Diferencies ente revisiones de «Ablaut indoeuropéu»

* Los verbos irregulares d'inglés y otres llingües xermániques tipu ''sing - sang - sung'' 'cantar, canté - cantáu'.

* Les irregularidaes heradadas nel verbu ser n'español ''soi - yes - ye - somos ...'' onde alternen les formes del raigañu ''so-'' / ''ye-~er-'' son un reflexu de la mesma irregularidá en llatín, que de la mesma ye un reflexu de la conxugación regular del antiguu protoindoeuropeo.

El términu ''ablaut'' (del alemán ''ab-'' nel sentíu de "débil, amenorgáu" + ''Laut'' "soníu") foi acuñáu a empiezos del [[sieglu XIX]] pol llingüista [[Jacob Grimm]], anque'l fenómenu fuera descritu yá pol holandés [[Lambert ten Kate]] nel so llibru ''Gemeenschap tussen de Gottische spraeke en de Nederduytsche'' ("Familiaridaes ente la [[idioma góticu|llingua gótica]] y el [[holandés]]", [[1710]]).

 

 

== Considerancies preliminares ==

 

Pal estudiu de les llingües europees, unu de los casos más importantes de gradación vocálica ye'l fenómenu históricu indoeuropéu llamáu ''ablaut'', derivaos del cual podemos ver nos verbos españoles ''v'''y'''ngo'', ''v'''ie'''ne'', ''v'''i'''non'', o ''d'''ue'''rmo'', ''d'''o'''rmía'', ''d'''o'''rmamos''. Pa munchos casos ye abondu con clasificalos como irregulares, pero si queremos entender por qué lo son (y por tantu por qué son dafechu regulares nel so marcu históricu) precisamos internanos na gramática del idioma reconstruyíu. Esto ye inevitablemente un pocu técnicu, pero compensa l'esfuerzu pol llume que supon na comprensión de los rellabicos de la hestoria del español y otres llingües europees.

== Ablaut en Protoindoeuropeo ==

El PIE tenía una secuencia de ablaut regular qu'enfrentaba los cinco soníos vocálicos ''y/ē/o/ō/Ø''.

::{| class="wikitable"

| cero |

Cuando una sílaba tien una y curtia, dizse que ta en "grau y"; cuando nun tien vocal, nel "grau cero", etc. Nótese que cuando nos referimos a cencielles al grau y o al o, queremos dicir les formes curties, nun siendo que se especifique lo contrario. El grau y (curtiu) ye llamáu dacuando grau plenu.

 

 

::{| class="wikitable"

Anque'l PIE namái tuvo esta única, básica y regular secuencia de ablaut, el desenvolvimientu nes llingües fíes ye frecuentemente de llueñe más complicáu, y pocos reflexen el sistema orixinal tan claramente como'l griegu. Dellos factores como la [[harmonía vocálica]], l'asimilación con nasales, o l'efectu de la presencia de [[Teoría laringal|laringales]] nos raigaños del indoeuropéu (IE) y la so consecuente perda na mayoría de les llingües fíes, espliquen qu'un llinguaxe pueda tener distintes vocales heredaes d'una mesma nel idioma ancestral. Asina, ente que el ablaut sobrevive de dalguna forma en toles llingües indoeuropees, conviértese progresivamente en menos sistemáticu col tiempu. Nel xermánicu, por casu, hai munches secuencies de ablaut paraleles (pero entá regulares) pero nel inglés modernu les alteraciones vocáliques paecen ser dafechu irregulares.

 

* El ingleses ''fetch'' (traer) y ''foot'' (pie) vienen del mesmu raigañu del IE ''*ped-'', cola idea común de "movimientu". La primera vien del grau y, la postrera del grau o allargáu.

* El alemanes ''Berg'' (llomba) y ''Burg'' (ciudá cercada) vienen dambos del raigañu ''{{unicode|*bʰergʰ-}}'', que posiblemente significaba "alto". La primera vien del grau y, la postrera del grau cero. (El grau cero siguíu de ''r'' convertir en ''ur'' en xermánicu.)

 

El ablaut tamién esplica les diferencies vocáliques ente cognados de distintes llingües.

* L'español ''pie'' procede del llatín ''pes, pedis'', procedente de la mesma del grau o. El griegu ''{{lang|grc|πούς}}, {{lang|grc|ποδός}}'' y l'inglés ''foot'' (cf. español ''cefalópodu'' y ''fútbol''), provienen del grau o allargáu y del grau y respectivamente.