Diferencies ente revisiones de «Revolución húngara de 1956»

Dende'l [[discursu secretu|discursu secretu de crítica a los escesos de Stalin]] realizáu pol so socesor al mandu de la URSS [[Nikita Jruschov]] nel [[XX Congresu del PCUS]], el pueblu húngaru solicitara de cutio la llibertá necesaria pa escoyer el so propiu sistema políticu, alloñáu del comunismu{{Cita riquida}}. Asina, surdieron por toa Hungría movimientos que demandaben que s'echar# la recuarta a les actividaes de la policía secreta.<ref name = Briggs>{{cita llibru |apellíos=Briggs |nome=Ruste |nome2= Patricia |apellíos2=Clavin |títulu=Historia contemporanea d'Europa |edición=2da. |añu=2004 |editorial=Crítica |ubicación=Barcelona |isbn=8-484-32109-6 |páxines=367-368 }}</ref>

 

 

La noticia espublizóse rápido y llevó al españíu de desordes y violencia na capital. La revolución espandióse rápido por toa [[Hungría]] y el gobiernu de [[András Hegedüs]] foi derrocáu. Miles entamar en milicies pa combatir a la Policía de seguridá d'Estáu (ÁVH) y a les tropes soviétiques. [[Comunista|Comunistes]] pro-soviéticos y miembros de la ÁVH fueron de cutiu executaos o encarcelaos, al empar qu'antiguos [[prisioneros políticos]] fueron lliberaos y armaos. [[Conseyu obreru|Conseyos]] improvisaos arrampuñaron el control municipal al [[Partíu d'el Trabayadores Húngaros|Partíu comunista húngaru]] y esixeron cambeos políticos. El nuevu gobiernu encabezáu por [[Imre Nagy]] eslleió formalmente la ÁVH, declaró la so intención de retirase del [[Pactu de Varsovia]] y prometió restablecer les eleiciones llibres. Pa fines d'ochobre, los combates casi cesaren y empezó una sensación de normalidá.

| id= ASIN B0007DOQP0 }}</ref>

 

 

A les 08:00, el primer secretariu [[Ernő Gerő]] tresmitió un discursu nel que condergaba les demandes de los escritores y los estudiantes y calificaba a los manifestantes como una alteria reaccionaria.<ref name="UN report 2C p55" /> Enoxaos col refugu de llinia dura de Gerő, dellos manifestantes decidieron cumplir una de les sos demandes: la estracción del monumentu a Stalin en Budapest, una estatua de bronce de 10 metros d'alto que foi alzada en 1951 nel llugar onde s'atopaba una ilesia, que foi baltada pa dar espaciu al monumentu de Stalin.<ref>{{cita publicación | url = http://jcgi.pathfinder.com/time/magacín/article/0,9171,841895,00.html | títulu= A Hollow Tolerance | editorial= [[Time Magacín]] | fecha= 23 de xunetu de [[1965]]|fechaacceso= 23 d'ochobre de 2006}}</ref> Pa les 9.30 p.m., la estatua foi echada embaxo y l'ensame jubilosa celebraba emplazando [[Bandera d'Hungría|banderes húngares]] nes botes de Stalin que foi lo único que quedó de la estatua.<ref name="UN report 2C p55" />

Mientres la nueche del [[23 d'ochobre]], el secretariu del Partíu Comunista Húngaru Ernő Gerő solicitó la intervención militar soviética pa "encalorar una manifestación que taba algamando una escala mayor ensin precedentes".<ref name = satellite /> El lideralgu soviéticu formulara planes de continxencia pa una intervención n'Hungría dellos meses antes.<ref>{{cita llibru | apellíos= Gati | nome= Charles | títulu= Failed Illusions: Moscow, Washington, Budapest and the 1956 Hungarian Revolt | editorial= Stanford University Press | añu= 2006 | mes= September |ISBN= 0-8047-5606-6 }} (page 160). Gati sostien que "afayó en documentos desclasificaos que'l ministru de defensa soviéticu empezárase a preparar pa un desorde a gran escala n'Hungría tan ceo como xunetu de 1956. Col nome codificado de "Fola", el plan buscaba la restauración del orde en menos de seis hores... l'exércitu soviéticu taba llistu. Más que 30000 soldaos fueron espachaos a Budapest pal 24 de xunetu (anque solo llegaron 6000), esto ye, en menos d'un día".</ref> Pa les 2 a.m., del 24 d'ochobre so ordes del [[Georgi Zhúkov|ministru de defensa soviéticu]], tanques soviéticos entraron a Budapest.<ref>Asamblea Xeneral de la ONU ''Comité especial sobre'l problema d'Hungría'' (1957) [http://mek.oszk.hu/01200/01274/01274.pdf Chapter II.C, pa 58 (p. 20)]</ref>

[[Archivu:Szétlőtt harckocsi a Móricz Zsigmond körtéren.jpg|thumb|Tanque soviéticu destruyíu nes cais de Budapest mientres la Revolución húngara de 1956.]]

 

 

 

Mientres la resistencia húngara engarraba contra los tanques soviéticos usando [[Cóctel molotov|cocteles molotov]] nes estreches cais de Budapest, surdíen conseyos revolucionarios a nivel nacional qu'asumíen l'autoridá gubernamental local y convocaben a fuelgues xenerales. Los símbolos públicos comunistes, tales como les [[Estrella colorada|estrelles coloraes]] y los monumentos conmemorativos de guerra soviéticos fueron retiraos y los llibros comunistes fueron quemaos. Surdieron milicies revolucionaries bonales, como'l grupu de 400 homes más o menos lideraos por [[József Dudás]], qu'atacaron y mataron a simpatizantes soviéticos y a miembros de la ÁVH.<ref>Cold War International History Project (CWIHP), [http://www.wilsoncenter.org/index.cfm?topic_id=1409&fuseaction=va2.document&identifier=824CD4FC-HALA38-D85C-19Y642C601751C1F&sort=Collection&item=1956%20Hungarian%20Revolution KGB Chief Serov's report, 29 October 1956], Accesu: 8 d'ochobre de 2006</ref> Les unidaes soviéticos llucharon principalmente en Budapest; n'otres partes, el campu taba mayormente sele. Los comandantes soviéticos de cutiu axustaron ceses al fueu local colos revolucionarios.<ref>Asamblea Xeneral de la ONU ''Comité especial sobre'l problema d'Hungría'' (1957) [http://mek.oszk.hu/01200/01274/01274.pdf Capítulu IV.C, pa 167 (p. 53)]</ref> En delles rexones, les fuerces soviétiques llograron encalorar l'actividá revolucionaria. En Budapest, la llucha colos soviéticos llegó a un puntu muertu y les hostilidaes empezaron a aparrar. El xeneral húngaru Béla Király, lliberáu d'una cadena perpetua por ofienses polítiques y actuando col sofitu del gobiernu de Nagy, buscó restaurar l'orde unificando elementos de la policía, exércitu y grupos insurxentes nuna Guardia Nacional.<ref name=ng>{{cita llibru|apellíos= Gati| nome= Charles| añu= 2006| títulu= Failed Illusions: Moscow, Washington, Budapest, and the 1956 Hungarian Revolt (Cold War International History Project Series)| editorial= Stanford University Press| ISBN= 0-8047-5606-6}} (pp. 176–177)</ref> Alcordóse un cese al fueu'l 28 d'ochobre y, pal 30 d'ochobre, la mayoría de les tropes soviétiques retirárense de Budapest a una guarniciones nel campu húngaro.<ref>Asamblea Xeneral de la ONU ''Comité especial sobre'l problema d'Hungría'' (1957)[http://mek.oszk.hu/01200/01274/01274.pdf Chapter II. F (Political Developments) II. G (Mr. Nagy clarifies his position), paragraphs 67–70 (p. 23)]</ref>

A les 3 de la mañana del 4 de payares, tanques soviéticos entraron en Budapest a lo llargo del llau [[Pest]] del Danubio en dos ofensives: una pel camín Soroksári dende'l sur y otru pel camín Váci dende'l norte. Por ello, antes de disparase dalguna arma, los soviéticos estremaren efectivamente la ciudá en dos, controlando toles cabeces de ponte y taben protexíos na retaguardia pel anchu ríu Danubio. Unidaes blindaes cruciaron escontra [[Buda (ciudá)|Buda]] y a les 04:25 de la madrugada dispararon los primeros tiros a les barricaes del camín Budaõrsi. Poco dempués, l'artillería soviético y los disparos de los tanques fueron escuchaos en tolos distritos de Budapest.<ref name="UN report 5C p196" /> La Operación Torbolín combinó golpes aéreos, artillería y l'acción coordinada de tanques ya infantería de 17 divisiones.<ref name=Györkei /> L'exércitu húngaru punxo resistencia esporádica, pero ensin coordinación. Anque dellos oficiales de bien altos rangos yeren abiertamente pro-soviéticos, los soldaos rasos yeren abrumadoramente lleales a la revolución, polo que llucharon contra la invasión o desertaron. Les Naciones Xuníes informó que nun hubo incidentes reportaos d'unidaes del exércitu húngaru que llucharen del llau de los soviéticos.<ref>Asamblea Xeneral de la ONU ''Comité especial sobre'l problema d'Hungría'' (1957) [http://mek.oszk.hu/01200/01274/01274.pdf Capítulu V. B (La segunda intervención militar soviética), pa 188 (p. 58)]</ref>

 

 

A les 6 a.m. del 4 de payares,<ref>Asamblea Xeneral de la ONU ''Comité especial sobre'l problema d'Hungría'' (1957) [http://mek.oszk.hu/01200/01274/01274.pdf Capítulu VII.Y, pa 296 (p. 90)]</ref> nel pueblu de [[Szolnok]], János Kádár proclamó'l "Gobiernu Revolucionariu Húngaru Obreru-Llabrador". Declaró que "tenemos de poner fin a los escesos de los elementos contrarrevolucionarios. La hora pa l'acción empezara. Vamos defender l'interés de los obreros y llabradores y los llogros de la democracia popular".<ref>Asamblea Xeneral de la ONU ''Comité especial sobre'l problema d'Hungría'' (1957) [http://mek.oszk.hu/01200/01274/01274.pdf Capítulu VIII.B, pa 596 (p. 185)]</ref> Más tarde esa mesma nueche, Kádár llamó a "el lluchadores lleales de la verdadera causa del socialismu" a salir de los sos escondites y llevantar les armes; sicasí, el sofitu húngaru nun se materializó. La llucha nun tomó'l calter d'una guerra civil causante de divisiones internes, sinón más bien de "un exércitu estranxeru bien forníu qu'entartalló al movimientu nacional con una fuerza apolmonante y esanició el Gobiernu".<ref>Asamblea Xeneral de la ONU ''Comité especial sobre'l problema d'Hungría'' (1957) [http://mek.oszk.hu/01200/01274/01274.pdf Capítulu VIII. B (Los antecedentes políticos de la segunda intervención soviética), pa 600 (p. 186)]</ref>