Diferencies ente revisiones de «Reinu de Prusia»
Contenido eliminado Contenido añadido
m correiciones |
m Bot: Troquéu automáticu de testu (-burgo]] +burgu]]) |
||
Llinia 70:
Los Hohenzollern de Brandeburgu, primos del agora duque Alberto de Prusia, pretendieron amontar los sos dominios por aciu el matrimoniu. Anque la mayoría d'estes uniones fueron improductives dende'l puntu de vista dinásticu, la boda del margrave brandeburgués [[Joaquín II de Brandeburgo|Joaquín II]] con [[Eduviges Jagellón|Eduviges de Polonia]], fía del rei Segismundo el Viejo, dexó-y llograr al primeru la garantía polaca de que si'l llinaxe d'Alberto escastar pola ausencia de fíos varones, los sos herederos recibiríen el ducáu de Prusia. Cuando'l duque Alberto morrió en 1568, asocedió-y el so fíu, [[Alberto Federico de Prusia]]. Por cuenta de la debilidá mental d'esti postreru, surdió la posibilidá de que los Hohenzollern de Brandeburgu aportaren al ducáu prusianu, polo que'l Congresu polacu axuntar en [[Lublin]] y, dempués de deliberar, ratificó la decisión del so rei.
En 1594, el margrave [[Joaquín Federico I de
Sicasí, y a pesar de que los Hohenzollern de Brandeburgu llograron llograr ganancies territoriales importantes gracies a matrimonios estratéxicos, nun taben en condiciones de faer valir la so autoridá si la so fuerza militar poner a prueba. La [[guerra de los Trenta Años]] foi un desastre pa Brandeburgu, que foi ocupada socesivamente polos bandos en conflictu, esfarrapada y escalada. Sicasí, Prusia quedó fora de los campos de batalla y sirvió d'abelugu al margrave. L'ambivalente Jorge Guillermo tampoco foi capaz de sostener les sos pretensiones hereditaries al [[ducáu de Pomerania]], y al morrer en 1640 apurrió al so fíu, [[Federico Guillermo I de Brandeburgo|Federico Guillermo]], un territoriu bien debilitáu con una fuerza militar inferior a la de los sos enemigos. A pesar d'ello, al rematar la guerra en [[1648]], Brandeburgu-Prusia recibió la parte oriental de Pomerania, un territoriu mayor al que recibió Suecia, magar que la so importancia militar yera considerablemente menor.<ref name="Wilson717">{{Harvsp|Wilson|2009|p=717}}</ref> La esplicación atopar nel potencial de Brandeburgu-Prusia, non nel so poderíu actual. Los dos principales dinastíes en conflictu, los Borbones en Francia y los Habsburgu n'Austria, teníen planes similares anque opuestos pal Electoráu de Federico Guillermo. Francia quería fortalecer a un Estáu alemán pa faer contrapesu a los Habsburgu austriacos,<ref name="Clark48">{{Harvsp|Clark|2006|p=48}}</ref> ente que estos postreros queríen fortalecer a Brandeburgu por que fixera contrapesu a Suecia, yá que dende 1648 compartiríen fronteres.<ref name="Wilson717"/>
A pesar de que la [[Paz de Westfalia]] premió territorialmente a Brandeburgo, al igual qu'en 1618, los Hohenzollern nun taben en condiciones de defender les sos alquisiciones. Por esti períodu, un conseyeru del elector Federico Guillermo consideró nun informe que Polonia taba buscando la oportunidá p'arrampuña-y Prusia. Suecia taba faciendo lo mesmo con Pomerania, y los territorios ganaos na sucesión de Juliers-Cléveris taben a mercé de les [[Provincies Xuníes de los Países Baxos|Provincies Xuníes]]. Pa compensar esta debilidá, l'Elector de Brandeburgo empezó a reforzar l'exércitu, llegando a tener 25{{esd}}000 soldaos en 1655, abondos como pa xugar un papel importante na [[Batalla de Varsovia (1656)|batalla de Varsovia]] como aliáu de Suecia contra Polonia mientres el [[El Diluviu (hestoria polaca)|"Diluviu"]]. Federico Guillermo llogró llograr entós la garantía del rei [[Carlos X Gustavo de Suecia]] de que nun intentaría arrampuña-y Prusia, en cuenta de xura-y vasallaxe. Sicasí, malapenes l'exércitu suecu retirar al norte pa lluchar contra Dinamarca, l'Elector camudó de bandu y alióse col rei polacu. [[Leopoldo I de Habsburgo|Leopoldo de
=== 1701: La crecedera de Brandeburgo ===
[[Archivu:Brandenburg Wappen.svg|thumb|200px|Escudu de [[
[[Federico Guillermo I de Brandeburgo|Federico Guillermo]], el "Gran Elector" de [[Brandeburgo-Prusia]], morrió en 1688. Les sos propiedaes pasaron al so fíu Federico III (1688-1701), que se convirtió nel rei [[Federico I de Prusia]] (1701-1713). A esceición del [[ducáu de Prusia]], toles tierres de Brandeburgo formaben parte del [[Sacru Imperiu Romanu Xermánicu]], nesa dómina sol gobiernu hereditariu de la [[Casa de
=== 1701-1740: El nuevu reinu ===
El nuevu reinu de Prusia yera bien probe —inda nun se recuperara totalmente de la devastación de la [[guerra de los Trenta Años]]— y el so territoriu tomaba más de 1200{{esd}}km, dende les tierres del [[Ducáu de Prusia]], na mariña sureste del [[mar Bálticu]], pasando pel área central de los [[Hohenzollern]] en [[
La derrota de los suecos a manos de [[Zarato rusu|Rusia]], [[Electoráu de Sajonia|Sajonia]], [[República de los Dos Nación|Polonia]], [[Reinu de Dinamarca y Noruega|Dinamarca-Noruega]], [[Electoráu de Hannover|Hannover]] y Prusia na [[Gran Guerra del Norte]] (1700-1721) marcó'l final del dominiu suecu nel mariniegu sur del mar Bálticu. Nel [[Tratáu d'Estocolmo]] pruso-suecu (xineru de 1720), Prusia recuperó [[Stettin]] ([[Szczecin]]) y otres partes de les posesiones sueques en [[Pomerania]]. Los Hohenzollern de [[
Mientres esti tiempu, el plan trazáu pol gran elector algamó'l so clímax.
Llinia 94:
[[Archivu:Friedrich ii campenhausen.jpg|miniaturadeimagen|esquierda|Federico II'l Grande.]]
[[Archivu:Adolph-von-Menzel-Tafelrunde2.jpg|thumb|250px|[[Adolph Menzel]]: ''Mesa redonda'', el rei [[Federico II de Prusia|Federico II]] (centru) en [[Sanssouci]] con [[Voltaire]] (esquierda) y los principales científicos de l'Academia de Ciencies de Berlín, 1750.]]
En 1740 xubió al tronu [[Federico II'l Grande]]. Valiéndose d'un supuestu tratáu de 1537 (vetáu pol emperador [[Fernando I de Habsburgo|Fernando I]]), pol cual partes de [[Silesia]] pasaríen a [[
Pa sorpresa de munchos, Austria consiguió anular la ventaya de Prusia na guerra. En 1744, Federico invadió de nuevu rexones del Imperiu pa evitar represalies y reivindicar, esta vegada, la provincia de [[Bohemia]]. Nun tuvo ésitu, pero la presión francesa sobre [[Gran Bretaña]], aliáu d'Austria, llevó a una serie de trataos y alcuerdos que remataron en 1748 cola robla del [[Tratáu de Aquisgrán (1748)|Tratáu de Aquisgrán]], que restauró la paz y concedió a Prusia la mayor parte del territoriu de Silesia.
Llinia 142:
----
{{Lleenda|#003153|'''Prusia'''}}
{{Lleenda|#2a7fff|Aliaos de Prusia: [[Reinu d'Italia (1861–1946)|Italia]] y 14 Estaos alemanes<ref group="nota">Los aliaos de Prusia na [[guerra austro-prusiana]] yeren: [[Anhalt]], [[Bremen (Estáu)|Bremen]], [[Ducáu de Brunswick|Brunswick]], [[Ducáu de Lauenburgo|
{{Lleenda|#ff2a2a|[[Austria-Hungría]]}}
{{Lleenda|#ff8080|Aliaos d'Austria: 11 Estaos alemanes<ref group="nota">Los aliaos austríacos na guerra austru-prusiana yeren: [[Gran Ducáu de Baden|Baden]], [[Reinu de Baviera|Baviera]], [[Reinu de Hanóver|Hanóver]], [[Hesse-Darmstadt]], [[Hesse-Kassel]] (o Hesse-Cassel), [[Ducáu de Nassau|Nassau]], [[Reuss (llinia mayor)|Reuss-Greiz]], [[Ducáu de Sajonia-Meiningen|Sajonia-Meiningen]], [[Reinu de Sajonia|Sajonia]], [[Schaumburg-Lippe]], [[Reinu de Wurtemberg|Wurtemberg]]</ref>}}
{{Lleenda|#63ff1y|Estaos neutrales: [[Liechtenstein]], [[Ducáu de Limburgo (1839-1867)|
{{Lleenda|#80ffef|Alquisiciones prusianes: [[Reinu de Hanóver|Hanóver]], [[Provincia de Schleswig-Holstein|Schleswig-Holstein]], [[Hesse|Hinterland de Hesse]], [[Hesse-Kassel]], [[Ducáu de Nassau|Nassau]] y [[Frankfurt del Meno]]}}]]
[[Archivu:Prussia (political map before 1905).jpg|thumb|250px|Prusia alredor de 1895.]]
Llinia 186:
La casa reinante en Prusia yera la dinastía Hohenzollern. Herederos de los margraves y los caballeros teutónicos, el so nome deriva de Zollern, un castiellu del sieglu XIII que la familia tenía cerca de la ciudá de Stuttgart. La importancia política de los Hohenzollern creció colos sieglos. Partiendo del primitivu condáu de Zollern y del burgraviado de Núremberg, la caña francona d'esta familia llegó a rexir l'Imperiu alemán ente 1871-1918.
El margrave elector de Brandeburgu [[Federico I de Prusia|Federico III]] por razones de prestíu, llogró'l títulu de rei ''en'' Prusia, autorizáu pol emperador [[Leopoldo I de Habsburgo|Leopoldo I]], a cambéu del sofitu prusianu mientres la [[guerra de Sucesión española]]. A lo llargo del sieglu XVIII foi creciendo'l poder de los reis prusianos. Vencieron a los [[
Tres la [[guerra francu-prusiana]], Guillermo I de Prusia foi proclamáu Emperador alemán (y non Emperador d'Alemaña) el [[18 de xineru]] de [[1871]] nel salón de los espeyos del [[palaciu de Versalles]]. Fundóse un únicu Estáu de calter federal col rei de Prusia como xefe d'Estáu, col títulu imperial y "presidente" o ''[[primus inter pares]]'' de los monarques que se federaron de los reinos de [[Baviera]], [[Baden-Wurtemberg|Wurtemberg]], [[Sajonia]], el Gran Ducáu de [[Baden (Alemaña)|Baden]] y el de [[Hesse]]. Tamién quedaron incorporaes les ciudaes llibres de [[
Col fin de la [[Primer Guerra Mundial]] termina tamién el poder de la dinastía al abdicar [[Guillermo II d'Alemaña]]. Tres l'abdicación el Reinu de Prusia dio pasu al [[Estáu Llibre de Prusia]] dientro de la nueva [[República de Weimar]].
Llinia 279:
L'Exércitu de Prusia (n'alemán: ''Königlich Preußische Armee'') foi vital por que [[Brandeburgo-Prusia]] convertir nuna potencia europea.
Tien el so orixe nel pequenu númberu de mercenarios de [[
L'exércitu foi claramente ganáu por [[Francia]] mientres les [[guerres napoleóniques]] de la [[cuarta Coalición]]. Sicasí, sol lideralgu de [[Gerhard von Scharnhorst]], los reformadores prusianos modernizaron l'exércitu, que participó na [[guerra de la Sesta Coalición]]. Anque'l conservadores detuvieron dalgunes de les reformes, l'exércitu convirtióse darréu nun baluarte del gobiernu de Prusia ("Prusia nun ye un Estáu con Exércitu, sinón ye un Exércitu con Estáu").
Llinia 330:
{{AP|Provincies de Prusia}}
Les rexones que dieron entamu al Reinu de Prusia fueron el [[Margraviato de
Tres la [[Primer Partición de Polonia]] en [[1772]], les acabante adquirir [[Prusia Real]] y [[Varmia]] convirtiérense na provincia de [[Prusia Occidental]], ente que'l ducáu de Prusia (xuntu con parte de Varmia) pasara a conformar la provincia de [[Prusia Oriental]]. Otres anexones a lo llargo del [[ríu Notec]] formaron el [[distritu de Netze]]. Tres les segunda y tercer particiones (1793-1795), les nueves alquisiciones prusianes constituyeron les provincies de [[Nueva Silesia]], [[Prusia del Sur]] y [[Nueva Prusia Oriental]], siendo estremáu'l distritu de Netze ente les Prusias Occidental y del Sur. Finalmente, esos trés provincies fueron perdíes en favor del [[Zarato de Polonia]] dempués del [[Congresu de Viena]] en [[1815]], sacante la parte occidental de Prusia del Sur, que formaría la [[provincia de Posen]].
Llinia 337:
Dempués de que Prusia fixera la mayor parte de les sos conquistes, tres el Congresu de Viena creárense un total de diez provincies, caúna d'elles subdividida en rexones alministratives menores conocíes como ''[[Regierungsbezirk]]y''. Les provincies yeren:
* [[Provincia de Brandeburgo|
* [[Provincia de Prusia Oriental|Prusia Oriental]]
* [[Provincia de Jülich-Cléveris-Berg|Jülich-Cléveris-Berg]]
Llinia 355:
* [[Prusia]]
* [[
* [[Ducáu de Prusia]]
* [[Prusia Real]]
| |||