Diferencies ente revisiones de «Gran Ducáu de Lituania»
Contenido eliminado Contenido añadido
m «{{listaref}}» => «{{llistaref}}» |
mSin resumen de edición |
||
Llinia 20:
|imaxe_bandera = Alex K Grundwald flags 1410-03.svg
|mapa = Lithuanian state in 13-15th centuries-es.svg|aclaración_mapa = Mapa nel sieglu XV
|capital = [[
|lema_nacional =
|himnu_nacional =
Llinia 69:
Asina alredor de 1248 Mindaugas unvió a los sos sobrinos pa conquistar [[Smolensk]], pero nun tuvieron ésitu. Los duques de Galitzia y Volinia encargar de llograr el control so Rutenia Negra, tierres controlaes por Vaišvilkas. Tautvilas, buscando sofitu de los Caballeros Teutonos, foi a [[Riga]], onde l'Arzobispu bautizar y recibió soporte militar. Poco dempués la Orde Teutónica ordenó dos grandes incursiones: una escontra Nalga y otra escontra los dominios de Mindaugas y partes de Zemaitija qu'inda lo sofitaben. Mindaugas, enfrentándose a una situación desaxeradamente dificultosa, iguar pa beneficiase colos conflictos ente la Orde Livona y el [[Arzobispu]] de [[Riga]]: sobornó al maestru de la Orde , quien inda taba enoxáu pola derrota de Vykintas en 1236. Andreas von Stierland alcordó n'ayudar a Mindaugas y prometió-y el so auxiliu, pero impúnxo-y como requisitu que dexara la so condición de [[paganismu|paganu]] y convirtiérase a la [[Catolicismo|fe católica]]. Mindaugas aportó a ser bautizáu y hasta-y otorgó a la Orde delles tierres en partir oeste de Lituania. Xuntu cola so esposa y fíos foi bautizáu nel ritu católicu en 1251. El 17 de xunetu de 1251 el [[Inocencio IV|Papa Inocencio IV]] expedió un [[bulda|bulda papal]] proclamando a Lituania reino y l'Estáu foi puestu so la xurisdicción del [[obispu de Roma]].
En 1252 Tautvilas y los aliaos que quedaben atacaron a Mindaugas en [[Voruta]]. L'ataque falló y los aliaos tuvieron qu'abelugase nel Castiellu de [[Tver]]. Depués de la muerte de Vykintas, Tautvilas viose forzáu a volver con Daniel de Galitzia. Estos acontecimientos significaron el colapsu de la coalición, y Daniel y Tautvilas reconciliáronse pocu dempués. Cuando estes engarradielles terminaron, nun había torgues por que Mindaugas exerciera'l poder y en 1235 foi coronáu [[rei de Lituania]] en [[
El [[Inocencio IV|papa Inocencio IV]] sofitó a Mindaugas, porque creía que podría detener les incursiones de los [[Mongol (etnia)|mongoles]]-[[tártaros]]. Pa fortalecer la presencia del cristianismu en Lituania, designóse un obispu de Lituania; el primeru n'ocupar el cargu foi'l [[Orde de los Hermanos Predicador|sacerdote dominicu]] Vito y en 1254 asocedió-y Cristian. Sicasí, como los acontecimientos posteriores amosaron, los lituanos nun taben preparaos p'aceptar la cristiandá.
Llinia 99:
Nel tardíu sieglu {{SIEGLU|XIII}} apaecieron conflictos ente ciudadanos de [[Riga]] y Caballeros Teutonos, y Vytenis ufiertar a ayudar a los ciudadanos de la ciudá unviando una guarnición lituana en 1298. La guarnición lituana tenía'l deber de protexer a la ciudá de los Caballeros. Los lituanos permanecieron en Riga hasta l'añu 1313. Asegurar les posiciones en Riga aprovió-y una situación favorable pa fortalecer les rutes de comerciu na rexón y entamar campañes militares contra la Orde Teutónica y provincies rutenias. Ente 1298 y 1313 Vytenis realizó alredor d'once campañes en tierres prusianes controlaes pola Orde, infringiéndole una serie de derrotes al enemigu. Alredor del [[1307]], el [[Principáu de Pólatsk]] foi amestáu por fuerces militares. L'anexón de [[Pólatsk]] sirvió p'asegurar importantes rutes comerciales que dexaron un comerciu consistente na rexón y amontó la influencia lituana sobre les provincies rutenias restantes.
Vytenis entamó munches más incursiones militares en tierres gobernaes pola Orde Teutónica hasta [[1315]] y figuró per últimu vegada en fontes escrites contemporanees a fines d'esi añu. Lo qu'asocedió con Vytenis desconozse; sicasí'l títulu de gran duque pasó al so hermanu [[Gediminas]], el régulo de [[Samogitia]] y probablemente tamién en [[Trakai]], mientres Vytenis taba vivu. Como soberanu Gediminas camudó'l so tronu en Trakai pol de [[
La espansión llegó a la so ápice sol mandatu de Gediminas, quien creó un fuerte gobiernu central y estableció un imperiu, que depués s'estendía dende'l [[mar Negru]] y [[mar Bálticu]]. Nel añu 1320, munchos de los principaos dependientes del [[Principáu de Kiev]] fueron o anexaos o vueltos vasallos del Gran Ducáu de Lituania. Nel añu 1321 Gediminas prindó [[Kiev]] y depués restableció la permanencia de [[
La facilidá con que Lituania construyó'l so imperiu puede atribuyise a les capacidaes diplomátiques y táctiques de los sos grandes duques, tantu como a la debilidá de tolos principaos dependientes del de Kiev; Lituania taba nuna posición ideal pa heredar partir oeste y sur de la [[Rus de Kiev]]. Mientres casi tolos estaos alredor d'él fueren [[Invasión mongola de Rusia|escalaos o derrotaos polos mongoles]], los sos hordas nunca llegaron más allá de Lituania escontra'l norte y el so territoriu permaneció intactu. La espansión lituana foi acelerada pol débil control que los mongoles exercíen sobre les árees que conquistaren (los principaos dependientes del de Kiev nunca fueron incorporaos directamente a la [[Horda d'Oru]]. En cuenta de eso, fueron estaos vasallos con un xustu grau d'independencia). L'alzamientu de Lituania asocedió a propósito, cuando podíen espandise enfrentando poca resistencia per parte de los territorios poblaos por [[eslavos orientales]] y una llindada oposición mongola.
Llinia 129:
La rápida espansión de Rusia fixo que se volviera un rival pa Lituania, sicasí, y depués de l'anexón de Nóvgorod en 1478 Rusia yera l'incuestionable más preeminente estáu d'Europa del Nordés. Ente 1492 y 1508 [[Iván III de Rusia]], depués de ganar la batalla clave [[Batalla de Vedrosha|en Vedrosha]], reconquistó antigües tierres del [[Rus de Kiev|Rus]], [[Chernígov]] y [[Briansk]]. La perda de tierres con Rusia y la continua presión pola espansión del estáu rusu, representaron una verdadera amenaza a la esistencia del estáu de Lituania, asina que se vio forzada a establecer una alianza con [[Polonia]], xuniéndose col so vecín occidental na República de los Dos Naciones, na [[Unión de Lublin]] en 1569. D'alcuerdu a la Unión munchos territorios enantes gobernaos por rutenizado Gran Ducáu de Lituania tresferir a la [[Anexu:Llista de reis de Polonia|Corona Polaca]], mientres Lituania caltenía los sos derechos na so federación (tenía'l so propiu exércitu, gobiernu y ayalga) hasta la [[Constitución del 3 de mayu]], que se reglamentó en 1791. La muerte de [[Segismundo II Augusto Jagellón]], que medió la creación de la [[Unión de Lublin]], marcó'l fin de la era de la Dinastía Gedimínida, que los sos miembros gobernaren Lituania dende finales del [[sieglu XII]].
Mientres la esistencia de la [[República de los Dos Naciones]], el Gran Ducáu de Lituania viose envolubráu en numberoses guerres, como la [[Guerra Livona]], la [[Guerra del Norte]] y otres. A pesar de victories y derrotes la vida cultural florió nel Gran Ducáu de Lituania, significando l'apertura de la [[Universidá de
La unión col [[Reinu de Polonia (1385-1569)|Reinu de Polonia]] nun previeno les perdes territoriales que sufrió'l [[duque|Ducáu]] col creciente poder del Principáu de [[Moscú]] y finalmente en 1795 la [[Particiones de Polonia|República de los Dos Naciones se particionó]] na [[Rusia Imperial]], [[Prusia]] y [[Austria]].
== Cultura ==
[[Archivu:GreatCourtyard.jpg|thumb|Universidá de
[[Archivu:Lithuanian language in the 16th century.png|thumb|Árees d'idioma lituanu nel sieglu XVI.]]
Los llinguaxes oficiales nel Gran Ducáu yeren el [[Idioma ruteno]], [[Llatín]] y [[Idioma polacu|Polacu]]. Hasta 1697, el primeru yera usáu pa escribir lleis y pa falar con países orientales; el llatín para colos países occidentales y, en 1697, el polacu reemplazó al ruteno como idioma oficial. Anque l'usu del idioma lituanu pa gobernar l'estáu depués de Vitatuas y Jogaila (fíos de [[Kęstutis]] y [[Algirdas]] respectivamente) ye debatible, saber con certidume que'l rei polacu y el gran duque de Lituania Alejandro Jagellón inda podíen falar y entender el llinguaxe lituanu. Depués d'él nun esisten evidencies válides. Tamién, nesi tiempu'l nacionalismu inda nun taba presente, y los nobles que migraben y un llugar a otru podíen afaese a la nueva localidá, adoptando la cultura y relixón locales. Poro, los nobles lituanos que migraron escontra árees eslaves, col pasu de les xeneraciones tomaron la so cultura. Nun esisten información sobre qué idioma falaben estos lituanos na so dómina.
Llinia 140:
A la nacencia del estáu, los lituanos conformaben el 70% de la población total. Cola conquista de nuevos territorios eslavos, escayeron al 50% y depués al 30%. Otres naciones importantes fueron los Xudíos y los Tártaros. Nel tardíu Gran Ducáu, los eslavos conformaben la gran mayoría, y les llingües eslaves usar pa les lleis escrites. Ésta ye una de les razones pola cual considérase al tardíu Gran Ducáu de Lituania como un país eslavu, como [[Polonia]], [[Rusia]], etc.
Una de les más antigües universidaes de [[Europa Oriental]], la [[Universidá de
=== Relixón ===
Llinia 174:
[[Categoría:Estaos y territorios sumíos d'Europa oriental]]
[[Categoría:Mancomunidá de Polonia-Lituania]]
[[Categoría:Historia de Lituania]]
[[Categoría:Historia de Bielorrusia]]
[[Categoría:Historia d'Ucraína]]
[[Categoría:Wikipedia:Correxir traducción]]
| |||