Diferencies ente revisiones de «Xiongnu»

Antes de señalar dalgunos de los aspeutos a tener en cuenta na política xiongnu posterior a la muerte de Mòdùn, convien detenenos de volao n'unu de los puntales decisivos tocantes a política y relaciones ente'l poder nómada y el poder sedentario.<ref>Lóxicamente, los beneficios directos d'una política tan granible como yera la concesión d'un ''héqīn'', nun s'acutaba namá a les relaciones colos gobiernos y dinastíes socesives nel orbe chinu, sinón qu'amás cuntamos con otros enllaces y matrimonios entamaos con distintos Estaos y dómines, siendo una práutica yá puramente utilizada como ferramienta poles distintes cañes nómades de la estepa. Sicasí, foi xustamente na tradición y política china onde más s'impulsó esta ferramienta n'ocasiones de mayor tatexu, problemática y desventaxa, nun siendo en concencia una opción vidable o consecutiva nun períodu de tiempu indetermináu, sinón solamente visible en momentos de mayor tensión ya inestabilidá o bien, como vía d'enllaz directu, pa controlar confederaciones, cañes tribales o delles ''bù'' estratéxiques pa la política china.</ref> Nel marcu de los primeros enfrentamientos directos de la confederación cola acabante instaurar dinastía Hàn, escontra l'iviernu del 200 e.C., '''Liú Bāng (劉邦)'''<ref>Citar equí col so nome de nacencia, a pesar de que nos testos ye namá señaláu pol so titulatura en finando, pudiendo ser fácilmente reconocíu como '''''Gāozǔ''''' (高祖), que se traduz aprosimao como "''Eminente Ancestru''", "''Eleváu Ancestru''".</ref> tuvo qu'encarar dos grandes amenaces que s'acurrieren inesperadamente nel norte de los sos dominios: per un sitiu, la traición d'unu de los sos más íntimos collaboradores dende l'entamu de la so ascensión, '''Hán Wáng Xìn (韓王信)''', y per otru llau, el control de los xiongnu de delles rexones estratéxiques nel norte qu'abríen una vía d'accesu a toles demarcaciones provinciales ya inclusive una puerta d'invasión al sur. La traición del so antiguu collaborador aumentaba'l nivel de l'amenaza, teniendo en cuenta que yá Mòdùn podía tener accesu más detalláu ya información pervalible a la de contraatacar al soberanu hàn.<ref>Tal que se cunta de forma embrivida, na biografía de los xiongnu del ''Shǐ Jì'': "...是時漢初定中國，徙韓王信於代，都馬邑。匈奴大攻圍馬邑，韓王信降匈奴。匈奴得信，因引兵南踰句注，攻太原，至晉陽下。高帝自將兵往擊之。...".</ref>

 

 

D'esta miente, el desfamáu Liú Bāng llogró escapar de la so desventura, non ensin antes cavilgar seriamente sobre les ventayes ya inconvenientes d'acometer empreses militares de dudosa garantía. D'esta miente y xuntu con diverses opiniones de los ''dàchén'' del soberanu, nun tardaría en valorar opiniones tan certeres y atélites como les señalaes nel so momentu por '''Liú Jìng (劉敬)''', quien dos años dempués (198 e.C.) esbozó minuciosamente el plan destináu a consiguir aselar los ánimos y ambiciones del soberanu xiongnu. Nacía asina'l '''''héqīn'' (和親)''', traducíu aprosimao como "'''''parentescu pacíficu'''''", nel qu'una de les integrantes de la mesma ''xìng'' (姓)<ref>''Xìng'' (姓) traducir na cultura china como una suerte de "''llinaxe''" o "''llinia dinástica''", pola cual establezse un gobiernu lexítimu y so la mesma sométese tou un conxuntu de rexones o un Estáu mesmu.</ref> de Hàn, tenía de partir p'acompañar al soberanu xiongnu, como otra más de les sos esposes, garantizando asina un enllaz directu y l'apandamientu de la belicosa actividá de los nómades. Sīmǎ Qiān indícanos qu'a pesar del shock inicial del soberanu Hàn a apurrir a la so única fía (nomada col títulu de '''''Zhǎng Gōngzhǔ''''' '''(長公主)''' y de los berros y llamentos de la esposa, finalmente llogró apurrir solo a una muyer proveniente d'una ''jiārén'' (家人),<ref>El términu 家人 ye traducíu aprosimao como "''persona de familia''" o "''persona de la casa''", ensin qu'en nengún momentu especifique'l rol, el estatus o la verdadera relación de la rapaza col soberanu. Esta referencia puede ser topada na curtia biografía agospiada nel ''Shǐ Jì'', de Liu Jing: "...上竟不能遣長公主，而取家人子名為長公主，妻單于..." (''Shǐ Jì'', Volume 90, biografía de Liu Jing).</ref> ensin que señale'l so estatus o posición, anque asitiándo-y la mesma titulatura qu'ostentaba la so fía y faciéndola llegar a Mòdùn.

== El resurdir de los xiongnu y la so inclusión dientro de los ''Wǔ Hú'' (五胡) ==

[[Archivu:西晉時期北方各族分布圖.png|miniaturadeimagen|Disposición de la estratéxica rexón del Ordos y parte de les provincies norteñas de la cayida dinastía Jìn, en manos de los ''Wǔ Hú''. '''Les franxes de tonu rosado nidiu, correspuenden a los focos xiōngnú (匈奴) asitiaos nel epicentru del Ordos'''. Les franxes de tonu rosado intensu, a la minoritaria disposición de les cañes ''di'' (氐) emburriaes dende l'oeste. Les árees de tonu verde maciu queden adscrites a los ''qiāng'' (羌), calteniendo con firmeza toa'l corredor de Gansu y l'accesu al altiplanu tibetanu. Les árees delimitadas por un tonu azuláu, a los ''xiānbēi'' (鲜卑), en claru dominiu de toles estepes orientales, con espansión al sur. Finalmente, les árees de tonalidá mariella, a los ''jié'' (羯), en clara minoría y empuestos a una puesta desapaición. Tamién s'atopen minoríes exóxenes a la población hàn, como los ''wūhuán'' (tonu marrón escuru), emigraos del llonxanu Tao de ''Gāojùlì'' (en tonu moráu, siendo'l términu dáu poles fontes a Corea) ya inclusive minoríes autóctones, como los ''bārén'' (巴人, en redol acoloratáu), qu'entá sobreviven somorguiaos na rexón controlada polos ''di''.]]

 

Hai que señalar que coles mesmes el términu '''hú''' (胡) nun foi correchamente interpretáu pola mayoría d'autores europeos, tendiendo fácilmente a catalogalo como "bárbaru", cuando la so función etimolóxica falta d'indicar non tantu la so identidá cultural atrasada o inferior o como elementu despreciatible, sinón el so allugamientu xeográficu concreta: d'esta miente, 胡 funciona non cola carga etimolóxica del términu "bárbaru" grecolatino, sinón como un calter qu'adopta una función de etnónimo, indicando l'allugamientu concretu de los estratos étnicos aludíos (nesti casu, siempres en relación al noroeste del mundu conocíu). Ello ye que el calter ''hú'' aplícase indiscriminadamente a personaxes o dignatarios llegaos d'Estaos asitiaos nel Asia Central y que fueron amestaos a cultures como la sogdiana (esto ye, puramente una cultura amestada al mundu iraniu). La totalidá de les cañes nómades citaes nel grupu de los ''Wǔ Hú'' enmárcase dientro de la área xeográfica del noroeste (los dī y los qiāng asítiense en redol al corredor de Hexi y la rexón de Gansu), ente que los xiānbēi, entá siendo la única caña étnica enmarcada dientro de les rexones nororientales, moviéronse cada vez más progresivamente escontra'l noroeste, intentando llegar a les acobiciaes rexones del Ordos, ya inclusive moviéndose hasta algamar l'altiplanu tibetanu (el célebre casu de la comunidá emigrada de '''Mùróng Tǔyùhún''' (慕容吐谷渾), fundadora del estáu de '''Tǔyùhún''' (吐谷渾).

Tomar de Luoyang (311) realizóse xusto dempués de la muerte de Liú Yuān (310) y l'ascensión del so fíu y herederu, '''Liú Cōng''' (劉聰). Líder autoritariu y d'espíritu combativu, Liú Cōng buscó en tou momentu rematar la xera qu'empezara'l so padre, encargando a dellos de los sos meyores xenerales que sitiaren y conquistaren de forma definitiva'l principal focu de resistencia Jìn nel norte, Luoyang. Una vegada consiguida la magna xera, Liú Cōng buscó prindar yá de forma decisiva l'últimu focu de poder que los restaba a la dinastía Jìn nel norte: xustamente l'antigua capital hàn de '''Chang'an''' que nesti momentu atopábase yá nun estáu d'avanzada ruina, siendo paradójicamente el centru de control activu del débil soberanu Jìn, '''Sīmǎ Yè''' (司馬鄴), al qu'executó tiempu dempués (318 d.C.). Cabo señalar que yá enantes Liú Cōng consiguiera prindar al so antecesor nel cargu, '''Sīmǎ Chì''' (司馬熾), tres la captura de Luoyang, decretando de la mesma la so execución posterior (313 d.C.). Tiempos difíciles y de gran turbulencia, como demuestra la captura y execución d'hasta dos ''Húangdì'' de la lexítima dinastía. Tres esti últimu golpe d'efectu, la nueva capital escoyida p'acoyer el flamante Estáu de Hàn Zhào foi l'anquilosada y casi destruyida Chang'an, tomando coles mesmes una nueva denominación yá mientres el gobiernu de '''Liú Yào''' (劉曜), que foi reconocida namá como '''Zhào''' (趙) a partir de 319 d.C. Tres esti últimu cambéu del soberanu, amosábase claramente un distanciamientu escontra una vinculación más directa cola tradición china, ente que se reafitaba una oposición bastante condundente a manos de dellos de los subalternos que nel so día sirvieron so los gobiernos de Liú Yuān y Liú Cōng. El comandante de mayor sonadía y más poder dientro del nuevu Estáu yera la épica figura de Shí Lēi. Antiguu esclavu, reconocíu líder y unu de los conquistadores de la prestixosa Luoyang, convirtiérase mientres años nel principal brazu executor del Estáu. Ensin cuntar cola valía y reputación que yá tenía primeramente al ponese al serviciu de Liú Yuān, acompañáu de múltiples bandes de siguidores. Pal añu 329, el distanciamientu impuestu ente Chang'an y Shí Lēi, xuntu colos ataques d'otros paíse vecinos y l'amenaza de represalies y contraataques de los Jìn dende'l sur, acabó col suañu de Liú Yuān, siendo encloyada pol Estáu instauráu pol so antiguu servidor, Shí Lēi, que yera llamáu tamién '''Zhào''' (趙).<ref>Pa evitar tracamundios a la de faer alusiones a los distintos llinaxes reinantes, vieno referise'l primer gobiernu impulsáu por Liu Yuan como ''Hàn Zhào'' (漢趙) o ''Qián Zhào'' (前趙), esto ye, "''Zhao Anterior''". L'Estáu fundáu por Shi Lei tomaría d'esta miente la denominación de ''Hòu Zhào'' (後趙), esto ye, "Zhao Posterior".</ref> El primer intentu de base estatal xiongnu fracasara, pero nun sería'l postreru.

[[Archivu:Xian May 2007 038.jpg|miniaturadeimagen|Escultura equina del sieglu IV d.C., proveniente de les ruines de l'antigua y mítica capital de Liu Bobu, '''Tǒngwànchéng''' (統萬城). Esta última ciudá tien el privilexu de ser una de los pocos llugares fundaos directamente poles nuevu cañes nómades llegaes al norte de China.]]

[[Archivu:MurongPainting.jpg|miniaturadeimagen|Mural datáu mientres la dinastía '''Qián Yàn''' (前燕, 330-370 d.C.), afayáu en Zhāoyáng (朝陽). Nesti mural puede apreciase l'ataque a caballu d'un arqueru con costumes y vestuariu adscritos a la cultura xianbei. Sicasí, cabo señalar qu'esta vestimienta foi adoptada n'última instancia pola mesma población hàn, reconduciéndose la dinámica sinificadora que tradicionalmente caltuviera la cultura y tradición, ''teóricamente'' superior, de la población hàn.]]

El tercer y últimu intentu restante d'independencia y papel destacáu de los xiongnu vieno por obra de '''Jǔqú Méngxùn''' (沮渠蒙遜), miembru d'otra de les cañes nómades identificaes colos xiongnu, los '''jǔqú''' (沮渠). Nel so casu, la situación estratéxica en redol al estremu noroeste de los antiguos dominios Jìn faía abarruntar una posible estabilidá y permanencia duradera, que nun llegó a cuayase por cuenta de la continua llucha sostenida con otros grupos nómades llegaos al escenariu (como'l casu de los '''tūfà''' (禿髮), xuntu cola resistencia ufiertada por grupos chinos qu'intentaben proclamar la so independencia de facto y control na provincia de Liáng (empobinaos pola ''shì'' de los '''Li''' (李), condergando les actividaes y el total de los esfuerzos de Jǔqú Méngxùn a un continuu llabor de defensa, ataque y reconstrucción frente a los sos voraces enemigos nes fronteres, nun intentu de consolidar el autoproclamado Tao de '''Běi Liáng''' (北涼). Tres la so muerte (433), la estabilidá del Estáu yera tal qu'el so socesor '''Jǔqú Mùjiān''' (沮渠牧犍) apenes pudo aguantar l'emburrie d'unos taγbač, resueltos a someter tol norte de China. Lo cierto ye que tres la cayida de Xià (431), l'únicu Estáu que restaba yá por someter tol norte de China yera xustamente'l de Běi Liáng, xera que nun tardó n'encetar el segundu y non menos insigne soberanu Wèi, '''Tàbá Dào''' (拓拔燾). La potencia y prestíu taγbač yera de tal calibre, que llegaron inclusive a prindar con vida y caltener so arrestu na capital (Pingcheng) a Jǔqú Mùjiān, siendo executáu años dempués, víctima d'una intriga palaciega (447 d.C.). Dalgunos de los familiares qu'escaparon con vida fora de Wèi, intentaron prorrogar la so independencia y gobiernu, estableciéndose alentosamente na actual cuenca del Tarim, onde '''Jǔqú Wúhuì''' (沮渠無諱) intentó establecer un nuevu Estáu a cuenta de dellos presentes en redol a la Ruta de la Seda. Esti intentu fracasó en gran midida pola falta de sofitu y llexitimidá abondes como pa imponer la so autoridá, coles mesmes que la llucha encarnizada que sostuvo contra dellos prófugos chinos que tamién intentaron establecer un conato d'Estáu hereditariu (prófugos como l'antiguu xeneral de '''Xī Liáng''' (西涼), Táng Qì (唐契). Finalmente, por cuenta de los escasos sofitos, el postreru representante de los ''jǔqú'', '''Jǔqú Ānzhōo''' (沮渠安周), acabó siendo executáu escontra 460 d.C. a manos de los róurán (柔然), quien naguaben someter xustamente una de les rexones más importantes na Ruta de la Seda, '''Gāochāng''' (高昌), l'últimu apartaz de poder de los ''jǔqú.'' Dábase asina por concluyíu l'últimu intentu d'edificación estatal protagonizáu por una caña nómada rellacionada colos xiongnu.