Diferencies ente revisiones de «Cambrianu»

Contenido eliminado Contenido añadido
Redirixendo a Cámbricu
 
Sin resumen de edición
Llinia 1:
#REDIRECT [[Cámbricu]]
 
{| data-cx-weight="237" data-source="1" class="wikitable" id="cx1" contenteditable="true" align="right" border="1" cellpadding="2" cellspacing="0"
 
! id="4" style="background:#efefef;" | Dómina<ref name="RGB">Los colores correspuenden a los códigos RGB aprobaos pola Comisión Internacional d'Estratigrafía. </ref>
! colspan="2" id="7" style="background:#efefef;" | Periodu
! id="10" style="background:#efefef;" | Millones años
|- id="12"
| id="13" rowspan="7" style="background:rgb(153,192,141)" | Paleozoicu
| colspan="2" id="16" style="background:rgb(240,64,40)" | <font color="white">Pérmicu</font>
| id="19" align="right" | 298,9 ±0,2
|- id="21"
| id="22" rowspan="2" style="background:rgb(103,165,153)" | Carboníferu
| id="25" style="background:rgb(153,194,181)" | Pensilvaniense
| id="28" align="right" | 323,2 ±0,4
|- id="30"
| id="31" style="background:rgb(103,143,102)" | <font color="white">Misisipiense</font>
| id="34" align="right" | 358,9 ±0,4
|- id="36"
| colspan="2" id="37" style="background:rgb(203,140,55)" | Devónicu
| id="40" align="right" | 419,2 ±3,2
|- id="42"
| colspan="2" id="43" style="background:rgb(179,225,182)" | Silúricu
| id="46" align="right" | 443,4 ±1,5
|- id="48"
| colspan="2" id="49" style="background:rgb(0,146,112)" | <font color="white">Ordovícicu</font>
| id="52" align="right" | 485,4 ±1,9
|- id="54"
| colspan="2" id="55" style="background:rgb(127,160,86)" | Cambrianu
| id="57" align="right" | 541,0 ±1,0
 
|}
El '''Cambrianu''', una división de la [[Escala de los tiempos xeolóxicos|escala temporal xeolóxica]], ye'l primeru de los seis periodos o series de la Era Paleozoica, Denomada tamién Era Primaria; empezó hai 541,0 ± 1,0 millones d'años, a la fin del Eón Proterozoicu y terminó hai unos 485,4 ± 1,9 millones d'años, pa dar pasu al Ordovícicu.<ref name="ics2009">[http://stratigraphy.science.purdue.edu/gssp/ Global Boundary Stratotype Section and Point (GSSP) of the International Commission of Stratigraphy], Visitada en 2013.</ref><ref>[http://www.stratigraphy.org/upload/ISChart2008.pdf International Stratigraphic Chart, 2008]</ref> El Cambrianu constitúi una de les grandes divisiones de la xeoloxía histórica (la rama de la xeoloxía qu'estudia les tresformaciones esperimentaes pola [[Tierra]][[Tierra|<nowiki/>]] dende la so formación).<ref name="geolhisto">{{cita web
|url = http://www.geovirtual2.cl/geologiageneral/ggcap08a.htm|título = Geología Histórica|fechaacceso = 5 de marzu|añoacceso = 2010|autor = Wolfgang Griem, Copiapó|editorial = geovirtual}}</ref> Clásicamente considerárase que'l Cambrianu tomaba dende hai 570 millones d'años hasta 500 millones d'años.<ref name="histo">{{cita web
|url = http://jove.geol.niu.edu/faculty/fischer/429_info/429trips/door_county/geolhist.htm|título = Geologic and glacial history|fechaacceso = 5 de marzu|añoacceso = 2010|autor = Field Geoscience for Earth Science Teachers|idioma = inglés}}</ref>
 
Esti periodu recibe la so denominación del nome ''Cambria'' que de la mesma ye la forma llatinizada de ''Cymru'', términu col que los [[Gales|galeses]] refiérense al so país, [[Gales]][[Gales|<nowiki/>]]. Foi precisamente en [[Gales]] au s'identificaron los primeros restos [[Xeoloxía|xeolóxicos]] del Cambrianu.
 
Nesti periodu produzse una esplosión de vida, y per primer vegada nel rexistru fósil estrémense organismos pluricelulares más complexos que les esponxes o les aguamales. Ente les criatures del periodu cúntense, por exemplu, les algues verdes de tipu ''Volvox'', d'apenes unos milímetros de diámetru, o tamién los trilobites, un famosu grupu d'artrópodos que sobrevivió a dos estinciones. Mentanto'l Cambrianu, surden de sópitu unos cincuenta grandes grupos d'organismos ([[Filu|filos]]), en munchos casos ensin qu'esistan precursores evidentes (Gould, 1989). Esti sópitu surdimientu de vida recibe'l nome d'''esplosión cambriana''. Trés grandes eventos marcaron la llende Neoproterozoicu-Cambrianu:
[[Ficheru:Archaeocyatha.jpg|thumb|Arqueocitatos (Poríferos).]]
* Posible estinción de la Fauna d'Ediacara
* Medría na bioturbación de los sedimentos
* Biomineralización xeneralizada ente los [[Invertebráu|invertebraos]]
 
== Sodivisiones ==
La Comisión Internacional d'Estratigrafía (ICS) reconoz cuatro époques/series y 10 edaes/pisos del Cambrianu, distribuyíos n'orde estratigráficu, de los más recién a los más antiguos como sigue:<ref name="ics2009">[http://stratigraphy.science.purdue.edu/gssp/ Global Boundary Stratotype Section and Point (GSSP) of the International Commission of Stratigraphy], Visitada en 2013.</ref>
[[Ficheru:Kootenia_sp.jpg|thumb|200x200px|''Holyoakia simpsoni'' (trilobites).]]
{| data-cx-weight="611" data-source="119" class="wikitable" id="cx119" style="font-size: 95%; margin-bottom: 10px;" contenteditable="true" border="3"
 
! colspan="6" id="122" | Cronoestratigrafía del Cambrianu
|- id="124"
! colspan="5" id="125" | Escala global<ref name="ics2009">[http://stratigraphy.science.purdue.edu/gssp/ Global Boundary Stratotype Section and Point (GSSP) of the International Commission of Stratigraphy], Visitada en 2013.</ref>
! id="127" rowspan="2" | Pisos rexonales de la provincia mediterránea (correllación según Gozalo ''et'' al. 2010)<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<ref>Gozalo, R.; Andrés, J. </ref>
|- id="129"
! id="130" | Era / Eratema<br />
<br />
! id="134" | Periodu / Sistema<br />
<br />
! id="138" | Época / Serie<br />
<br />
! id="142" | Edá / Pisu<br />
<br />
! id="146" | Entamu, en millones d'años<br />
<br />
<br />
<br />
|- id="148"
| id="149" rowspan="12" style="background:rgb(153,192,141)" | Paleozoicu
|- id="152"
| id="153" rowspan="12" style="background:rgb(127,160,86)" | Cambrianu
| id="156" rowspan="3" style="background:rgb(179,224,149)" | Furonxense
| id="159" style="background:rgb(230,245,201)" | Pisu/Edá 10
| id="162" style="background:rgb(230,245,201)" valign="bottom" | ~489,5<ref name="cambrico">Dalgunos pisos o edaes del Cambrianu son unidaes informales, pendientes d'afitar pola Comisión Internacional d'Estratigrafía.</ref>
 
|- id="165"
| id="166" style="background:rgb(217,240,187)" | Jiangshaniense
| id="169" style="background:rgb(217,240,187)" valign="bottom" | ~<small>494</small>[[Ficheru:Clavo_dorado.svg|16x16px]]
|- id="172"
| id="173" style="background:rgb(204,235,174)" | Paibiense
| id="176" style="background:rgb(204,235,174)" valign="bottom" | ~<small>497</small>[[Ficheru:Clavo_dorado.svg|16x16px]]
|- id="179"
| id="180" rowspan="3" style="background:rgb(166,207,134)" | Serie/Dómina 3
| id="183" style="background:rgb(204,223,170)" | Guzhangiense
| id="186" style="background:rgb(204,223,170)" valign="bottom" | ~500,5[[Ficheru:Clavo_dorado.svg|16x16px]]
| id="189" rowspan="3" |Languedociense<br />Cesaraugustiense<br />Leoniense<br />
<br />
<br />
<br />
|- id="194"
| id="195" style="background:rgb(191,217,157)" | Drumiense
| id="198" style="background:rgb(191,217,157)" valign="bottom" | ~504,5[[Ficheru:Clavo_dorado.svg|16x16px]]
|- id="201"
| id="202" style="background:rgb(179,212,146)" | Pisu/Edá 5
| id="205" style="background:rgb(179,212,146)" valign="bottom" | ~<small>509</small><ref name="cambrico">Algunos pisos o edades del Cámbrico son unidades informales, pendientes de establecer por la Comisión Internacional de Estratigrafía.</ref>
|- id="207"
| id="208" rowspan="3" style="background:rgb(153,192,120)" | Serie/Dómina 2
| id="211" rowspan="2" style="background:rgb(179,202,142)" | Pisu/Edá 4
| id="214" rowspan="2" style="background:rgb(179,202,142)" valign="bottom" | ~<small>514</small><ref name="cambrico">Algunos pisos o edades del Cámbrico son unidades informales, pendientes de establecer por la Comisión Internacional de Estratigrafía.</ref>
| id="216" | Bilbiliense
|- id="219"
| id="220" | Marianiense
|- id="223"
| id="224" style="background:rgb(166,197,131)" | Pisu/Edá 3
| id="227" style="background:rgb(166,197,131)" valign="bottom" | ~<small>521</small><ref name="cambrico">Algunos pisos o edades del Cámbrico son unidades informales, pendientes de establecer por la Comisión Internacional de Estratigrafía.</ref>
| id="229" | Ovetiense
|- id="232"
| id="233" rowspan="2" style="background:rgb(140,176,108)" | Terreneuviense
| id="236" style="background:rgb(166,186,128)" |Pisu
| id="239" style="background:rgb(166,186,128)" valign="bottom" | ~<small>529</small><ref name="cambrico">Algunos pisos o edades del Cámbrico son unidades informales, pendientes de establecer por la Comisión Internacional de Estratigrafía.</ref>
| id="241" rowspan="2" valign="bottom" | Cordubiense
|- id="244"
| id="245" style="background:rgb(153,181,117)" | Fortuniense
| id="248" style="background:rgb(153,181,117)" valign="bottom" | 541,0±1,0[[Ficheru:Clavo_dorado.svg|16x16px]]
|}
 
 
 
== Notes y referencies ==
== Referencies ==
{{llistaref}}
 
{{Plantía:Llistaref|2}}
 
[[Categoría:Cambrianu]]