Diferencies ente revisiones de «Escocia»

== Historia ==

[[Archivu:Scota & Gaedel Glas.jpg|thumb|left|right|los fundadores d'Escocia nuna lleenda de la Baxa Edá Media, [[Scota]] con [[Goídel Glas]], viaxando dende [[Exiptu]], tal y como consta nun manuscritu del [[sieglu XV]] de les cróniques escoceses.]]

Les repetitives [[Glaciación|glaciaciones]], que cubríen dafechu la masa terrestre del territoriu, tienen destruyío cualaquier de les traces qu'hubiere de la presencia humana que pudiere esistir enantes del periodu [[mesolíticu]]. Créyese que los primeros grupos postglaciares [[Caza-recoleición|cazadores-recoleutores]] aportaron a Escocia hai unos 12.800 años, cuando la manta de xelu desapaeció después de la [[Caberu periodu glaciar|cabera glaciación]].<ref>La evidencia más vieya ye una punta de flecha de [[sílex]] d'[[Islay]]. Ver Moffat, Alistair (2005) ''Before Scotland: The Story of Scotland Before History''. London. Thames & Hudson. Page 42.</ref><ref>Llugares en [[Cramond]] daten del 8500 e.C. ay tamién a la vera de [[Kinloch Castle|Kinloch]], [[Rùm]] del 7700 e.C. constitúi la primer evidencia conocida d'ocupación humana n'Escocia. Ver [http://www.megalithic.co.uk/article.php?sid=2146410357 "The Megalithic Portal and Megalith Map: Rubbish dump reveals time-capsule of Scotland's earliest settlements"] megalithic.co.uk. Recupareo del [[10 de febreru]] de [[2008]] and Edwards, Kevin J. and Whittington, Graeme "Vegetation Change" in Edwards, Kevin J. & Ralston, Ian B.M. (Eds) (2003) ''Scotland After the Ice Age: Environment, Archaeology and History, 8000 BC–AD 1000''. Edinburgh. Edinburgh University Press. Páxina 70.</ref> Grupos de colonos entamaron a construyir les primers cases permanents conocíes en suelu escocés hai unos 9.500 años, y la primer villa hai unos 6.000 años. La villa (perbién conservada) de [[Skara Brae]] nes [[Mainland, Orkney|Mainlands]] d'[[Orkney]] data d'esti periodu. La ocupación [[Neolíticu|neolítica]], enterramientos y llugares rituals son daqué particularmente común y bien preservaos nes islles del norte y l'oeste, onde la falta d'érboles llevó a construyor la mayoría de les cadarmes con piedres del llugar. <ref>{{cita llibru|last=Pryor|first=Francis|title=Britain BC| publisher=HarperPerennial|location=London|year=2003|isbn=978-0007126934|pages=pp. 98–104 & 246–250}}</ref>

 

La muerte d'[[Alexandru III d'Escocia|Alexandru III]] en marzu de 1286, siguía pola muerte de la so nieta [[Margarita I d'Escocia]], rompió la llinia socesoria de los reis escoceses. Estu llevó a la intervención d'[[Eduardu I d'Inglaterra]], quien manipuló la confusion d'esti periodu pa ser reconocío él mesmu como'l señor feudal d'Escocia. Eduardu organizó un procesu pa identificar a la persona coles meyores condiciones pa reclamar el tronu, lo que llegó a conocese como la Gran Causa, y d'ehí resultó la coronación de [[Xuan d'Escocia|Xuan Balliol]] como rei. Los escoceses resintiéronse de les intermediaciones d'Eduardu nos sos asuntos y esta rellación bien llueu quebró. Aportó l'estáu de Guerra y el rei Xuan foi depuestu pol so señor, quien tomó control direutu sobre Escocia. [[Andrew Moray]] y [[William Wallace]] al entamu emerxeron como los llíderes cimeros de la resistencia escontra'l control ingles no que pasaría a conocese como les [[Guerres de la Independencia Escocesa]]. La natura de la llucha camudó dafechu cuando [[Robert I d'Escocia|Robert de Brus, Conde de Carrick]], convirtióse en rei (como Robert I). La Guerra con Inglaterra siguió dimientres delles décades, y una Guerra civil ente la dinastía de los Bruce y los sos rivales Comyn-Balliol, el puntu de lo que podría conocese como la razón de la muerte nuna ilesia de Dumfries de Xuan 'el Roxu' Comyn de Badenoch por Bruce y los sos partidarios, duró hasta mediaos del [[sieglu XIV]]. Pesie a que la dinastía Bruce foi esitosa, la falta d'un herederu de [[David II d'Escocia|David II]] permitió al so sobrín [[Robert II d'Escocia|Robert II]] algamar el tronu y establecer la [[Casa d'Estuardu|Dinastía Estuarda]].<ref name=Grant>{{cita llibru|first=Alexander|last=Grant|title=Independence and Nationhood: Scotland, 1306–1469|edition=New Ed edition|date=[[1991-06-06]]|origyear=1984|publisher=Edinburgh University Press|pages=pp. 3–57|isbn=978-0748602735}}</ref><ref name=Barrow>{{cita llibru|authorlink=G. W. S. Barrow|last=Barrow|first=Geoffrey, W.S.|title=Robert Bruce & the Community of the Realm of Scotland|edition=4th Edition|publisher=Edinburgh University Press|year=2005|isbn=0748620222|origyear=1965}} </ref> Los Estuardos controlaron Escocia lo restante de la Edá Media. El país, baxo'l so dominiu, esperimentó una gran prosperidá dende'l final del [[sieglu XIV]] col [[Rexurdimientu escocés]] hasta la [[Reforma escocesa]]. Tóu estu foi pesie a les continues amarraces ente Escocia ya Inglaterra, la xorreciente dixebrá ente les [[Highlands escoceses|Highlands]] y les [[Lowlands escoceses|Lowlands]], y l'altu númberu de minoríes reales.<ref name=Grant/><ref>{{cita llibru|first=Jenny|last=Wormald|title=Court, Kirk and Community: Scotland|edition=New Edition|publisher=Edinburgh University Press|date=[[1991-06-06]]|isbn=978-0748602766|origyear=1981}}</ref>

 

[[Archivu:battle culloden.JPG|thumb|Cuadru de David Morier sobre la "[[Batalla de Culloden]]".]]

En 1603, [[Xacobu VI d'Escocia]] heredó'l tronu del [[Reinu d'Inglaterra]], y convirtióse nel rei Xacobu I d'Inglaterra, dexando [[Edimburgu]] pa treslladase a [[Londres]].<ref>{{cita llibru|title=Chronology of Scottish History|publisher=Geddes & Grosset|isbn=1-85534-380-0|last=Ross|first=David|date=2002|quote='''1603:''' Xacobu VI conviértese en [[Xacobu I d'Inglaterra]] na Xunión de les Corones, y dexa Edimburgu por Londres|páxina=56}}</ref> Cola esceición d'un curtiu periodu baxo'l [[El Proteutoráu|Proteutoráu]], Escocia caltúvo la so condición d'estáu dixebráu, pero hebo un conflictu considerable ente la corona y los [[Covenanters]] sobre la forma de [[Gobiernu de la Ilesia Presbiteriana|gobiernu de la ilesia]]. Dempués de la [[Revolución Gloriosa]], l'abolición del [[episcopáu]] y el que fore derrocáu el [[Ilesia Católica|católicu-romanu]] [[Xacobu VII d'Escocia|Xacobu VII]] cola [[William and Mary]], Escocia bien llueu dexó de resultar una menacia a la hora d'escoyer un monarca [[Protestantismu|protestante]] n'Inglaterra.<ref>TM Devine (1999) ''op cit'' "…Stated that the Scots Parliament had the right to decide on Queen Anne's successor, and that England and Scotland could not have the same sovereign in the future unless the London Parliament granted Scots 'Free Communication of trade'…"</ref> El [[22 de xunetu]] de 1706 el [[Tratáu de la Xunión]] soi alcordáu ente representantes del [[Parllamentu d'Escocia]] y el d'[[Parllamentu d'Inglaterra|Inglaterra]] y el siguiente añu les [[Lleis d'Unión de 1707|Lleis de Xunión]] pasaron per dambos parllamentos pa creyar el [[Reinu de Gran Bretaña]] entrando n'efeutu'l [[1 de mayu]] de 1707.<ref name=Mackie/>