Diferencies ente revisiones de «Laos»

Laos ocupaba, en 2013, el puestu 138 del mundu nel ránking del índiz del desarrollu humanu<ref>[http://hdr.undp.org/sites/default/files/reports/14/hdr2013_en_complete.pdf Informe sobro'l desarrollu humanu [[2013]] de les [[Naciones Xuníes]] (n'inglés)]</ref>.Un terciu de la so población vive perbaxu del nivel de la probitú, esto ye, con menos d'un [[dólar estauxunidense|dólar]] y 25 [[centavu|centavos]] al día, y ye'l vixésimu quintu país del mundu con más xente pasando fame acordies al Global Hunger Index<ref>[http://www.ifpri.org/sites/default/files/publications/ghi13.pdf Global Hunger Index 2013 (n'inglés)]</ref>. El país tamién ocupa un llugar destacáu nos llistaos de países con menor respetu polos derechos humanos, especialmente no que cinca al xenocidiu cometíu escontra la so población d'etnia [[Hmong]].

 

 

 

El país forma parte del Acuerdu de Comerciu Asia-Pacíficu, de l'[[Asociación de Naciones del Sureste Asiáticu]] (ASEAN) y de [[Organización Internacional de la Francofonía|La Francophonie]]. Tamién pertenez, dende'l [[2 de febreru]] de 2013, a la [[Organización Mundial del Comerciu]]<ref>[http://www.wto.org/english/thewto_e/countries_e/lao_e.htm Laos y la so entrada na OMC (n'inglés)]</ref>.

===Historia antigua===

La presencia humana documentada en Laos remóntase polo menos 46.000 años atrás. En [[2009]] alcontrose na cueva de Tam Pa Ling, al norte del país, el fósil humanu modernu más antiguo atopáu nel sureste asiáticu, una calavera al que se-y atribúi esa datación<ref>http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22908291/ Reseña del artículu que dató'l fósil na base de datos PubMed (n'inglés)</ref>. Les evidencies arqueolóxiques suxeren que, demientres el IV mileniu enantes de Cristu, desarrollose nel país una sociedá basada na agricultura. La presencia d'urnes funeraries y diversos complexos d'enterramientu amuesen la presencia d'una sociedá complexa na qu'apaecen los oxetos de bronce alredor del añu 1500 e.C. y les ferramientes de fierro nel 700 e.C.. El periodu protohistóricu del país caracterízase pol contactu coles civilizaciones chines ya indies, y dende'l [[sieglu IV]] al [[sieglu VIII|VIII]] les comunidaes humanes asitiaes a la vera'l [[ríu Mekong]] entamaron a formar conceyos nomaos muang<ref>http://web.archive.org/web/20110304223831/http://www.tourismlaos.org/web/show_content.php?contID=6 ''Facts on Laos'', resume de la historia del país na páxina web oficial turística del país (guardada nel Internet Machine Wayback Machine). Consultáu'l [[27 d'agostu]] de 2014.</ref>.

===El reinu de Lan Xang===

[[Imaxe:Fa_Ngum-Vtne1.JPG|right|thumb|250px|Estatua de Fa Ngum, fundador del reinu de Lan Xang.]]

 

===La dómina de la colonización francesa===

[[Imaxe:Sisavangvong_statue.JPG|right|thumb|250px|Estatua de Sisavang Vong, rei de Luang Prabang de [[1904]] a 1946 y de Laos de 1946 a 1959 (patiu del muséu del palaciu real de Luang Prabang).]]

 

Laos producía estañu, madera y café, pero les sos esportaciones nunca representaron más del 1% del total de les de la Indochina Francesa. Pa [[1940]] namái vivíen nel país 600 ciudadanos franceses. Sicasí, munchos de los qu'aportaron al país como funcionarios, colonos o misioneros desarrollaron un fuerte apreciu pol país y les sos xentes, y munchos gastaron bona parte de la so vida tentando de meyorar les condiciones de vida de los laosianos. Dellos casáronse con una laosiana, aprendieron l'idioma, convirtiéronse al budismu ya integráronse na so sociedá, daqué meyor aceptáu na sociedá francesa que na inglesa.

===Laos dende la independencia===

En [[1955]] el Departamentu d'Estáu de los Estaos Xuníos creó, dientru del contestu xeopolíticu de la [[Guerra Fría]], una oficina d'evaluación de programes p'axudar al exércitu de Laos na so llucha escontra'l movimientu comunista Pathet Lao. En [[1960]], en medio de revueltes constantes, españó la guerra abierta ente l'exércitu y el Pathet Lao. El príncipe Souvana Phoma tentó d'iguar la situación formando, en [[1962]], un gobiernu provisional de xunidá nacional nel qu'incluyó ministros comunistes nel so gabinete, pero l'intentu nun cuayó y la guerra civil fízose una realidá. L'exércitu contaba col sofitu estauxunidense, y el Pathet Lao col del exércitu de [[Vietnam del Norte]] y el del [[Vietcong]].

El país viose involucráu tamién na [[guerra de Vietnam]], una y bones partes de so foron ocupaes por Vietnam del Norte pa usales como ruta d'aprovisionamientu de les sos tropes na guerra escontra [[Vietnam del Sur]]. En respuesta a ello Estaos Xuníos entamó una campaña de bombardeos escontra les posiciones norvietnamites, aumentó'l so sofitu a les fuercies anticomunistes (militares y paramilitares) laosianes y apoyó tamién les incursiones del exércitu survietnamita en Laos. En [[1968]] l'exercitu norvietnamita llanzó un fuerte ataque qu'estrozó l'exércitu laosianu, que dexó la iniciativa de la llucha escontra les fuercies comunistes a milicies armaes polos [[Estaos Xuníos]] y Tailandia. Pa evitar el colapsu del gobiernu laosianu y p'acabar col usu del so territoriu como punto de partida p'atacar les sos tropes en Vietnam del Sur, Estaos Xuníos entamó una campaña de bombardeos sistemáticos del territoriu laosianu. Entá en [[2008]] Laos yera'l país más bombardeáu per capita del mundu: ente [[1964]] y [[1973]] los bombarderos B-52 dexaron cayer una bomba cada ocho minutos nel so territoriu<ref>http://www.theguardian.com/world/2008/dec/03/laos-cluster-bombs-uxo-deaths ''Forty years on, Laos reaps bitter harvest of the secret war'', artículu nel diariu ''The Guardian'' (3 d'avientu de 2008)</ref>.