Diferencies ente revisiones de «Cine mudu»

Naquellos mesmos años, [[William Henry Fox Talbot]] nel [[Reinu Xuníu]] y [[Louis Daguerre]] en [[Francia]] trabayaben nun nuevu descubrimientu que posibilitaría'l desendolcu del '''[[cinematógrafu]]''': la [[fotografía]], yá qu'ensin esti inventu previu nun esistiría'l cine. Haza [[1852]], les semeyes escomenzaron a sostituyir a los dibuxos nos artiluxos pa ver imáxenes animaes. Según la [[velocidá]] de les emulsiones fotográfiques medró, foi posible fotografiar un movimientu real en cuenta de poses fixes d'esi movimientu. En [[1877]] el fotógrafu angloestaunidenseangloestauxunidense [[Eadweard Muybridge]] emplegó una batería de 24 cámares pa grabar el ciclu de movimientos del galopiu d'un [[caballu]].

Un pasu relevante haza'l desendolque de la primera cámara d'imáxenes en movimientu foi'l que dió'l [[fisioloxía|fisiólogu]] francés [[Étienne Jules Marey]], col '''[[cronofotógrafu portátil]]''' que movía una única banda que permitía obtener doce imáxenes nuna placa xiratoria que completaba la so revolución nún segundu. Por embargu, la so tira de película consistía nún papel moyáu n'aceite que se doblaba y se desgarraba con facilidá. Al rodiu de [[1889]], los inventores estaunidensesestauxunidenses [[Hannibal Goodwin]] y [[George Eastman]] fixeron más tires d'emulsión fotográfica d'alta velocidá (que necesitaben poco tiempu pa impresionase) montaes nún celuloide resistente: el so anovamientu desanició un pilancu esencial na esperimentación coles imáxenes en movimientu.

L'estilu [[documental]]ista de los hermanos Lumière y les fantasíes teatrales de Méliès fundiéronse nes ficciones realistes del inventor estaunidenseestauxunidense [[Edwin S. Porter]], a quien se-y atribúi n'ocasiones la paternidá del [[cine de ficción]]. Trabayando nel estudiu d'Edison, Porter produxo la primer película estaunidenseestauxunidense interesante, '''"Asaltu y robu d'un tren"''', en [[1903]]. Esta película, de 8 minutos, influyó de xeitu decisivu nel desendolque del cine porque incluyía anovamientos como'l montax d'escenes filmaes n'estremaos momentos y llugares pa componer una unidá narrativa. Al facer esto, Porter anició'l montax, ún de los fundamentos de la creyación cinematográfico, procesu nel qu'estremaos fragmentos escoyíos de les diverses tomes realizaes —o disponibles— axúntense p'algamar un conxuntu coherente.

Ente [[1909]] y [[1912]] tolos aspeutos de la ñaciente industria tuvieron baxo'l manexu d'un [[trust]] estaunidenseestauxunidense, la '''MPPC''' ([[Motion Pictures Patents Company]]), formáu polos principales productores. Esti grupu llendó la duración de les películes a una o dos bobines y refugó'l pidimientu de los actores d'apaecer nos títulos de créitu. El '''trust''' foi escontarmáu con ésitu en [[1912]] pola llei antitrust del gobiernu, que permitió a los productores independientes faces les sos propies compañíes de distribución y exhibición, polo que pudieron aportar fasta'l públicu estaunidenseestauxunidense obres europees de calidad, como '''[[Quo vadis?]]''' ([[1912]], de [[Enrico Guazzoni]]), de [[Italia]], o '''[[La reina Isabel]]''' ([[1912]]), de [[Francia]], protagonizada pola actriz [[Sarah Bernhardt]].

=== Cine mudu estaunidenseestauxunidense ===

L'exemplu européu, sobremanera d'[[Italia]], qu'en [[1912]] con 717 producciones yera'l cine más potente del mundu, fexo a los productores estaunidensesestauxunidenses reaccionar, viéndose obligaos a facer películes más llargues, nes que los direutores tuvieren tamién una mayor llibertá artístico, y los actores figuraren nos títulos de créitu, lo que produxo que dellos d'éstos se convirtieren nos favoritos del públicu. Arriendes, siguió un periodu d'espardimientu económicu y artísticu nel cine d'esti país.

Ente [[1915]] y [[1920]] les grandes sales de cine xorrecieron per tol tarritoriu d'[[Estaos Xuníos]], demientres la industria se treslladaba de la redolada de [[Nueva York]] a '''[[Hollywood]]''', pequeña localidá californiana xunta [[Los Angeles]] au los productores independientes, como [[Thomas Harper Ince]], [[Cecil B. De Mille]] y [[Mack Sennett]], construyeron los sos propios estudios. Ince inxertó'l sistema d'unidaes, nel que la producción de cada película taba descentralizada —se trabayaba por obra—, colo que se podíen facer al empar varies películes, caúna d'elles supervisada d'entamu a fin por un xefe d'unidá —un [[productor executivu]]— que dependía a la so vez del xefe del estudiu. Produxéronse asina cientos de películes al añu como rempuesta a la medría de la demanda de les sales. La inmensa mayoría yeren [[western]]s, comedies de tortazos y esbariones y elegantes melodrames, como'l de Cecil B. De Mille '''"Machu y fema"''' ([[1919]]) protagonizáu por [[Gloria Swanson]]. Ince, pela so parte, especializóse na [[Guerra Civil estaunidenseestauxunidense]] y el llonxanu Oeste, nos que rescampló l'entós popular vaqueru [[William S. Hart]].

[[Archivu:Charlie Chaplin.jpg|thumb|left|200px|Charlot]] '''Sir Charles Spencer Chaplin Jr.''' foi un [[actor]], [[direutor]], [[guionista]] y [[músicu]] d'orixe británicu, pue ser que'l primeru na cronoloxía cinematográfica. Chaplin yera un cómicu xenial, la so presencia yera abondo p'asegurar l'ésitu comercial d'una película, foi la primer estrella internacional y una lleenda viva dende la so mocedá gracies al so personax del vagabundu '''Charlot'''. Esti mecía la comedia sentimental, la sátira social y el patetismu de la naturaleza humana, convirtiéndose nún arquetipu universal. El personax foi medrando a lo llargo de les sos películes "El vagabundu" ([[1915]]), "Vida de perros" ([[1918]]), '''"El chico"''' ([[1921]]) y "La quimera del oru" ([[1925]]). Cola llegada del [[cine sonoru]], los productores se ñeguen a estrenar "Lluces de la ciudá" ([[1931]]), pero él faelo pola so propia cuenta y vuelve a frañir tolos récords de taquiella, ésitu que repite con '''"Tiempos modernos"''' ([[1936]]), sátira escontra l'automatización del trabayu, y '''"El gran dictador"''' ([[1940]]), primer filme faláu de Chaplin, una chancia de los dictadores, na figura d'[[Adolf Hitler]], que-y trae enemistaes ente los seutores más reaicionarios del poder estaunidenseestauxunidense, obligándo-y a abandonar el país na década de [[1950]], cuando la ‘caza de bruxes’ promovida por '''McCarthy'''. Muncho enantes, en [[1919]], tres los sos primeros ésitos, Chaplin, xunto con D. W. Griffith y los dos actores más famosos del momentu, [[Mary Pickford]] y [[Douglas Fairbanks]], formara la productora '''[[United Artists]]''', precursora del '''"star system"''' —anque'l so casu y el de Griffith amás d'estrelles yeren los auténticos creyadores y productores—, y aniciadora de la dómina d'oru del cine mudu n'Estaos Xuníos.

[[Archivu:Douglas Fairbanks signed 1921 photo.jpg|thumb|200px|Douglas Fairbanks]] '''Douglas Fairbanks''' ([[1883]]-[[1939]]), actor y productor estaunidenseestauxunidense, célebre poles sos habilidaes acrobátiques y como espadachín, que constituyíen l'atraición cimera de les sos películes. El so braeru nome yera Douglas Elton Ulman, nacíu en Denver, Colorado; depués de trabayar una curtia temporada pa una compañía d'operaciones bursátiles en Wall Street, decidióse polos escenarios en [[1901]]. Nos 14 años vinientes nos qu'interpretó papeles mui variaos, llegó al estrellatu. En [[1915]] escomenzó nel cine, formando darréu —en [[1919]]— la so propia productora, la '''United Artists''', xuntu col xenial direutor D.W. Griffith y los non menos xeniales '''Mary Pickford''', so segunda muyer y [[Charles Chaplin]] daquella los artistes más populares ente'l públicu. Ente les películes más famoses de Fairbanks tán "La marca del raposu" ([[1920]], Fred Niblo), '''"Robín de les viesques"''' ([[1922]], Allan Dwan), "El lladrón de Bagdad" ([[1924]], Naoul Walsh), "Don Q, fíu del raposu ([[1925]], Donald Crisp), "El pirata prietu" ([[1926]], A. Parker), "El gaucho" ([[1927]], F. Richard Joles), '''"La mazcara de fierru"''' ([[1929]], Allan Dwan) y "La fierecina domada" ([[1929]], Sam Taylor), xunto a Mary Pickford. La so cabera película foi "La vida privada de Don Xuan", en [[1934]], dirixida por '''Alexander Korda'''. El so fíu, Douglas Fairbanks, tamién actor rescampláu, foi una figura importante na producción cinematográfico y televisivo.

El [[cinematógrafu]] foi conocíu nes más de les capitales de los [[llatinoamérica|países llatinoamericanos]] xustu depués de la primera proyeición fecha en [[París]] polos [[hermanos Lumière]]. D'otra miente, en nengún d'ellos xurdió una industria propiamente dicha fasta la década de [[1940]]. Dende entamos del [[sieglu XX]], al traviés de la distribución y la exhibición, les compañíes estaunidensesestauxunidenses de cine pertienen el control de les pantayes de tol continente, sacante nel curtiu periodu de la [[II Guerra Mundial]]. Como aliáu, '''México''' beneficióse d'este importante mercáu cedíu por [[Estaos Xuníos]] en detrimentu d'[[Arxentina]] y [[España]], el primeru neutral y el segundu baxo una [[dictadura]] [[facismu|facista]], que vieron decayer les sos respeutives industries cinematográfiques. Nesi periodu [[Méxicu]] vio medrar la so industria gracies a un mercáu seguru de fala [[castellán|castellana]]. Les producciones polo xeneral yeren comedies y drames populares, cuando non películes de tendencia socio-folclórica. El cine en México empecipiara con '''"Riña de hombres en el zócalo"''' ("Reña d'homes nel zócalu" [[1897]]). De magar esta data nun se dexaron de producir películes, xeneralmente noticiarios sobre la [[independencia]] y la [[Revolución Mexicana]] como "El grito de Dolores" ("El glayíu de Dolores" [[1910]], de Felipe Jesús del Haro) o '''"Insurrección en México"''' ([[1911]], de los hermanos Alva). En [[1917]], el gobiernu de [[Venustiano Carranza]] torga la difusión del [[cine documental]] revolucionario, y esi mesmu añu se creya la productora '''Azteca Film''', que fai películes de ficción como "La obsesión".

[[Archivu:Caligari.JPG|thumb|left|360px|El gabinete del doutor Caligari]] L'impautante y anovador cine mudu alemán tomó del [[espresionismu]] y les téuniques del [[teatru clásicu]] de la dómina les sos fontes cimeres d'inspiración, como amuesa l'exemplu más conocíu de película espresionista de la época, '''"El gabinete del doutor Caligari"''' ([[1919]]), de [[Robert Wiene]], na que los estilizaos vistuarios y decoraos emplegábense pa cuntar una terrorífica hestoria qu'identifica l'autoridá col alloriu y la criminalidá. Un esmolecimientu asemeyáu pola estilización formal y polo sobrenatural nos temes (frente al [[realismu]] del cine estaunidenseestauxunidense, que predomina como l'únicu estándar debíu al so ésitu comercial) alcuéntrase en películes como "El Golem" ([[1920]]), de [[Paul Wegener]] y [[Henrik Galeen]],''' "Nosferatu, el vampiru"''' ([[1922]]), de [[F. W. Murnau]], y '''"Metrópolis"''' ([[1927]]) de [[Fritz Lang]], que trata d'una sociedá robótica remanada por un gran poder industrial na que los obreros tán reducíos a la condición d'esclavos. Cualquiera d'estes películes, y n'especial les dos últimes, creyaron escuela nel cine comercial estaunidenseestauxunidense cola so temática, decoraos ya inclusu estilu de fechura, como prueba'l que los dos direutores foren contrataos pola industria de [[Hollywood]] pa continuar el so trabayu n'aquel país.

Una de les producciones franceses más rescamplaes de la década de [[1920]] ye '''"La pasión de Xuana d'Arcu"''' ([[1928]]), del danés [[Carl Theodor Dreyer]], que, trabayando con un repartu y un equipu téunicu internacionales, meció lo meyor del [[cine escandinavu]], [[cine alemán|alemán]] y [[cine soviéticu]] pa facer un cine con un estilu propiu. Amás, la interpretación de [[Renée Falconetti]] como Xuana d'Arcu ta considerada como ún de los meyores exemplos d'interpretación cinematográfico mudu. Esta película, xuntu con "Alborada" ([[1927]]), película estaunidenseestauxunidense de Murnau, zarren el periodu más rellumante del cine mudu que daría pasu al advenimientu del sonoru.

[[Archivu:Greta Garbo 1924 2.jpg|thumb|left|250px|Greta Garbo]] Nos años posteriores a la [[I Guerra Mundial]], la industria cinematográfico convirtióse nún de los seutores cimeros de la industria estaunidenseestauxunidense, xenerando millones de [[dólar]]es de beneficios a los productores que teníen ésitu. Les películes d'esti país internacionalizáronse y dominaron el mercáu mundial. Los autores europeos más rescamplaos foron contrataos polos estudios y les sos téuniques espeyáronse en [[Hollywood]], que les adautó a los sos fines comerciales. El '''[[star system]]''' florieron, y les películes emplegaron a les grandes estrelles, ente otres a [[Rodolfo Valentino]], [[John Barrymore]], [[Greta Garbo]], [[Clara Bow]] y [[Norma Shearer]], como principal atrautivu pal públicu. El periodu carauterizóse tamién pol intentu de regular los valores morales del cine al traviés d'un códigu de [[censura]] interno, creyáu pola propia industria de [[Hollywood]] en [[1930]] (el [[códigu Hays]], bautizáu asina por empobinalu'l políticu y moralista [[Will Hays]]). Esti tipu d'instrumentos de control político-moral caltuviéronse fasta [[1968]] n'[[Estaos Xuníos]].

Nos [[años 1920|años venti]] les películes estaunidensesestauxunidenses escomenzaron a tener una sofisticación y una suavidá d'estilu. Los [[western]]s románticos, como '''"El caballu de fierro"''' ([[1924]]), de [[John Ford]], amosaben la [[economía]] y mayestría narratives que siñaríen la trayeutoria de los direutores clásicos [[Frank Capra]], [[William Wyler]] o [[George Stevens]]. Mentanto, [[Cecil B. De Mille]] trataba d'amazcarar l'[[erotismu]] de les sos primeres comedies sexuales, como "El señorín Primavera" ([[1921]]), tres de la fachada bíblica d'espeutáculos como "Los diez mandamientos" ([[1923]]) o '''"El rei de reis"''' ([[1927]]) nos qu'apaecíen orxíes y escenes de bañu col menor pretestu.

Dos de los direutores más populares de la dómina, [[Ernst Lubitsch]] y [[Erich von Stroheim]], alemán el primeru y austriacu'l segundu, revelaron los sos sofisticaos y estremaos calteres na pantalla coles sos primeres obres en [[Hollywood]]. El primeru abandonó los espeutáculos que dirixera nel so país pa facer comedies lixeres, romántiques, carauterizaes pola cenciellez de los sos decoraos, garbu de la so téunica y l'encantu personal. En "Los peligros del flirt" ([[1924]]) o '''"La llocura del charlestón"''' ([[1926]]) remanó con tanta habilidá'l tema sexual que llograba resultar aceutable pa los censores. El trabayu de Von Stroheim, más duru y más européu foi estravagante, como en "Esposes frívoles" ([[1922]]), na que contrasta la inocencia estaunidenseestauxunidense cola escayencia europea. La so obra mayestra sobre la cobicia na sociedá estaunidenseestauxunidense, '''"Avaricia"''' ([[1923]]), foi amenorgada polos executivos del estudiu de diez a dos hores. Lo más de lo curtiáu entós perdiose, pero inclusu na so forma aballada ye considerada como una de les obres mayestres del [[realismu cinematográficu]].