Diferencies ente revisiones de «Reinu de Prusia»
Contenido eliminado Contenido añadido
m Preferencies llingüístiques |
m correiciones |
||
Llinia 26:
|líder1 = [[Federico I de Prusia|Federico I]]
|añu_líder1 = [[1701]]-[[1713]]
|líder2 = [[Federico
|añu_líder2 = [[1713]]-[[1740]]
|líder3 = [[Federico II de Prusia|Federico II]]
|añu_líder3 = [[1740]]-[[1786]]
|líder4 = [[Federico
|añu_líder4 = [[1786]]-[[1797]]
|líder5 = [[Federico
|añu_líder5 = [[1797]]-[[1840]]
|líder6 = [[Federico
|añu_líder6 = [[1840]]-[[1861]]
|líder7 = [[
|añu_líder7 = [[1861]]-[[1888]]
|líder8 = [[Federico III d'Alemaña|Federico III]]
|añu_líder8 = [[1888]]
|líder9 = [[
|añu_líder9 = [[1888]]-[[1918]]
|títulu_gobernante =
Llinia 70:
Los Hohenzollern de Brandeburgu, primos del agora duque Alberto de Prusia, pretendieron amontar los sos dominios por aciu el matrimoniu. Anque la mayoría d'estes uniones fueron improductives dende'l puntu de vista dinásticu, la boda del margrave brandeburgués [[Joaquín II de Brandeburgo|Joaquín II]] con [[Eduviges Jagellón|Eduviges de Polonia]], fía del rei Segismundo el Viejo, dexó-y llograr al primeru la garantía polaca de que si'l llinaxe d'Alberto escastar pola ausencia de fíos varones, los sos herederos recibiríen el ducáu de Prusia. Cuando'l duque Alberto morrió en 1568, asocedió-y el so fíu, [[Alberto Federico de Prusia]]. Por cuenta de la debilidá mental d'esti postreru, surdió la posibilidá de que los Hohenzollern de Brandeburgu aportaren al ducáu prusianu, polo que'l Congresu polacu axuntar en [[Lublin]] y, dempués de deliberar, ratificó la decisión del so rei.
En 1594, el margrave [[Joaquín Federico I de Brandeburgu]], nietu de Joaquín II, llogró qu'el so fíu [[Juan Segismundo I de Brandeburgo|Juan Segismundo]] casar cola fía mayor d'Alberto Federico, [[Ana de Prusia]], aumentando les probabilidaes d'heredar el ducáu, una y bones el duque nun tenía fíos varones. En 1603, Joaquín Federico llogró llograr la rexencia de Prusia cuando s'agravó la enfermedá mental del duque; decidió afitar entá más los sos llazos con Prusia, y, cuando enviudó, casóse con [[Leonor de Prusia (1583-1607)|Leonor de Prusia]], hermana d'Ana. D'esta manera, padre y fíu tuvieron al duque de Prusia como suegru. El matrimoniu de Juan Segismundo con Ana tuvo doble beneficiu, una y bones esta yera la fía mayor de [[María Leonor de Cléveris]], hermana mayor de [[Juan Guillermo de Cléveris]], otru duque mentalmente inestable que gobernaba estratéxicos territorios cerca del [[Rin]] y del [[camín español]]. Al morrer Juan Guillermo ensin fíos nin hermanos varones, Juan Segismundo alegó tener derechos hereditarios, y foi un actor importante na [[Crisis de la socesión de Juliers-Cléveris]]. Cuando'l duque Alberto Federico finó en 1618 ensin fíos varones que lo heredaren, el ducáu de Prusia pasó a Juan Segismundo. Asina, Brandeburgu y Prusia quedaron en [[unión personal]] col herederu de la [[Dinastía Hohenzollern|casa Hohenzollern]], unión que duraría 300 años y que primeramente sería conocida so la dualidá [[Brandeburgo-Prusia]]. Juan Segismundo morrió al añu siguiente, y asoceder el so fíu, [[Jorge
Sicasí, y a pesar de que los Hohenzollern de Brandeburgu llograron llograr ganancies territoriales importantes gracies a matrimonios estratéxicos, nun taben en condiciones de faer valir la so autoridá si la so fuerza militar poner a prueba. La [[guerra de los Trenta Años]] foi un desastre pa Brandeburgu, que foi ocupada socesivamente polos bandos en conflictu, esfarrapada y escalada. Sicasí, Prusia quedó fora de los campos de batalla y sirvió d'abelugu al margrave. L'ambivalente Jorge Guillermo tampoco foi capaz de sostener les sos pretensiones hereditaries al [[ducáu de Pomerania]], y al morrer en 1640 apurrió al so fíu, [[Federico
A pesar de que la [[Paz de Westfalia]] premió territorialmente a Brandeburgo, al igual qu'en 1618, los Hohenzollern nun taben en condiciones de defender les sos alquisiciones. Por esti periodu, un conseyeru del eleutor Federico Guillermo consideró nun informe que Polonia taba buscando la oportunidá p'arrampuña-y Prusia. Suecia taba faciendo lo mesmo con Pomerania, y los territorios ganaos na socesión de Juliers-Cléveris taben a mercé de les [[Provincies Xuníes de los Países Baxos|Provincies Xuníes]]. Pa compensar esta debilidá, l'Eleutor de Brandeburgo empezó a reforzar l'exércitu, llegando a tener 25{{esd}}000 soldaos en 1655, abondos como pa xugar un papel importante na [[Batalla de Varsovia (1656)|batalla de Varsovia]] como aliáu de Suecia contra Polonia mientres el [[El Diluviu (hestoria polaca)|"Diluviu"]]. Federico Guillermo llogró llograr entós la garantía del rei [[Carlos X Gustavo de Suecia]] de que nun intentaría arrampuña-y Prusia, en cuenta de xura-y vasallaxe. Sicasí, malapenes l'exércitu suecu retirar al norte pa lluchar contra Dinamarca, l'Eleutor camudó de bandu y alióse col rei polacu. [[Leopoldo I de Habsburgo|Leopoldo de Habsburgu]], quien yera candidatu al Imperiu, quería cuntar col votu de Brandeburgo, polo que primió al rei polacu por que confirmara la soberanía de los Hohenzollern sobre Prusia. D'esta manera, l'exércitu de Federico Guillermo lideró l'ataque de la coalición austru-polacu-brandeburguesa contra Suecia, llogrando una victoria decisiva. Brandeburgo-Prusia pudo asina controlar tola Pomerania, pero a pesar de la so creciente importancia militar, siguía siendo una potencia menor na política internacional, y fuéron-y arrampuñaes toles sos ganancies territoriales nesta guerra nel [[Tratáu d'Oliva]], principalmente por presión francesa, qu'agora velaba per Suecia. La reconocencia internacional del dominiu brandeburgués sobre Prusia foi entós la única ganancia que los Hohenzollern pudieron sacar de la guerra del Norte de 1655-1660.
Llinia 79:
[[Archivu:Brandenburg Wappen.svg|thumb|200px|Escudu de [[Brandeburgu]].]]
[[Federico
=== 1701-1740: El nuevu reinu ===
Llinia 100:
Humildada pola cesión de Silesia, Austria buscó una alianza segura con [[Francia]] y [[Rusia]], ente que Prusia intentaba averase a Gran Bretaña ("[[Revolución Diplomática]]"). Cuando Federico invadió Saxonia y Bohemia mientres unos pocos meses de 1756-1757, dio empiezu la [[guerra de los Siete Años]].
Esta guerra foi una llucha desesperada pa los prusianos, y la forma como la llevaron causó n'Europa un gran respetu poles habilidá del exércitu de Federico. Enfrentándose simultáneamente a Austria, Rusia, Francia y Suecia y teniendo solo como aliaos a Hannover (y Gran Bretaña, no referente al continente), Federico consiguió evitar importantes invasiones hasta ochobre de 1760, cuando l'exércitu rusu ocupó por un curtiu periodu de tiempu [[Berlín]] y [[Königsberg]]. Sicasí, la situación foise agravando hasta la muerte de la emperatriz [[
Al ganar al exércitu austriacu na [[Batalla de Kunersdorf]] y col enfotu de el siguíu ésitu británicu contra Francia nel escenariu de la guerra colonial, Prusia foi, a la fin, capaz de forzar un ''statu quo ante bellum'' nel continente. Esta resultancia confirmó'l papel principal de Prusia nos Estaos alemanes y consolidar como una [[Grandes Potencies|gran potencia]] europea.
Llinia 110:
Pel este y el sur de Prusia, la [[República de los Dos Naciones]] habíase alloriáu debilitando gradualmente a lo llargo del [[sieglu XVIII]]. Esmolecíu pola creciente influencia rusa nos asuntos polacos y por una posible espansión del [[Imperiu rusu]], Federico participó na [[particiones de Polonia|primer partición de Polonia]] ente l'Imperiu rusu, Prusia y Austria en [[1772]] con cuenta de caltener l'equilibriu de fuerces. El reinu de Prusia anexonó la mayoría de les provincies polaques de [[Prusia Real]], incluyida [[Varmia]]; al añu siguiente, estes tierres anexonaes entamáronse como una provincia, la de [[Prusia Occidental]]. El nuevu dominiu amestar a [[Prusia Oriental]], qu'enantes foi conocida como [[ducáu de Prusia]], con [[Pomerania]], xuniendo ente sí los territorios orientales del reinu.
A la muerte de Federico en 1786, el so sobrín [[Federico
En [[1795]], tres la [[tercer partición de Polonia]], el reinu polacu dexó d'esistir. Un gran territoriu al sur de Prusia Oriental, incluyida [[Varsovia]], pasó a formar parte de Prusia. Estes nueves alquisiciones entamar nes provincies de [[Nueva Silesia]], [[Prusia del Sur]] y [[Nueva Prusia Oriental]].
Llinia 122:
En [[1806]] foi abolíu'l [[Sacru Imperiu Romanu Xermánicu]] como resultáu de les victories de [[Napoleón Bonaparte]] sobre Austria. El títulu de ''Kurfürst'' ([[príncipe eleutor]]) de Brandeburgu yá nun tenía sentíu y suprimióse. Antes d'eso, el soberanu [[Hohenzollern]] ostentara munchos títulos, dende'l de Xefe de la Ilesia evanxélica hasta'l de rei, eleutor, gran duque y duque de delles rexones y reinos sol so gobiernu. Dempués de 1806, yera a cencielles el rei de Prusia≫.
De resultes de la derrota prusiana na [[batalla de Jena]]-Auerstedt en 1806, el rei Federico
Tres la [[Invasión napoleónica de Rusia|gana de Napoleón en Rusia]], Prusia desvenceyar de l'alianza y participó del llau de la [[Sesta Coalición]] mientres les "Guerres de Lliberación" (''Befreiungskriege'') contra la ocupación francesa. Les tropes prusianes, sol mandu del Mariscal [[Gebhard Leberecht von Blücher]], contribuyeron de forma crucial na [[batalla de Waterloo]] de [[1815]] a la victoria final sobre Napoleón.
Llinia 148:
{{Lleenda|#80ffef|Alquisiciones prusianes: [[Reinu de Hanóver|Hanóver]], [[Provincia de Schleswig-Holstein|Schleswig-Holstein]], [[Hesse|Hinterland de Hesse]], [[Hesse-Kassel]], [[Ducáu de Nassau|Nassau]] y [[Frankfurt del Meno]]}}]]
[[Archivu:Prussia (political map before 1905).jpg|thumb|250px|Prusia alredor de 1895.]]
Mediu sieglu dempués del Congresu de Viena, había un conflictu d'ideales dientro de la confederación ente la formación d'una única nación alemana y el caltenimientu de l'actual unión de pequeño Estaos. La creación de la Unión Aduanera alemana (''[[Zollverein]]'') en [[1834]], qu'escluyía a Austria, aumentó la influencia prusiana sobre los Estaos miembros. De resultes de les [[Revoluciones de 1848]], el [[Parllamentu de Frankfurt]] ufiertó la corona d'una Alemaña unificada al Rei [[Federico
En [[1848]], les acciones entamaes por [[Dinamarca]] contra los ducaos de [[Schleswig]] y [[Holstein]] llevaron a la [[Primer Guerra de Schleswig]] (1848-1851) ente Dinamarca y la Confederación Xermánica, qu'acabó cola derrota de la primera. Sicasí, Prusia foi forzada a consentir que Dinamarca quedar con dambos ducaos.
En 1862,
La primera d'elles foi la [[Segunda Guerra de Schleswig]] (1864), que Prusia empecipió y ganó cola ayuda d'Austria. Dinamarca foi ganada y apurrió los ducaos de Schleswig y Holstein a Prusia y Austria, respeutivamente.
Llinia 165:
{{AP|Imperiu alemán}}
[[Archivu:Wilhelm II. (Dudde-Liegnitz).jpg|miniaturadeimagen|left|
[[File:Karte Deutsches Reich, Verwaltungsgliederung 1900-01-01.png|250px|thumb]]
Col Imperiu alemán lideráu por Prusia, Bismarck deseyaba caltener la paz n'Europa y pa tal efeutu actuó nel [[Congresu de Berlín]]. El nuevu Imperiu alemán fortaleció entá más les bones relaciones yá esistentes col [[Reinu Xuníu]] (el káiser [[Federico III d'Alemaña|Federico III]] casar cola fía primoxénita de la reina [[Victoria del Reinu Xuníu]]). Sicasí, tou camudó cola muerte de Federico III en 1888 (dempués de solu 99 díes nel tronu) y l'ascensión del so fíu de 29 años d'edá, [[
El [[Tratáu de Versalles (1919)|Tratáu de Versalles]], que consideraba a Alemaña única responsable de la guerra, roblar na Galería de los Espeyos de [[Versalles]], el mesmu llugar onde se creara l'Imperiu alemán. Cola abdicación de
=== Sieglu XXI ===
Llinia 188:
El margrave eleutor de Brandeburgu [[Federico I de Prusia|Federico III]] por razones de prestíu, llogró'l títulu de rei ''en'' Prusia, autorizáu pol emperador [[Leopoldo I de Habsburgo|Leopoldo I]], a cambéu del sofitu prusianu mientres la [[guerra de Socesión española]]. A lo llargo del sieglu XVIII foi creciendo'l poder de los reis prusianos. Vencieron a los [[Habsburgu]] [[austria]]]cos nos trés [[Guerres de Silesia|Guerres Silesies]], aumentando considerablemente la so poder cola alquisición de [[Silesia]]. [[Federico'l Grande|Federico II]] adoptó'l títulu de ''Rei de Prusia'' en 1772, el mesmu añu en que anexonó la mayor parte de la [[Prusia Real]] na [[Particiones de Polonia|Primer Partición de Polonia]].
Tres la [[guerra francu-prusiana]],
Col fin de la [[Primer Guerra Mundial]] termina tamién el poder de la dinastía al abdicar [[
{| class="wikitable"
Llinia 205:
|-
| [[File:Friedrich Wilhelm I 1713.jpg|80px]]
| {{nowrap|[[Federico
| {{nowrap|1713-1740}}
| Fíu del precedente. Conocíu como "El Rei Sarxentu".
Llinia 215:
|-
| [[File:Frederick Wilhelm II.png|80px]]
| [[Federico
| {{nowrap|1786-1797}}
| Fíu del príncipe [[Augusto Guillermo de Prusia]], hermanu de [[Federico II el Grande|Federico II]]. Convertir en Rei porque'l so tíu nun tuvo fíos.
|-
| [[File:Friedrich Wilhelm III of Prussia.PNG|80px]]
| {{nowrap|[[Federico
| {{nowrap|1797-1840}}
| Fíu del precedente. Mientres el so reináu, Prusia lluchó nes [[Guerres Napoleóniques]] contra Francia.
|-
| [[File:Franz Krüger - Portät des Königs Friedrich Wilhelm IV. von Preußen.jpg|80px]]
| {{nowrap|[[Federico
| {{nowrap|1840-1861}}
| Fíu del precedente. Mientres les revoluciones de 1848 refugu la corona imperial d'Alemaña ufiertada pol parllamentu de Frankfurt.
|-
| [[File:Wilhelm1.jpg|80px]]
| {{nowrap|[[
| {{nowrap|1861-1888}}
| Hermanu del precedente. Tres la guerra francu-prusiana,
|-
| [[File:Kaiser Friedrich III Porträt.jpg|80px]]
Llinia 240:
|-
| [[File:EmporerWilhelm2.jpg|80px]]
| {{nowrap|[[
| {{nowrap|1888-1918}}
| Fíu del precedente. Ye l'últimu emperador o káiser del Imperiu alemán y l'últimu rei de Prusia. Abdico a la fin de la primer guerra mundial.
Llinia 255:
=== Constituciones ===
Hubo tres constituciones que s'adoptaron mientres el gobiernu del Estáu de Prusia: la de 1848, la de 1850 y, yá tres la Primer Guerra Mundial y eslleíu el reinu, la de 1920. La constitución de 1848 promulgóse y punxo a valir el 5 d'avientu de 1848 por [[Federico
== Relixón ==
Llinia 279:
L'Exércitu de Prusia (n'alemán: ''Königlich Preußische Armee'') foi vital por que [[Brandeburgo-Prusia]] convertir nuna potencia europea.
Tien el so orixe nel pequeñu númberu de mercenarios de [[Brandeburgu]] que participaron na [[guerra de los Trenta Años]], cuando Prusia entá yera un ducáu rexíu n'unión personal polos margraves de Brandeburgu. [[Federico
L'exércitu foi claramente ganáu por [[Francia]] mientres les [[guerres napoleóniques]] de la [[cuarta Coalición]]. Sicasí, sol lideralgu de [[Gerhard von Scharnhorst]], los reformadores prusianos modernizaron l'exércitu, que participó na [[guerra de La Sexta Coalición]]. Anque'l conservadores detuvieron dalgunes de les reformes, l'exércitu convirtióse darréu nun baluarte del gobiernu de Prusia ("Prusia nun ye un Estáu con Exércitu, sinón ye un Exércitu con Estáu").
Llinia 295:
=== Sieglu XVIII ===
Mientres el reináu del [[Federico
Refuxaos relixosos de la Franconia y Suabia fueron asignaos a los asentamientos en zones escasamente poblaes del Uckermark, col fin de faela cultivable.
Llinia 301:
Na segunda metá del sieglu XVIII so Federico II la economía del país sufrió poles guerres perennes y costoses, bastantes interrupciones. Per otru llau vieno al traviés de la conquista de Silesia nueves árees económicamente importantes (testiles, minerales) pal territoriu de Prusia. Llogróse un gran progresu económicu tocantes a los cultivos y el trabayu. En particular, esto llogróse al traviés de la recuperación, cultivu y la colonización d'árees pol asentamientu d'un gran númberu de llabradores y artesanos. Tamién promovio la espansión de les víes navegables; non, sicasí, la rede de carreteres, que siguieron en mala traza. Solo dempués de la so muerte empezaron a construyise caminos pavimentados, que teníen un altu costu.
Na política comercial, Federico'l Grande promovio especialmente la industria de la seda. Pa ello, numberosos fabricantes, trabayadores cualificaos y especialistes fueron llevaos a Prusia y capacitaron a'l trabayadores domésticu y asistente. Colos productos manufacturados y d'artesanía fabricaos nel país, casi tola demanda interna taba satisfecha y llógrense tamién una de les principales esportaciones, apurriendo asina les importaciones de materies primes necesaries, que podríen ser fiscalmente más que compensaes. La balanza comercial qu'en 1740 entá tenía mediu millón de ducaos en déficit, pasó en 1786 a tres millones de ducaos por demás. Col so socesor, [[Federico
So esti templáu proteccionismu, la economía esperimentó , nel cursu d'un bon estímulu esternu, un repique significativu. L'estáu modernu de los sieglos XVII y XVIII, alredor de 1800 yera tamién económicamente unu de los países más desenvueltos d'Europa. Sicasí nel añu 1800 la mayoría de les persones que trabayen en Prusia dedicar a l'agricultura.
| |||