Revisión a fecha de 18:21 14 xun 2018 editar RsgBot (alderique \| contribuciones) Bots, Exenciones de bloqueos IP 426 085 ediciones m Bot: Orotografía habitual na wiki ← Edición más antigua		Revisión a fecha de 12:54 3 xnt 2018 editar desfacer Tradubot (alderique \| contribuciones) Bots, Exenciones de bloqueos IP 81 621 ediciones Sin resumen de edición Edición más nueva →
Llinia 1: {{otros usos Tártaru}} Los '''tártaros''' (en [[Idioma tártaru\|tártaru]] Татарлар ''Tatarlar'') ye un nome colectivu que s'aplica a los [[pueblos túrquicos]] de [[Europa Oriental]] y [[Siberia]]. El nome deriva de Ta-ta o Dada, una tribu [[Mongol (etnia)\|mongol]] qu'habitaba'l noroeste de l'actual [[Mongolia]] nel [[sieglu V]]. Utilizar por vegada primer pa describir a los pueblos qu'apoderaron partes d'Asia y Europa sol lideralgu mongol nel [[sieglu XIII]]. Estendióse l'usu dempués pa incluyir a casi cualquier invasor nómada d'orixe asiáticu, tantu de Mongolia como del occidente d'Asia. Antes de la [[años 1920\|década de 1920]], los rusos utilizaben la palabra Tatar pa designar a numberosos pueblos, dende los [[Pueblos túrquicos\|turcos]] [[azeríes]] a les tribus de [[Siberia]]. Na actualidá, la mayor parte de los tártaros viven nel centru y el sur de [[Rusia]] (la mayoría en [[Tartaristán]]).▼ [[Archivu:Taniec tatarski.jpg\|310px\|thumb\|Tártaru (izq.) lluchando a caballu contra un [[cosacu]].]] ▲Los '''tártaros''' (en [[Idioma tártaru\|tártaru]] Татарлар ~~''Tatarlar''~~) ye un nome colectivu que s'aplica a los [[pueblos túrquicos]] de [[Europa Oriental]] y [[Siberia]]. El nome deriva de Ta-ta o Dada, una tribu [[Mongol (etnia)\|mongol]] qu'habitaba'l noroeste de l'actual [[Mongolia]] nel [[sieglu V]]. ~~Utilizar~~Originariamente ~~por~~llamábase ~~vegada primer pa describir~~''tártaros'' a los pueblos qu'apoderaron partes d'Asia y Europa sol lideralgu mongol nel [[sieglu XIII]]. ~~Estendióse l~~L'usu d'esti nome estendióse dempués pa incluyir a casi cualquier invasor nómada d'orixe asiáticu, tantu de Mongolia como del occidente d'Asia. Antes de la [[años 1920\|década de 1920]], los rusos ~~utilizaben~~usaben la palabra Tatar pa designar a numberosos pueblos, dende los [[Pueblos túrquicos\|turcos]] [[azeríes]] a les tribus de [[Siberia]]. Na actualidá, la mayor parte de los tártaros viven nel centru y el sur de [[Rusia]] (la mayoría en [[Tartaristán]]). A finales del [[sieglu XX]] suponíen más de 10 millones. Una bona parte de los tártaros son musulmanes [[Sunismo\|suníes]] pero tamién hai munchos tártaros cristianos ortodoxos. De fechu Tartaristán, y n'especial Kazán, alterna grandes mezquites con grandes ilesies ortodoxes. En Tartaristán el 5551% de la población ye musulmana ente que'l restu correspuende na so mayoría a cristianos ortodoxos. El dominiu rusu supunxo -en bona parte- la so asimilación y rusificación. Línea 11 ⟶ 13: Los actuales habitantes tártaros de [[Eurasia]] formen trés grandes grupos: * los de [[Tártaros de Crimea\|Crimea]], en [[Crimea]], [[Ucrania]], [[Bulgaria]], [[Rusia]], [[Lituania]], [[Polonia]], [[Rumanía]] y [[Turquía]]. * los del [[~~Cáucasu~~Cáucaso]], * y los de [[Sibires\|Siberia]]. Línea 21 ⟶ 23: En realidá, el nome del actual pueblu tártaru nun se deriva del [[Tártaru (mitoloxía)\|Tártaru]] griegu, sinón que vien de ''tatar'', como llamaben los antiguos [[perses]] a ciertes tribus que poblaben dellos llugares del estensu imperiu de [[Persia]]. Los [[rusos]] llamaron '''tártaros''', o más bien "tataros", a los descendientes del pueblu llamáu [[Bulgaria del Volga\|Búlgaros del Volga]]. === Tártaros del Volga-Ural === Los tártaros del [[Volga]] viven nel centru y l'este de la Rusia europea. Na Rusia actual, el términu "tártaros" refierse ~~namái~~namá a los ''[[tártaros del Volga]]'''. Nel censu de [[2002]], los tártaros del Volga fueron estremaos en tártaros comunes, tártaros de [[Astracán]] y tártaros [[Keräşen]]. Los tártaros siberianos incorporar al censu como "tártaros". Otros grupos étnicos, como los tártaros de Crimea y los [[Chulyms]], nun fueron reconocíos oficialmente como parte de los tártaros, sinón contabilizaos por separáu como una ~~nación~~etnia. '''Los tártaros del Volga''' —na parte europea de Rusia— son descendientes de los [[búlgaros del Volga]], que fueron apoderaos pola invasión de los [[mongoles]] nel [[sieglu XIII]] y caltuvieron el nome de los sos conquistadores. Los tártaros de [[Siberia]] son supervivientes de la otra numberosa población túrquico-mongoloide de la rexón uralaltaica, entemecida hasta ciertu puntu con falantes de [[llingües uráliques]], según con mongoles. Nel [[Volga]] entemecer colos restos del antiguu imperiu búlgaru y con pueblos que falaben les llingües finoúgricas, según con restos de les antigües colonies griegues en [[Crimea]] y caucasianos nel [[~~Cáucasu~~Cáucaso]]. ==== Tártaros de Kazán (Qazan) ==== La mayoría de los tártaros del Volga son tártaros de [[Kazán]] (Qazan). Son el principal grupu de población y la población aborixe de [[Tartaristán]]. ~~Ver~~Vease tamién: [[Idioma tártaru]] === Tártaros de Crimea === {{AP\|Tártaros de Crimea}} [[Archivu:Tuhaj Bej.jpg\|thumb\|200px\|'''"[[Tugay bey]]"''', famosu capitán tártaru de [[Crimea]] pintáu por [[Jan Matejko]], 1885, Muséu Nacional de Varsovia.]] Anguaño, más de 250.000 [[tártaros de Crimea]] viven en Crimea y alredor de 150.000 permanecen nel esiliu n'Asia Central, principalmente en [[~~Uzbequistán~~Uzbekistán]]. Casi 5.000.000 de persones d'orixe tártaru de Crimea habiten en [[Turquía]], los descendientes de quien emigraron nos sieglos XIX y principios del XX. Na [[Dobruja]], rexón de [[Rumania]] y [[Bulgaria]], hai más de 27.000 tártaros de Crimea: 24000 nel llau rumanu, y 3000 per parte de Bulgaria y 3.789 en Rusia El nome provien de los [[mongoles]] [[Ta-ta]], que nel [[sieglu V]] habitaron el noroeste del [[Gobi]], y en siendo apoderaos nel [[sieglu IV]] pola [[dinastía Liao]], migraron escontra'l sur, fundando'l [[Imperiu mongol]] baxu [[Gengis Kan]]. Sol lideralgu del so nietu [[Batu Kan]] treslladar escontra l'oeste, llevando consigo munchos uralaltaicos túrquicos escontra les enllanaes de [[Rusia]]. Los de la mariña sur, entemecíos con [[escitas]], griegos ya italianos, yeren bien conocíos pola so habilidá na xardinería, la so honestidá y los sos vezos de trabayu. Los tártaros montañeses son bien paecíos a los del ~~Cáucasu~~Cáucaso, ente que los de les estepes - la Nogais - son decididamente d'un orixe mistu con turcos y mongoles. Los [[tártaros de Crimea]] son [[musulmanes]], pertenecen a la escuela '''[[Hanafí]]''' (en [[idioma árabe\|árabe]] حنفى ), una de los cuatro escueles de pensamientu ''([[madhab]]s)'' o xurisprudencia (''[[fiqh]]'') dientro del [[Islam]] [[Sunní]]. Nel so momentu constituyeron el [[Janato de Crimea]], que foi anexionado por [[Rusia]] en [[1783]]. La guerra de [[1853]] y les lleis de [[1860]]-[[1863\|63]] y [[1874]] causaron un éxodu de los tártaros de Crimea; munchos moviéronse a [[Turquía]]. Mientres la [[Segunda Guerra Mundial]], la población tártara de Crimea amenorgóse por cuenta de la política opresiva de Stalin. En 1944 acusóse-yos de ser collaboradores de los nazis y fueron deportaos en masa al Asia Central y otres rexones de la [[~~Xunión~~Unión Soviética]]. Esta deportación ye conocida ente los sos descendientes como'l '''[[Sürgün (Crimea)\|Sürgün]]''' ("esiliu" en [[tártaru de Crimea]] y [[Idioma turcu\|turcu]]). La deportación empezó'l 17 de mayu de 1944 en toles ~~llocalidaes~~localidaes habitaes de [[Crimea]]. Más de 32.000 efectivos de la [[NKVD]] participaron na acción. 193.865 tártaros de Crimea fueron deportaos: d'ellos, 151.136 a la República Socialista Soviética ~~d'Uzbequistán~~de Uzbekistán, 8.597 a la República Socialista Soviética Autónoma de Mari, 4.286 a la [[República Socialista Soviética de ~~Kazakstán~~Cazayistán]], y el restu (29.486) a dellos [[oblast]]s de la [[República Socialista Federativa Soviética de Rusia]]. Ente mayu y payares de 1944, 10.105 tártaros de Crimea morrieron de inanición na República Socialista Soviética ~~d'Uzbequistán~~de Uzbekistán (el 7% de los deportaos a dicha república). Cerca de 30.000 (el 20%) morrieron nel esiliu mientres el siguiente añu y mediu, según los datos de la NKVD (el 46% según los datos de los activistes tártaros de Crimea). Dende finales de la década de 1980, alredor de 250.000 tártaros de Crimea tornaron a la so patria orixinal en Crimea. Los activistes de Crimea reclamen la reconocencia del Sürgün como [[xenocidiu]].<ref>[http://www.rferl.org/featuresarticle/2005/12/6a4a70da-2d13-4cc1-aca5-1f4y2464y11y.html "Crimean Tatars Call On Kyiv To Restore Their Rights"], en Radiu Free Europe/Radio Liberty, 12 d'avientu de 2005. Consultáu'l 29/12/2007.</ref> Línea 47 ⟶ 49: ==== Tártaros de Polonia, Ucrania y Lituania ==== {{AP\|Tártaros de Lipka}} Los tártaros qu'habiten en Lituania perviven anguaño pela redolada de la capital, [[~~Vilnius~~Vilna]], más concretamente nel pueblu de [[Trakai]], onde s'atopa unu de los más famosos enclaves turísticos lituanos, yá que ellí tópase l'antiguu castiellu del rei. Los antepasaos de los actuales tártaros fueron convidaos pol gran duque Vytautas (sieglu XIII-XIV), que foi'l duque qu'estendió más el ducáu de Lituania, a instalase nel so reinu por cuenta de la maña que los tártaros teníen na fabricación y manexu d'instrumentos de metal. Anguaño puede reparase en dichu pueblu, que los tártaros siguen calteniendo la estructura clásica de les sos cases, según comíes típiques de los tártaros y les sos propies tradiciones. Tamién habiten tártaros na zona de [[Kaunas]] y de [[Alytus]], sumando anguaño unos 4.000 tártaros en total. Línea 55 ⟶ 57: Los tártaros (塔塔尔族) formen unu de los 56 grupos étnicos reconocíos pola [[República Popular China]]. Los antepasaos de los tártaros chinos yeren tártaros del Volga que s'asitiaron, principalmente, en [[Sinkiang]]. Ye de notar que los chinos utilizaron el términu "tártaros" (''Tazi/Dazi'' en [[Idioma chinu\|chinu]]) de manera despreciatible pa xeneralizar, refiriéndose a grupos del norte non pertenecientes a la etnia [[Etnia han han]], y tampoco tártaros, como los mongoles y los [[manchú]]esye, cuantimás en períodos nos que China foi invadida por estos grupos, como por casu mientres la [[dinastía Song]] y la [[dinastía Ming]]. == ~~Ver~~Vease tamién == * [[Idioma tártaru]] * [[Alfabetu tártaru]] Línea 66 ⟶ 68: == Referencies == {{~~llistaref~~listaref}} == Bibliografía == Línea 75 ⟶ 77: {{commonscat\|Tatar people}} * [http://lcweb2.loc.gov/cgi-bin/query/r?frd/cstdy:@field(DOCID+el so0112) Tatars in Congress Library (1989)]; n'en [[Idioma inglés\|inglés]]. * [http://members.tripod.com/~Groznijat/fadlan/rorlich1.html The Origins of the Volga Tatars]; n'inglés. Línea 87 ⟶ 89: {{ORDENAR:Tartaros}} {{Tradubot\|Tártaros}} Línea 95 ⟶ 104: [[Categoría:Etnies d'Europa]] [[Categoría:Etnies de Rusia]] [[Categoría:~~Historia~~Hestoria de China]] [[Categoría:Pueblos musulmanes]] ~~[[Categoría:Wikipedia:Correxir traducción]]~~ [[es:Tártaros]] [[Categoría:Tradubot 2018]]

Diferencies ente revisiones de «Tártaros»