Diferencies ente revisiones de «Disolución de la Xunión Soviética»

Contenido eliminado Contenido añadido
m Bot: Orotografía habitual na wiki
m Bot: Nomes de países según el cartafueyu
Llinia 3:
|imaxe = 1991 coup attempt1.jpg
|tamañu_de_imaxe = 300px
|pie_de_imagen = Tanques na [[Plaza Roja]] mientres el [[Intentu de golpe d'Estáu na UniónXunión Soviética|intentu de golpe d'Estáu]] en [[1991]].
|nome_oficial =
|otros_nomes = Disolución de la URSS
Llinia 10:
|tipu_ingreso =
|ámbitu =
|sucesu = Disolución de la [[UniónXunión Soviética]] en [[Ex repúbliques soviétiques|repúbliques independientes]]
|sede =
|lugar =
Llinia 22:
|frecuencia =
|asistencia =
|participantes = [[Repúbliques de la UniónXunión Soviética|Repúbliques Socialistes Soviétiques]]<br>[[República Autónoma Socialista Soviética|Repúbliques Autónomes Socialistes Soviétiques]]
|organizador =
|delegaos =
Llinia 29:
|sitio_web =
}}
[[Archivu:Flag of the Soviet Union.svg|thumb|300px| Bandera oficial de la [[Unión de Repúbliques Socialistes Soviétiques]] (1922-1991), tamién conocida como '''URSS''' o '''UniónXunión Soviética'''.]]
 
La '''Disolución de la UniónXunión Soviética''' o la '''Disolución de la URSS''' foi la desintegración de les estructures polítiques federales y el gobiernu central de la [[Unión de Repúbliques Socialistes Soviétiques]] (URSS), que remató na independencia de los quince [[Repúbliques de la UniónXunión Soviética]] ente'l [[11 de marzu]] de [[1990]] y el [[25 d'avientu]] de [[1991]]. El [[Tratáu de Belavezha]] ({{lang-ru|Беловежские соглашения}}, {{lang-be|Белавежскія пагадненні}}, {{lang-uk|Біловезькі угоди}}) foi un alcuerdu internacional robláu'l 8 d'avientu de 1991 polos presidentes de la [[RSFS de Rusia]], [[RSS d'Ucrania]] y [[RSS de Bielorrusia]] ([[Borís Yeltsin]], [[Leonid Kravchuk]] y [[Stanislaw Chouchkievitch|Stanislav Shushkiévich]], respectivamente) na reserva natural de [[Monte de Białowieża|Belavézhskaya Pushcha]]. La firma del Tratáu foi comunicada per teléfonu al [[Presidente de la UniónXunión Soviética]] [[Mijaíl Gorbachov]] por Stanislav Shushkiévich.<ref>[http://internacional.elpais.com/internacional/2016/03/10/actualidá/1457610622_871801.html Entrevista de Mijaíl Gorbachov al periódicu LA REPUBBLICA]</ref><ref>[http://www.itogi.ru/nashe/2012/34/181185.html Entrevista del expresidente de Bielorrusia Stanislav Shushkiévich] (en rusu)</ref><ref>[[Jonathan Steele|Steele, Jonathan]]. ''Eternal Russia: Yeltsin, Gorbachev, and the Mirage of Democracy''. [[Harvard University Press]], 1998, p. 228. ISBN 978-0-674-26838-8</ref> Estos alcuerdos declaren la disolución oficial de la URSS poniendo fin a la vixencia del [[Tratáu de Creación de la URSS]] y l'establecimientu d'estaos nes antigües [[Repúbliques de la UniónXunión Soviética]]. La disolución del [[Estáu socialista]] más grande del mundu tamién marcó'l fin de la [[Guerra Fría]].
 
Col fin de dexar de llau l'estancamientu de la [[Economía de la UniónXunión Soviética|economía soviética]], el líder soviéticu [[Gorbachov]] empecipió un procesu d'apertura política ([[glásnost]]) y reestructuración económica ([[perestroika]]) nel que fuera un Estáu [[totalitariu]] [[Unipartidismo|unipartidista]]. Les [[Revoluciones de 1989]] llevaron a la cayida de los Estaos socialistes aliaos a la UniónXunión Soviética, del llamáu [[Bloque del Este]], y amontaron la presión sobre Gorbachov pa implementar una mayor democracia y autonomía pa les repúbliques constituyentes de la URSS.
 
Sol lideralgu de Gorbachov, el [[Partíu Comunista de la UniónXunión Soviética]] (PCUS) introdució elecciones directes, formó una nueva llexislatura central y punxo fin a la prohibición de partíos políticos. Les llexislatures de les repúbliques soviétiques empezaron a promulgar lleis que menguaron el control del gobiernu central y ratificaron la so soberanía. En 1989 Mijaíl Gorbachov declaró que los países miembros del [[Pactu de Varsovia]] podríen resolver llibremente'l so porvenir.
 
El 15 de marzu de 1990 Gorbachov ye escoyíu '''[[Presidente de la URSS]]''' nel III [[Congresu de los Diputaos del Pueblu de la UniónXunión Soviética]]. Gorbachov propón la firma d'un [[Nuevu Tratáu de la Unión]] para asina salvar al país de la crisis. A pesar de les resultancies del [[Referéndum de la UniónXunión Soviética de 1991]], Ucrania y Armenia, ente otres repúbliques, esixen la so independencia mientres el restu sofita'l Nuevu Tratáu de la Unión. El 11 de xunetu de 1990, mientres la celebración del [[XXVIII Congresu del Partíu Comunista de la UniónXunión Soviética]], Borís Yeltsin anuncia la so baxa nel [[PCUS]].<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=HK8tcWBW8rY Borís Yeltsin anuncia'l so abandonu del PCUS] (en rusu)</ref> Nes [[elecciones presidenciales de Rusia de 1991|elecciones presidenciales de xunu de 1991]] Borís Yeltsin, presentándose como independiente, saldría escoyíu '''Presidente de la RSFS de Rusia'''.
 
El 12 de xunu de 1990, el [[Congresu de los Diputaos del Pueblu de Rusia|Congresu de los Diputaos del Pueblu de la RSFS de Rusia]] aprobó la Declaración de Soberanía Estatal de la RSFS de Rusia. El [[16 de xunetu]] de [[1990]], la [[Rada Suprema]] de la [[RSS d'Ucrania]] aprobó la [[Declaración de Soberanía Estatal d'Ucrania]]. En 1991 reconocióse la independencia d'Estonia, Letonia y Lituania.
 
Les crecientes reformes polítiques llevaron a [[banda de los ocho|un grupu de miembros del gobiernu]] y el [[KGB|Comité de Seguridá del Estáu]] (KGB), encabezáu entós por [[Vladímir Kryuchkov]], intentar un [[Intentu de golpe d'Estáu na UniónXunión Soviética|golpe d'Estáu]] pa derrocar a Gorbachov, l'entós [[Presidente de la UniónXunión Soviética]], y volver establecer un réxime central autoritariu n'agostu de [[1991]]. Magar foi atayáu poles protestes populares recoyíes por [[Borís Yeltsin]], l'entós presidente de la [[República Socialista Federativa Soviética de Rusia]] (RSFS de Rusia), l'intentu de golpe aumentó la medrana de que les reformes fueren revertíes. La mayoría de repúbliques soviétiques empezó a declarar la so independencia absoluta.
 
El [[8 d'avientu]] de [[1991]], el presidentes de les repúbliques soviétiques de RSFS de Rusia, [[RSS d'Ucrania]] y [[RSS de Bielorrusia]] axuntáronse de callao roblando'l [[Tratáu de Belavezha]] pol que s'eslleía la UniónXunión Soviética y se remplazaba por una forma d'unión voluntaria conocida como la [[Comunidá d'Estaos Independientes]] (CEI). Cada vez más impotente frente a los eventos, Gorbachov arrenunció al so cargu y l'UniónXunión Soviética dexó d'esistir formalmente'l [[25 d'avientu]] de [[1991]].<ref name="botón">[http://www.elpais.com/articulo/internacional/GORBACHOV/_MIJAIL_/URSS/FERNANDEZ_ORDONEZ/_FRANCISCO/YELTSIN/_BORIS/UNION_EUROPEA/RUSIA/UNION_EUROPEA/RUSIA/ESPANA/elpepiint/19911226elpepiint_14/Tes ''Gorbachoy dimite y apurre el 'botón nuclear'''] El País, 26-12-1991. Aportáu'l 16-12-2010.</ref><ref>{{Cita web |título=La cayida de la URSS |url=http://internacional.elpais.com/internacional/2011/08/17/actualidá/1313532005_850215.html |sitioweb=EL PAÍS |fecha=17 d'agostu de 2011 |fechaacceso=11 d'avientu de 2015|nome=Ediciones L'apellíu=País}}</ref> El [[Sóviet Supremu de la UniónXunión Soviética|Soviet Supremu]] reconocería a otru día la estinción de la Unión,<ref>[http://www.elpais.com/articulo/internacional/GORBACHOV/_MIJAIL_/URSS/YELTSIN/_BORIS/UNION_SOVIETICA/COMUNIDÁ_DE_ESTAOS_INDEPENDIENTES_/CEI/DESAPARICION_DE_LA_URSS/Penosa/autodisolucion/Parlamentu/sovietico/elpepiint/19911227elpepiint_9/Tes ''Penosa autodisolución del Parlamentu soviéticu''] El País, 27-12-1991. Aportáu'l 16-12-2010.</ref> eslleiéndose y asumiendo Rusia los compromisos y la representación internacional del sumíu Estáu, siendo reconocida como'l [[Sucesión d'estaos Tao socesor]] de la UniónXunión Soviética nel [[derechu internacional]].<ref name="botón"/>
 
La desintegración de la UniónXunión Soviética ta claramente rellacionada col contestu surdíu tres el [[Revoluciones de 1989|fin de la Guerra Fría]] y la disolución d'otros países del bloque oriental como la [[disolución de Yugoslavia]] y la [[disolución de Checoslovaquia]]. A diferencia de Checoslovaquia, nun foi una disolución totalmente pacífica y prueba d'ello ye la esistencia inda de conflictos latentes como los de [[Abjasia]], [[Osetia del Sur]], [[Nagorno Karabaj]], [[Transnistria]], [[Chechenia]], o [[Crimea]]. Pero a diferencia de [[República Federativa Socialista de Yugoslavia|Yugoslavia]], tampoco dexeneró nuna guerra abierta como fueron les [[Guerres Yugoslaves]].
 
En 1991 la UniónXunión Soviética, que yera la superpotencia del bloque socialista, derrumbóse por cuenta de les reformes inaplazables llevaes a cabu por Mijaíl Gorbachov a la vista del [[colapsu económicu de la UniónXunión Soviética]], a les cualos oponíase la parte más conservadora del Partíu Comunista, que yera incapaz de recuperar al país de la crisis na que taba fundíu.
 
== Legáu ==
Llinia 53:
[[Archivu:USSR Republics Numbered Alphabetically.png|300px|thumb|right|[[Ex repúbliques soviétiques]] n'orde alfabéticu:<br>
1. [[Armenia]], 2.
[[AzerbaiyánAzerbaixán]], 3.
[[Bielorrusia]], 4.
[[Estonia]], <br>
Llinia 67:
[[Ucrania]], 15.
[[Uzbekistán]]]]
La disolución de la UniónXunión Soviética foi una de les perdes territoriales más repentines y dramátiques qu'asocediera a dalgún Estáu na hestoria. Ente [[1990]] y [[1992]], el Kremlin perdió'l control directu sobre un terciu del territoriu soviéticu ([[Zarato rusu|la mayor parte fuera adquirida]] ente [[Iván IV de Rusia|1547]] y [[Frente Oriental (Segunda Guerra Mundial)|1945]]) qu'allugaba alredor de la metá de la [[Demografía de la UniónXunión Soviética|población soviética]] al momentu de la desintegración.
 
[[Vladímir Putin]] espresóse avera del esmantelamientu de la [[URSS]] de la siguiente manera:
{{Cita|La cayida de la UniónXunión Soviética foi la mayor catástrofe geopolítica del sieglu XX. La epidemia de destrucción espandióse inclusive en Rusia. L'aforru de los ciudadanos foi aniquiláu y los vieyos ideales destruyíos.|[[Vladímir Putin]].<ref>{{Cita web |título=Putin recupera al 'Héroe del Trabayu Socialista' |url=http://www.elmundo.es/elmundo/2012/12/10/economia/1355152000.html |fecha=10 d'avientu de 2012}}</ref><ref>{{Cita web |título=Putin: Cayida de la URSS foi la catástrofe geopolítica más grande del sieglu |url=http://www.emol.com/noticies/internacional/2005/04/25/180121/putin-caida-de-la-urss-foi-la-catastrofe-geopolitica-mas-grande-del sieglu.html |fecha=Llunes, 25 d'abril de 2005, 07:11}}</ref>}}
 
La disolución de la UniónXunión Soviética y la consecuente rotura de llazos económicos tuvieron de resultes una severa crisis económica y una cayida catastrófica de los [[Nivel de vida|niveles de vida]] nos [[años 1990]], tantu nes [[ex repúbliques soviétiques]] como en tol [[Bloque del Este]], entá peor que con ocasión de la [[Gran Depresión]].<ref>{{Cita web |título=What Can Transition Economies Learn from the First Ten Years? A New World Bank Report |url=http://worldbank.org/transitionnewsletter/janfeb2002 |autor=[[Bancu Mundial]] |fecha=xineru-febreru de 2002 |idioma=inglés}}</ref><ref name=Russia>{{cita noticia |títulu=Who Lost Russia? |url=http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9B03Y4D91Y3AF93BA35753C1A9669C8B63 |obra=[[The New York Times]] |fecha=8 d'ochobre de 2000 |fechaacceso=16 d'ochobre de 2011}}</ref> Inclusive antes de la [[crisis financiera rusa]] de [[1998]], el productu brutu internu de Rusia yera la metá de lo que fuera a entamos de los años 1990.<ref name=Russia/>
 
=== Membresía de les Naciones Xuníes ===
Llinia 80:
* La [[República Socialista Soviética de Bielorrusia]] y la [[República Socialista Soviética d'Ucrania]] yá se xunieren a la ONU como miembros orixinales el 24 d'ochobre de 1945, xuntu cola URSS. En declarando la so independencia, la República Socialista Soviética d'Ucrania camudó'l so nome a [[Ucrania]] el [[24 d'agostu]] de [[1991]], ente que el [[19 de setiembre]] de [[1991]] la República Socialista Soviética de Bielorrusia informó a la ONU que camudara'l so nome a [[Bielorrusia]].
* [[Estonia]], [[Letonia]] y [[Lituania]] fueron almitíos na ONU el [[17 de setiembre]] de [[1991]].
* [[Armenia]], [[AzerbaiyánAzerbaixán]], [[Kazakstán]], [[Kirguistán]], [[Moldavia]], [[Tayikistán]], [[Turkmenistán]] y [[Uzbekistán]] fueron almitíos na ONU el [[2 de marzu]] de [[1992]].
* [[Xeorxa]] foi almitida'l [[31 de xunetu]] de [[1992]].
 
== Colapsu económicu de la URSS ==
{{ap|Colapsu económicu de la UniónXunión Soviética}}
[[Archivu:Econ collapse.png|right|550px|thumb|Contracción de les economíes post-socialistes en relación a [[1989]].]]
Mientres la última parte de los [[años 1980]] apináronse ciertos problemes económicos na URSS y nun ralu relativamente curtiu, la [[economía de la UniónXunión Soviética]] sufrió drásticos cambeos. Tantu na URSS como na mayor parte de países independientes, instauráronse polítiques de transición al [[capitalismu]] relativamente rápida. So eses polítiques, tolos cualos esperimentaron severes contracciones de les sos economíes.
 
Esti colapsu posterior a la disolución de la URSS recibió delles interpretaciones. Ye ciertu qu'en dellos sectores rellacionaos coles [[tecnoloxíes de la información y la comunicación]], fora d'aplicaciones militares taben relativamente pocu desenvueltes. Esto afectaba particularmente a les telecomunicaciones y el tratamientu de la [[Informática|información]]. Munchos países tardaríen prácticamente una década en recuperar los niveles previos esistentes nos últimos años del réxime socialista.
 
== Vease tamién ==
* [[Anexu:Cronoloxía de la disolución de la UniónXunión Soviética]]
* [[Repúbliques de la UniónXunión Soviética]]
* [[Hestoria de la UniónXunión Soviética (1985-1991)]]
* [[Colapsu económicu de la UniónXunión Soviética]]
* [[Desfile de Soberaníes]]
* [[Referéndum de la UniónXunión Soviética de 1991]]
* [[Tratáu de Creación de la URSS]]
* [[Tratáu de Belavezha]]
Llinia 108:
* [http://soymarxista.blogspot.com.es/ Referéndum sobre la disolución de la URSS]
* [https://www.youtube.com/watch?v=TUhgDrXrBV0 Documental francés "Los últimos díes de la URSS" emitíu por [[TVE]] en ''Documentos TV'']
* [http://aniversario.elpais.com/union-sovietica/ DEL ESTANCAMIENTU” DE LA UNIÓNXunión SOVIÉTICASoviética A LA SEÑARDÁ DEL IMPERIU]
 
 
 
{{Tradubot|Disolución de la UniónXunión Soviética}}
 
[[Categoría:UniónXunión Soviética en 1991]]
[[Categoría:Disolución de la UniónXunión Soviética|*]]