteutura polo xeneral, anque la descripción vitruviana de la disciplina ye bien distinta.

Según Vitruvio, l'arquitecturaarquiteutura ye una imitación de la naturaleza. Como les aves y les abeyes constrúin los sos niales, los seres humanos constrúin vivienda a partir de materiales naturales, que-yos da abelugu contra los elementos. Pal perfeccionamiento d'esti arte de la construcción, los griegos inventaron los ordes arquitectónicos: [[Dóricu (orde)|dóricu]], [[Xónicu (orde)|xónicu]] y [[corintiu]]. Dióse-yos un sentíu de la proporción, que remató na comprensión de les proporciones de la mayor obra d'arte: el [[cuerpu humanu]]. Esto llevó Vitruvio a la definición d'un canon del cuerpu humanu, el [[Home de Vitruvio]], adoptáu más tarde por Leonardo da Vinci: el cuerpu humanu inscritu nel círculu y el cuadráu (el patrones xeométricos fundamentales del orde cósmicu).

A Vitruvio considérase-y dacuando llibremente como'l primer arquiteutu, pero ye más esactu describilo como'l primer arquiteutu romanu qu'escribió rexistros del so campu que sobrevivieron. Él mesma cita a obres mayores, pero menos completes. Yera siquier un pensador orixinal o tenía l'intelectu creativu d'un codificador de la práctica arquitectónica esistente. Tamién hai que señalar que Vitruvio tenía un algame muncho más ampliu que los arquiteutos modernos. Los arquiteutos romanos practicaben una amplia variedá de disciplines; en términos modernos, podríen describise como la combinación de [[inxenieru|inxenieros]], [[arquiteutu|arquiteutos]], [[Paisaxista|arquiteutos paisaxistes]], artistes y artesanos. Etimológicamente la palabra arquitectu deriva de les palabres griegues que signifiquen "maestru" y "constructor". El primeru de los diez llibros ocupar de munches temes qu'agora entren nel ámbitu de l'arquitecturaarquiteutura del paisaxe.

[[Archivu:Pantheon-panini.jpg|300px|thumb|derecha|L'interior del [[Panteón (arquitecturaarquiteutura)|Panteón]] (d'una pintura del sieglu XVIII por Panini. Anque foi construyíu dempués de la muerte de Vitruvio, el so escelente estáu de caltenimientu fai que sía de gran importancia pa los comenenciudos na arquitecturaarquiteutura de Vitruvio).]]

El so llibru ''[[De architectura]]'' foi redescubierto en 1414 pol [[humanista]] [[Florencia|florentín]] [[Poggio Bracciolini]]. En [[Leon Battista Alberti]] ([[1404]]-[[1472]]) recai l'honor de dar a conocer llargamente esta obra nel so tratáu fundamental sobre l'arquitecturaarquiteutura ''[[De re aedificatoria]]'' (c. 1450). La primer edición conocida de Vitruvio foi presentada en [[Roma]] por [[Giovanni Sulpicio|Fra Giovanni Sulpicio]] en [[1486]].<ref name=palladio>{{cita web |url=http://www.palladiancenter.org/predecessors.html|títulu= Palladio's Literary Predecessors |fechaacceso=5 de xunu de 2014 |idioma=inglés }}</ref><ref>{{cita web |url= http://www.historyofinformation.com/index.php?id=2840|títulu=The First Printed Work on Classical Architecture |fechaacceso=5 de xunu de 2014 |apellíu= Norman|nome=Jeremy |idioma=inglés }}</ref> Traducciones siguieron n'italianu (Como, 1521), francés (Jean Martin, 1547,,<ref>[http://architectura.cesr.univ-tours.fr/Traite/Notice/ENSBA_-YOS1785.asp?param= Architectura – -yos livres d'Architecture] (en francés)</ref>inglés, alemán (Walter H. Ryff, 1543), español y otros idiomes. Les ilustraciones orixinales habíense perdíu y la primer edición ilustrada foi publicada en Venecia en 1511, con grabaos en madera sobre la base de les descripciones nel testu, probablemente por [[Giovanni Giocondo|Fra Giovanni Giocondo]].<ref>[http://architectura.cesr.univ-tours.fr/Traite/Notice/CESR_2994.asp?param= Architectura – -yos livres d'Architecture ; Center for Palladian Studies in America, Inc., [http://www.palladiancenter.org/predecessors.html Palladio's Literary Predecessors]</ref> Más tarde, nel [[sieglu XVI]] [[Andrea Palladio]] realizó ilustraciones pa los comentarios de Daniele Barbaro sobre Vitruvio (qu'apaeció nes versiones n'italianu y llatín). Sicasí, la ilustración más famosa sigue siendo una del [[sieglu XV]], el [[Home de Vitruvio]] de [[Leonardo da Vinci|da Vinci]].

Les ruines que sobreviven de l'antigüedá romana, el [[Foru Romanu]], templos, teatros, arcos de trunfu, relieves y estatues dieron numberosos exemplos visuales de les descripciones nel testu de Vitruvio. Esti llibru convirtióse rápido entós nuna importante fonte d'inspiración pal [[renacencia]], [[barrocu]] y la [[arquitecturaarquiteutura neoclásica]]. [[Filippo Brunelleschi]], por casu, inventó un nuevu tipu d'elevador pa llevantar les grandes piedres de la cúpula de la [[catedral de Florencia]] ya inspiróse en De Architectura, según viendo los numberosos monumentos sobrevivientes romanos, como'l Panteón y les [[Termes de Diocleciano]] en Roma.

* {{Cita llibru|apellíu=Vitruvio Polión|nome=Marco|títulu=Los diez llibros d'ArquitecturaArquiteutura|otros=Con prólogu de D. Rodríguez, "Vitruvio y la piel del clasicismu", pp. 11-51|añu=2009|editorial=Editorial Alianza|allugamientu=Madrid|isbn=9788420671338}}

* {{Cita llibru|autor=–|títulu=ArquitecturaArquiteutura: Llibros I-IV|añu=2008|editorial=Madrid: Editorial Gredos|id=ISBN 978-84-249-0210-0}}