Diferencies ente revisiones de «Reinu de Prusia»
Contenido eliminado Contenido añadido
m «sucesiv(o|a|mente)» => «socesiv(o|a|mente)» |
m correiciones |
||
Llinia 63:
== Hestoria ==
=== Precedentes: dende la Prusia orixinal hasta
{{AP|Margraviato de Brandeburgo|Ducáu de Prusia|Brandeburgo-Prusia}}
El [[Ducáu de Prusia]] tien el so orixe nel establecimientu d'el alemanes na [[Prusia Oriental]] a partir del [[sieglu XII]]. La provincia, que darréu recibió'l nome de «[[Prusia Oriental]]», yera hasta esa dómina l'únicu territoriu llamáu puramente [[Prusia]], yá que el so nome derivaba de los sos orixinarios habitantes [[prusianos]] [[Pueblos bálticos|bálticos]], ''non'' alemanes, quien fueron asimilaos tres les [[Cruzaes Báltiques]] y la ''[[Drang nach Osten]]''. El réxime establecíu polos alemanes en Prusia recibió'l nome de [[Estáu monásticu de los Caballeros Teutónicos]], y anque llogró someter a los reinos cristianos de Lituania y Polonia, depués perdió la so hexemonía en diverses guerres contra estos postreros, siendo la [[guerra polacu-teutónica (1519-1521)]] la que representó la derrota final. El postreru [[Gran Maestre de la Orde Teutónica|gran maestre de la orde]], [[Alberto I de Prusia|Alberto de Brandeburgo-Ansbach]], arrenunció entós al [[catolicismu]], abrazando'l [[luteranismu]] y xuró vasallaxe al rei de Polonia, [[Segismundo I Jagellón el Viejo|Segismundo el Viejo]]. Pela so parte, el monarca polacu secularizó los territorios de la Orde Teutónica y apurrir a Alberto pa él y los sos herederos so la forma del Ducáu de Prusia.
Los Hohenzollern de
En 1594, el margrave [[Joaquín Federico I de Brandeburgo]], nietu de Joaquín II, llogró qu'el so fíu [[Juan Segismundo I de Brandeburgo|Juan Segismundo]] casar cola fía mayor d'Alberto Federico, [[Ana de Prusia]], aumentando les probabilidaes d'heredar el ducáu, una y bones el duque nun tenía fíos varones. En 1603, Joaquín Federico llogró llograr la rexencia de Prusia cuando s'agravó la enfermedá mental del duque; decidió afitar entá más los sos llazos con Prusia, y, cuando enviudó, casóse con [[Leonor de Prusia (1583-1607)|Leonor de Prusia]], hermana d'Ana. D'esta manera, padre y fíu tuvieron al duque de Prusia como suegru. El matrimoniu de Juan Segismundo con Ana tuvo doble beneficiu, una y bones esta yera la fía mayor de [[María Leonor de Cléveris]], hermana mayor de [[Juan Guillermo de Cléveris]], otru duque mentalmente inestable que gobernaba estratéxicos territorios cerca del [[Rin]] y del [[camín español]]. Al morrer Juan Guillermo ensin fíos nin hermanos varones, Juan Segismundo alegó tener derechos hereditarios, y foi un actor importante na [[Crisis de la sucesión de Juliers-Cléveris]]. Cuando'l duque Alberto Federico finó en 1618 ensin fíos varones que lo heredaren, el ducáu de Prusia pasó a Juan Segismundo. Asina,
Sicasí, y a pesar de que los Hohenzollern de
A pesar de que la [[Paz de Westfalia]] premió territorialmente a Brandeburgo, al igual qu'en 1618, los Hohenzollern nun taben en condiciones de defender les sos alquisiciones. Por esti períodu, un conseyeru del elector Federico Guillermo consideró nun informe que Polonia taba buscando la oportunidá p'arrampuña-y Prusia. Suecia taba faciendo lo mesmo con Pomerania, y los territorios ganaos na sucesión de Juliers-Cléveris taben a mercé de les [[Provincies Xuníes de los Países Baxos|Provincies Xuníes]]. Pa compensar esta debilidá, l'Elector de Brandeburgo empezó a reforzar l'exércitu, llegando a tener 25{{esd}}000 soldaos en 1655, abondos como pa xugar un papel importante na [[Batalla de Varsovia (1656)|batalla de Varsovia]] como aliáu de Suecia contra Polonia mientres el [[El Diluviu (hestoria polaca)|"Diluviu"]]. Federico Guillermo llogró llograr entós la garantía del rei [[Carlos X Gustavo de Suecia]] de que nun intentaría arrampuña-y Prusia, en cuenta de xura-y vasallaxe. Sicasí, malapenes l'exércitu suecu retirar al norte pa lluchar contra Dinamarca, l'Elector camudó de bandu y alióse col rei polacu. [[Leopoldo I de Habsburgo|Leopoldo de Habsburgo]], quien yera candidatu al Imperiu, quería cuntar col votu de Brandeburgo, polo que primió al rei polacu por que confirmara la soberanía de los Hohenzollern sobre Prusia. D'esta manera, l'exércitu de Federico Guillermo lideró l'ataque de la coalición austru-polacu-brandeburguesa contra Suecia, llogrando una victoria decisiva. Brandeburgo-Prusia pudo asina controlar tola Pomerania, pero a pesar de la so creciente importancia militar, siguía siendo una potencia menor na política internacional, y fuéron-y arrampuñaes toles sos ganancies territoriales nesta guerra nel [[Tratáu d'Oliva]], principalmente por presión francesa, qu'agora velaba per Suecia. La reconocencia internacional del dominiu brandeburgués sobre Prusia foi entós la única ganancia que los Hohenzollern pudieron sacar de la guerra del Norte de 1655-1660.
Llinia 85:
El nuevu reinu de Prusia yera bien probe —inda nun se recuperara totalmente de la devastación de la [[guerra de los Trenta Años]]— y el so territoriu tomaba más de 1200{{esd}}km, dende les tierres del [[Ducáu de Prusia]], na mariña sureste del [[mar Bálticu]], pasando pel área central de los [[Hohenzollern]] en [[Brandeburgo]] y terminando nos enclaves del [[Ducáu de Cléveris]], [[El Condao de Mark]] y [[El Condao de Ravensberg|Ravensberg]], en [[Renania]]. En 1708, aprosimao un terciu de la población del ducáu de Prusia foi afectada pola [[peste bubónica]].<ref>Walker, Mack, ''The Salzburg transaction: expulsion and redemption in eighteenth-century Germany'', (Cornell University Press, 1992), 74.</ref> La peste llegó a [[Prenzlau]] n'agostu de 1710, pero sumió antes d'algamar la capital, [[Berlín]], a solu 80{{esd}}km.
La derrota de los suecos a manos de [[Zarato rusu|Rusia]], [[Electoráu de Sajonia|Sajonia]], [[República de los Dos Nación|Polonia]], [[Reinu de Dinamarca y Noruega|Dinamarca-Noruega]], [[Electoráu de Hannover|Hannover]] y Prusia na [[Gran Guerra del Norte]] (1700-1721) marcó'l final del dominiu suecu nel mariniegu sur del mar Bálticu. Nel [[Tratáu d'Estocolmo]] pruso-suecu (xineru de 1720), Prusia recuperó [[Stettin]] ([[Szczecin]]) y otres partes de les posesiones sueques en [[Pomerania]]. Los Hohenzollern de [[Brandeburgo]] llograren la reversión del ducáu de Pomerania dende 1472 (enantes, Pomerania yá fuera anexionada a
Mientres esti tiempu, el plan trazáu pol gran elector algamó'l so clímax.
Llinia 120:
[[Archivu: Charles Meynier - Napoleon in Berlin.png|right|thumb|<small>Charles Meynier: ''Napoleón en Berlín''. Dempués de ganar a les tropes prusianes na [[Batalla de Jena]], l'exércitu francés entra en Berlín el 27 d'ochobre de [[1806]].</small>]]
En [[1806]] foi abolíu'l [[Sacru Imperiu Romanu Xermánicu]] como resultáu de les victories de [[Napoleón Bonaparte]] sobre Austria. El títulu de ''Kurfürst'' ([[príncipe elector]]) de
De resultes de la derrota prusiana na [[batalla de Jena]]-Auerstedt en 1806, el rei Federico Guillermo III foi forzáu temporalmente a fuxir a [[Klaipėda|Memel]]. Dempués del [[Tratáu de Tilsit]] en 1807, Prusia perdió casi la metá del so territoriu, incluyíes les tierres ganaes na Segunda y Tercer [[Particiones de Polonia]] (qu'agora s'amenorgaba al [[Ducáu de Varsovia]]) nes tierres al oeste del [[ríu Elba]]. Lo que quedaba del reinu foi ocupáu poles tropes franceses (pagando Prusia tolos gastos de la so mantención) y el rei tuvo obligáu a sellar una alianza con Francia y xuntase al [[Bloquéu Continental]].
Llinia 186:
La casa reinante en Prusia yera la dinastía Hohenzollern. Herederos de los margraves y los caballeros teutónicos, el so nome deriva de Zollern, un castiellu del sieglu XIII que la familia tenía cerca de la ciudá de Stuttgart. La importancia política de los Hohenzollern creció colos sieglos. Partiendo del primitivu condáu de Zollern y del burgraviado de Núremberg, la caña francona d'esta familia llegó a rexir l'Imperiu alemán ente 1871-1918.
El margrave elector de
Tres la [[guerra francu-prusiana]], Guillermo I de Prusia foi proclamáu Emperador alemán (y non Emperador d'Alemaña) el [[18 de xineru]] de [[1871]] nel salón de los espeyos del [[palaciu de Versalles]]. Fundóse un únicu Estáu de calter federal col rei de Prusia como xefe d'Estáu, col títulu imperial y "presidente" o ''[[primus inter pares]]'' de los monarques que se federaron de los reinos de [[Baviera]], [[Baden-Wurtemberg|Wurtemberg]], [[Sajonia]], el Gran Ducáu de [[Baden (Alemaña)|Baden]] y el de [[Hesse]]. Tamién quedaron incorporaes les ciudaes llibres de [[Hamburgo]], [[Lübeck]] y [[Bremen]].
Llinia 202:
| {{nowrap|[[Federico I de Prusia|Federico I]]}}
| {{nowrap|1701-1713}}
| Margrave elector de
|-
| [[File:Friedrich Wilhelm I 1713.jpg|80px]]
Llinia 279:
L'Exércitu de Prusia (n'alemán: ''Königlich Preußische Armee'') foi vital por que [[Brandeburgo-Prusia]] convertir nuna potencia europea.
Tien el so orixe nel pequenu númberu de mercenarios de [[Brandeburgo]] que participaron na [[guerra de los Trenta Años]], cuando Prusia entá yera un ducáu rexíu n'unión personal polos margraves de
L'exércitu foi claramente ganáu por [[Francia]] mientres les [[guerres napoleóniques]] de la [[cuarta Coalición]]. Sicasí, sol lideralgu de [[Gerhard von Scharnhorst]], los reformadores prusianos modernizaron l'exércitu, que participó na [[guerra de la Sesta Coalición]]. Anque'l conservadores detuvieron dalgunes de les reformes, l'exércitu convirtióse darréu nun baluarte del gobiernu de Prusia ("Prusia nun ye un Estáu con Exércitu, sinón ye un Exércitu con Estáu").
Llinia 289:
{{AP|Armada Prusiana}}
[[Archivu:Preußische Kriegsflagge ab 1850.svg|200px|miniaturadeimagen|Pabellón Naval (1819-1850).]]
La marina de guerra de Prusia (Preußische Marine), foi la fuerza naval del reinu de Prusia. Foi creada a partir de l'antigua armada de
== Economía ==
| |||