Diferencies ente revisiones de «La Española»

Por superficie ye la 22ª [[Anexu:IslaIslles per superficie|mayor islla del mundu]], la décima más poblada del mundu y la más poblada de [[América]].

Esisten dellos nomes colos que la islla foi supuestamente conocida polos sos habitantes nativos los [[amerindios]] [[taínos]]. Cuando Colón tomó posesión de la islla en 1492 los indíxenes llamar [[Bohío]], [[Baneque]] o [[Bareque]], pero Colón llamar '''La IslaIslla Española'''.<ref name=McIntosh>{{cita llibru |títulu=The Piri Reis map of 1513, Volume 1513 |nome=Gregory C |apellíos=McIntosh |editorial=University of Xeorxa Press |añu=2000 |isbn=0820321575, 9780820321578 |páxina=88 |url=http://books.google.com/books?id=wgRXuOWah7MC&pg=PA88&dq=Hispaniola+Espa%C3%B1fola}}</ref> [[Bartolomé de les Cases]], encurtió'l nome a '''Española''', y más tarde [[Pedro Mártir de Anglería]] nomar como '''La Española'''.<ref name=McIntosh/>

}}</ref> Anque l'usu d'Haití polos taínos foi verificáu y el nome foi utilizáu polos trés historiadores, la evidencia suxure que probablemente nun yera'l nome taíno de la islaislla, sinón qu'Haití yera'l nome específicu d'una rexón alcontrada al nordés de la islla (anguaño conocida como ''Los Haitises''). Nel mapa más antiguu documentado de la islaislla, creáu por [[Andrés de Morales]], esa rexón denominar ''Montes d'Haití''. Tou apunta a que l'enclín a denominar a tola islla como Haití empecipió con Bartolomé de les Cases,<ref name="cases">{{cita llibru |

como lo asegura Pedro Mártir de Anglería, quien dixo que'l nome d'una parte foi dáu a tola islaislla.

Los términos [[Saint-Domingue|Saint-Dominque]] y [[Santu Domingo]] inda s'apliquen a tola islaislla, inclusive la Constitución de la República Dominicana, nel artículu 9, denomina a la islla como IslaIslla de Santu Domingo. <ref>[http://www.ifrc.org/docs/idrl/751YE.pdf Constitución de la República Dominicana]</ref>

A midida que Castiella conquistaba nueves rexones nel continente Americanu, el so interés en La Española menguaba, y la población de la colonia crecía amodo. A principios del sieglu XVII, la islla y les sos vecines más pequenes (en particular la islla [[islaislla de la Tortúa|de la Tortúa]]) convertir nun bastión pa los pirates que derrompíen el mar Caribe. Les [[Antonio de Osorio|devastaciones de Osorio]] producieron un paralís económicu tal, debíu al abandonu de l'agricultura y ganadería, qu'a partir de 1604 foi necesariu'l ''Asitiáu'', dineru que la [[Monarquía Hispánica|Corona española]] otorgó a partir del ''Ayalga de la Nueva España'', y que yera destináu a pagar los sueldos de los colonizadores en La Española y en Puertu Ricu. En 1606, el rei [[Felipe III d'España]] ordenó que tolos habitantes de La Española treslladar a Santu Domingo, pa evitar la interacción colos pirates. Sicasí, esto contribuyó a que los pirates franceses, ingleses y neerlandeses sentaren bases nel norte y oeste de la islla abandonada.

En 1665, la colonización francesa de la islla foi reconocida oficialmente pol rei [[Lluis XIV]]. La colonia francesa dio-y el nome de [[Saint-Domingue]], que convirtióse na actual Haití. Nel [[tratáu de Rijswijk]] de 1697, Castiella dexó formalmente'l terciu occidental de la islla a [[Francia]]. Saint-Domingue (oeste de la islaislla) rápido clisó al este, tantu en riqueza, como en población. Moteyada la "Perlla de les Antilles", fíxose la colonia más rica y próspera de les [[Indies Occidentales]] y una de les más riques nel mundu, consolidando'l so estatus como'l puertu más importante d'América pa los bienes y productos qu'entraben y salíen dende y escontra [[Europa]]. Dempués de la [[independencia d'Haití]], tou revirtióse, y Haití convertir n'unu de los países más probes d'América y la República Dominicana convertir na mayor economía de [[América Central]] y el [[Mar Caribe|Caribe]].

La islla cunta con cinco grandes cadenes montascoses: la [[Cordal Central (República Dominicana)|Cordal Central]], que toma la parte central de la islaislla, que s'estiende dende la mariña sur de la República Dominicana nel noroeste d'Haití, onde se-y conoz como'l Macizu du Nord. Esti cordal tien el picu más altu de les Antilles, el [[Picu Duarte]], que atópase a 3087 metros (10&nbsp;128 pies) sobre [[nivel del mar]]. La [[cordal Septentrional]] cuerri paralela al Cordal Central al traviés del estremu norte de la República Dominicana, estendiéndose nel [[Océanu Atlánticu]], como la [[península de Samaná]]. El cordal Central y cordal Septentrional tán dixebraes peles tierres baxes del [[valle del Cibao]] y l'enllanada costera del Atlánticu, que s'estienden escontra l'oeste d'Haití como'l Nord Plaine du. La más baxa ye la [[Cordal Oriental (República Dominicana)|cordal Oriental]], na parte oriental del país.

La IslaIslla La Española caracterizar por una dualidá política, cultural, económica y n'otros sentíos.

Políticamente ta estremada en dos estaos: la República Dominicana, qu'ocupa la mayor parte de la islla y ye la heredera de la provincia española de Santu Domingo; y la República d'Haití, qu'ocupa'l terciu occidental de la islaislla, aprosimao un cuartu más grande de lo que realmente-y correspondía considerando que la frontera colonial nun ye la qu'esiste güei.

El clima de La Española ye xeneralmente [[húmedu]] y [[Clima tropical|tropical]]. La islla tien cuatro [[ecorregiones]] distintos. Los montes húmedos de La Española cubren aprosimao'l 50&nbsp;% de la islaislla, especialmente la parte del norte y del este, principalmente nes tierres baxes, pero que s'estiende hasta 2100 metros d'altitú. Los montes secos de La Española ocupen aprosimao'l 20&nbsp;% de la islaislla, asitiada na [[solombra orográfica]] de les montes en partir sur y occidental de la islla y nel valle del Cibao nel centru-norte de la islaislla. Los montes de pinu ocupen el 15&nbsp;% de la islaislla, percima de 850 metros d'altitú. Les [[praderíes anubiertes]] na rexón centro-sur de la islla arrodia una cadena de [[llagu|llagos]] y llagunes nes que los más notables inclúin los llagos Azuei y Trou Caïman n'Haití y el cercanu [[llagu Enriquillo]] na República Dominicana.

Na República Dominicana la situación non solo ye menos crítica, sinón que per primer vegada la cobertoria montiega aumentó. Nel 2003 la cobertoria montiega dominicana amenorgárase hasta'l 32&nbsp;% del territoriu, sicasí pal 2011 reviértese l'enclín escontra l'amenorgamientu al aumentar la cobertoria montiega n'ocho puntos porcentuales al asitiase en casi 40&nbsp;% del territoriu.<ref>{{Cita noticia |título=República Dominicana aumenta la so cobertoria montiega a 39.7% - Fundación Global Democracia y Desenvolvimientu |url=http://www.funglode.org/notice/republica-dominicana-aumenta-la so cobertoria montiega-a-39-7/ |fechaacceso=6 de xineru de 2017|periódicu=Fundación Global Democracia y Desenvuelvo |idioma=en}}</ref> Esti cambéu asitia a República Dominicana ente los privilexaos y pocos países que vieron un aumentu na so cobertoria montiega. Nel Caribe solo Cuba vio un aumentu tamién. L'ésitu del aumentu forestal dominicanu deber a delles polítiques del Estáu dominicanu y d'organizaciones privaes con esi fin, y una fuerte campaña educacional que causó un aumentu de la conciencia nel pueblu dominicanu de la importancia que tienen los montes nel so bienestar y nel de les demás formes de vida na islaislla.