Diferencies ente revisiones de «Luteranismu»

| Escritures = [[Biblia protestante|Biblia]]

| llingua llitúrxica =

| llugares sagraos = {{bandera|Israel}} [[Jerusalén]] y [[Nazareth]], [[Israel]]<br />{{bandera|Palestina}} [[Belén]], [[Estáu de Palestina Palestina]]

| pais mayor = {{bandera2|Alemaña}}

El luteranismu foi la primer espresión histórica de la [[Reforma Protestante]]. Tien los sos oríxenes nel movimientu qu'encabezó'l flaire [[Martin Lutero]] (1483-1546), nel espaciu xeográficu del [[Sacru Imperiu Romanu Xermánicu]], que'l so oxetivu yera la [[reforma de la Ilesia]], anque la sucesión de los acontecimientos y l'endurecimientu de les posiciones condució a un desenllaz distintu: la rotura de la unidá de la Ilesia cristiana d'Occidente. Dellos luteranos consideren el [[31 d'ochobre]] de [[1517]] como'l día del surdimientu d'esta caña del cristianismu, fecha na que, según la lleenda, asitiáronse les [[95 tesis]] sobre les indulxencies na puerta de la "Ilesia de Tolos Santos" en [[Wittenberg]], Alemaña.

 

 

Sicasí, esto nun significó la paz ente los luteranos, yá que nesa dómina amenáronse disputa ente quien sosteníen posiciones teolóxiques distintes. Los grupos engarraos teníen como líderes a [[Felipe Melanchton]], discípulu de Lutero y primer sistematizador de la so obra, con una fuerte presencia ente los teólogos de Wittenberg, y [[Flacio Illirico|Mattia Flacio]] y l'Universidá de Jena (“gnesio-luteranos”: luteranos lexítimos o auténticos). Melanchton y los sos siguidores (“filipistas”), de mentalidá más abierta, creíen que yera posible caltener la unidá a pesar de nun algamar una completa identidá tocantes a la doctrina. Los “gnesio-luteranos” yeren contrarios a esta posición, considerando que los “filipistas” –a los qu'acusaben de “cripto-calvinistes”— sosteníen el indiferentismo, porque la so manera d'entender la unidá comprometía les posiciones teolóxiques de la Reforma. La xenuina unidá ente cristianos y la real paz ente les posiciones teolóxiques, según ellos, namái yera posible con un alcuerdu honestu sobre toos y cada unu de les temes de discutiniu doctrinal.

Les querelles doctrinales, por causa de les posiciones teolóxiques de Melanchton o de los sos discípulos, tocaben delles temes: la querella de les adiaphora (“coses indiferentes”), amenada pola aceptación de les ceremonies del cultu y les estructures eclesiástiques católiques, a les que se consideraba indiferentes en materia de salvación, y que Carlos V impunxera como una condición pa la paz ente les confesiones; el conflictu “mayorista”, amenáu pola afirmación d'un discípulu de Melanchton (Major) de que les obres yeren necesaries pa la salvación; rellacionáu con esto, va presentase'l conflictu sinergista, referente a la manera de participación del ser humanu na salvación; el conflictu antinomista, aniciáu pola afirmación de la inutilidá de la llei p'aquellos que fueron xustificáu pola fe; y, finalmente, les querelles sobre la cena y la cristoloxía, por cuenta de una evolución nel pensamientu de Melanchton, que s'había desamoráu progresivamente del dogma de la presencia real y asumío una teoloxía de corte calvinista. Los dos escueles, a pesar de los socesivos enfrentamientos, coincidieron en daqué: la condena a la posición de [[Andreas Osiander]], d'una corriente mística, que, contrariamente a lo qu'afirmara Lutero, sostenía que la salvación corada un tresformamientu interior del home xustificáu. 

 

 

El períodu que s'empecipió a partir d'esi momentu conozse como “ortodoxa luterana”, que s'estrema, xeneralmente, en tres períodos: la temprana ortodoxa (1580-1600), l'alta ortodoxa (1600-1685), la tardida ortodoxa (1685-1730), esto ye, l'entamu, l'apoxéu y la decadencia. Empezar a desenvolver asina, de manera gradual, una escolástica luterana, especialmente col propósitu d'aldericar colos xesuites, establecida definitivamente por [[Johann Gerhard]]. Afírmase una manera de faer teoloxía más paecíu al escolásticu que al estilu kerigmático y homilético de Lutero; la metafísica remanez na teoloxía protestante. El puntu culminante d'esta miente de faer teoloxía atópase en [[Abraham Calovius]]. Cercanu'l fin de la [[Guerra de los Trenta Años]], un espíritu irénico, asemeyáu al qu'animara a Melanchton, fíxose presente na Escuela de Helmstedt, especialmente na teoloxía de [[George Calixtus]], quien taba inspiráu por un ciertu humanismu y el deséu de caltener na teoloxía la so referencia a los [[Padres de la Ilesia]]. Esto foi motivu d'un nuevu discutiniu, el discutiniu sincretista. La ortodoxa tardida esgañar polos influxos de dos movimientos de distintu signu: el racionalismu” –filosofía basada na razón– y el “pietismo” –un movimientu de “renacencia” o de “espertar” relixosu surdíu nel senu del luteranismu–. Dempués d'una década de vitalidá de la ortodoxa, los teólogos pietistas Ph. Spener (1635-1705) y A. Francke (1663-1727) alvirtieron que la ortodoxa luterana sufriera un procesu de dexeneración vital, camudando la verdá de la Escritura por un intelectualismo insignificante y formalista. Por eso'l “pietismo” aportunaba nuna relixosidá interior ya individual, volviendo a una de les inspiraciones mayores de Lutero, magar ésti nun compartiera l'acentu puestu na santidá interior”. Pol pietismo fíxose popular la llectura de la Biblia y tomaron puxanza les distintes obres de caridá; surden les diaconisas. El “pietismo” convirtióse asina nun rival de la ortodoxa luterana, magar foi capaz d'adoptar cierta lliteratura devocional proveniente d'ésta. Al interior del pietismo, ocupó un llugar particular el conde [[Nikolaus Ludwig von Zinzendorf]], y les comunidaes de los [[Hermanos Moravos]] –güei constitúin una ilesia estreme–, que nun deséu unionista deseyaben conxugar los postulaos de la ortodoxa luterana coles práctiques pietistas.