|
[[Archivu:Anatolie hittite-es.svg|miniatura|upright=1.8|Localización de los principales llugares de la Anatolia hitita.]]
'''Arzawa''' (forma antigua '''Arzawiya''') yera un reinu y una rexón de [[Anatolia]] occidental del [[II mileniu ae. C.|II mileniu e.C. ]]
Ye un términu [[idioma hitita|hitita]] pa referise a una rexón non perbién definida de Anatolia occidental, y, dacuando, por estensión, úsase tamién pa referise a l'alianza de los reinos de la rexón (el mayor de los cualos suelse llamar ''Arzawa Menor''). De la cultura de Arzawa pocu sábese, sacante que la llingua de la corte yera'l [[Idioma luvita|luvita]], emparentáu col [[Idioma hitita|hitita]].
Les confederaciones de reinos de Arzawa fueron un problema constante pa los hitites, que tuvieron qu'intervenir en numberoses ocasiones pa repeler invasiones del so propiu territoriu o p'asegurar que los sos vasallos nun yeren espulsaos de la rexón.
El primer testimoniu históricu del reinu de Arzawa data del reináu de [[Hattusili I]], escontra 1650 e.C. Un conflictu enfrentó-y a'l so vecín occidental, que yera yá una gran potencia. Aprovechando'l debilitamientu del reinu hitita mientres el reináu de [[Zidanta I]] (escontra [[años 1500 ae. C.|1550 e.C. ]]), los reis de Arzawa estendieron el so territoriu. Cuando'l reinu hitita volvió ser una gran potencia a partir del reináu de [[Tudhaliya I/II]], Arzawa foi una fonte de grandes problemes pa él, igual que tola rexón de Anatolia occidental, na que los [[ahhiyawa]] (¿los [[aqueo (pueblu)|aqueos]]?), empezaron a poner el pie. [[Madduwatta]], un monarca local vasallu de los hitites provocó a [[Kupanta-Kurunta]], rei de Arzawa que-y había vencíu. Los dos terminaron per roblar la paz, pa disgustu de Tudhaliya que vía con mal güeyu al so vasallu aliase col so [[enemigu]]. [[Tudhaliya I/II]] combatió de la mesma contra Arzawa, ensin enforma ésitu. Esti reinu taba nel so apoxéu, ente qu'[[Hitites|Hatti]] atollar en disputes dinástiques.
El momentu álgido de Arzawa llegó mientres el reináu de [[Tarhundaradu]] (primer metá del [[sieglu XIV ae. C.|sieglu XIV e.C. ]]), contemporaneu de los reis hitites [[Arnuwanda I]] y Tudhaliya III: la debilidá hitita mientres el final del gobiernu de Arnuwanda asitió a Tarhundaradu nuna posición que quiciabes-y dexaba reclamar la hexemonía sobre Anatolia, hasta'l puntu de que [[Amenofis III]], [[faraón]] de la [[dinastía XVIII d'Exiptu]], robló un pactu con él. El soberanu de Arzawa aprovechó pa conquistar les tierres baxes hitites. Dempués contautó con [[Akenatón]], nes que-y refirió la situación por aciu dos cartes que-y unvió n'hitita, y solicitó-y una alianza matrimonial. Sicasí, Tudhaliya III llogró recuperar el poderíu hitita. El so socesor, [[Suppiluliuma I]], llogró una victoria sobre Arzawa. Pero nun foi abondu: [[Uhha-Ziti]], el nuevu rei de Arzawa, llogró formar una coalición contra Hatti con ayuda de los ahhiyawa. El rei hitita [[Mursili II]], fíu de Suppiluliuma, entamó una gran [[espedición militar|espedición]], cola que tardó dos años en vencer a Arzawa. Tomó la so capital, [[Apasa]] (¿[[Éfeso]]?) y sometió toes los territorios redoma. Según les declaraciones de Mursili, 65000 habitantes de Arzawa fueron deportaos al país hitita. Arzawa foi estremada ente los antiguos vasallos de Uhha-Ziti, los reinos de [[Hapalla]], [[Mira (reinu)|Mira]]-Kuwaliya y el [[país del ríu Seha]], que pasaron a la órbita hitita cola firma de trataos de vasallaxe con Mursili. Nun se sabe esactamente lo qu'asocedió a Arzawa, el reinu de Mira podría recuperar les rexones que constituyíen el corazón.
Produciéronse revueltes en Arzawa, sobremanera mientres el reináu de [[Muwatalli II]], quien fixo frente a les ambiciones de los ahhiyawa, y mientres el de [[Tudhaliya IV]], que reprimió la revuelta del país del ríu Seha. Na rexón establecieron dalgunos de los [[Pueblos del Mar]] qu'afararon el [[Oriente Próximu]], como los ''lucca'' ([[Licia|licios]]).
A pesar d'estes continues rebeliones, Arzawa permaneció sol dominiu del [[hitites|Imperiu hitita]] hasta la desapaición d'esti postreru (escontra [[1200 ae. C.|1200 e.C. ]]), momentu nel cual surden distintes monarquíes de cultura hitita en Arzawa, que darréu van dar llugar al reinu de [[Trepa]].
La última mención a Arzawa ye de [[Ramsés III]], que refier la destrucción del reinu polos Pueblos del Mar.
|
