Diferencies ente revisiones de «Isidro Llabrador»
Contenido eliminado Contenido añadido
m Bot: Troquéu automáticu de testu (-Coloraes +Rojas) |
m Bot: Troquéu automáticu de testu (-Hestoria +Historia ) |
||
Llinia 3:
[[Archivu:SIsidroArca.jpg|thumb|Primer ''arca mosaica'' del sieglu XIII colos restos de San Isidro]]
San '''Isidro Llabrador''' ([[Madrid]], ''[[Circa|c.]]'' [[4 d'abril]] de [[1082]]-[[ibídem]], [[30 de payares]] de [[1172]])<ref name=llibro>[[José Antonio Álvarez Baena]]: Fíos de Madrid, vol. II, págs. 423-428.</ref> nacíu nel ''[[
Ente los estudiosos de la so vida atópense: [[Alonso de Villegas]],<ref name="ADV" /> [[Jaume Bleda]],<ref name="BL1" /><ref name="BL2" /> [[Jerónimo de la Quintana]], [[Juan López de Hoyo|López de Fuexos]], [[Juan de Ferreras]] y el mesmu poeta madrilanu [[Lope de Vega]] nun poema haxográficu tituláu ''Isidro'' (Madrid, 1599).<ref name="FJR" /> La narración de los milagros puede diferir unos d'otros, y atópase influyida pola [[tradición oral]] popular. San Isidro ye'l primera laicu casáu lleváu a los altares tres un procesu de canonización instruyíu pola [[Sagrada Congregación de Rito|Congregación de Ritos]]. El promotores d'esta canonización fueron dellos personaxes del sieglu XVI, incluyida la familia Vargas y la casa real de los Austrias. El [[14 de marzu]] del añu [[1622]] foi finalmente canonizáu pol papa [[Gregorio XV]], y en 1960 el papa [[Juan XXIII]] decláralu por aciu [[bulda]] como santu patrón de los [[Agricultura n'España|llabradores españoles]]. El so cuerpu ye emplegáu en procesiones del sieglu XV pa faer [[rogativa]]s pola agua en Madrid, la so popularidá estiéndese darréu. Isidro llabrador foi un santu [[zahorí]], [[pozu|pocero]], [[Milagru|taumatúrxicu]] y facedor d'agües. Home senciellu y bienhechor de los probes empezó a ser veneráu pol pueblu de Madrid unos cuarenta años dempués del so fallecimientu.
Llinia 11:
== Biografía ==
[[Archivu:Museo de los Origenes - Casa de San Isidro.JPG|thumb|Casa de San Isidro.]]
Nació Isidro en redol al 1082 cuando'l territoriu de Madrid formaba parte de la [[taifa de Toledo]] de la área apoderada pol [[Al-Ándalus]]. Polo tanto naz nel periodu históricu denomináu: [[Reconquista]]. El datu de nacencia puede variar según el cronista. Años dempués de la so nacencia, mientres 1085, Madrid pasa a ser dominiu d'[[Alfonso VI de Lleón|Alfonso VI]], monarca cristianu qu'apoderó les tierres d'esa redolada gracies a un alcuerdu realizáu con [[Al-Qádir]] sobre un intercambiu territorial.<ref>B. F. Reilly, (1989), ''El Reinu de Lleón y Castiella sol Rei Alfonso VI (1065-1109)'', Toledo</ref> Alfonso VI atopar con una área averada que cubre parte de la [[provincia de Toledo]], [[Comunidá de Madrid|Madrid]] y [[Provincia de Guadalaxara|Guadalaxara]]. Esta espansión territorial tenía de cubrir con poblaciones de [[Colonato|colonos]] llabradores, artesanos, trabayadores diversos d'orixe [[Hispania visigoda|visigodu]] y [[Bereberes|bereber]]. Son los denominaos [[mozárabes]].<ref>[[Claudio Sánchez Albornoz]], (1966), ''Despoblación y repoblación del Valle del Douru'', Buenos Aires</ref> Ente los caballeros que lluchaben nos exércitos del monarca Alfonso VI, solíase conceder señoríos y concesiones sobre los terrenes conquistaos. Surden d'esta forma'l señores villanos (''de plebis milites''), una especie de nobleza rural que surde mientres el periodu de la [[reconquista]].<ref name="AGP">Ángel González Palencia, (1930), ''Los mozárabes de Toledo nos sieglos XII y XIII'', (Vol. II), Toledo</ref> Nun hai documentos escritos sobre la pertenencia de la familia Isidro a la familia de los Vargas, la única referencia tener el doctor Forns en propiedá de la Casa de los Vargas en 1913, documentu que se perdió mientres la [[Guerra Civil Española]].<ref name="EGG">Emilio Guerra Chavarino, (2012), ''
Según el poeta Lope de Vega,<ref name="FJR">Francisco Javier Díez de Revenga, (1983), ''Teatru de Lope de Vega y llírica tradicional'', Madrid, Ed EDITUM, Primer Edición, pág. 73</ref> los padres de San Isidro llamábense Pedro ya Inés, y asitia la so vida inicial nel [[arrabalde de San Andrés]] de la villa de Madrid. San Isidro naz d'una familia de colonos mozárabes que s'encargó de repoblar los terrenes ganaos por Alfonso VI. Ye posible que viniera de una familia humilde de llabradores que trabayen en campos arrendaos. El caballeru guerreru que recibe los terrenes en propiedá ye [[Juan de Vargas]]. El so dominios estienden sobre'l nuevu [[Reinu de Toledo (Corona de Castiella)|reinu de Toledo]], el [[valle del Jarama]], el [[ríu Manzanares|Manzanares]], la ribera del [[Tajo]]. Toos ellos son espacios fluviales y de llabor tradicionalmente llabradora. Los sos padres yeren posiblemente d'estracción humilde y quepe que lu llamaren Isidro n'honor de [[Isidoro de Sevilla|san Isidoro]], sabiu y santu [[Arzobispu de Sevilla]] na [[Hispania visigoda|dómina visigoda]]. Los padres d'Isidro teníen un contratu d'arrendamientu añal, alcuerdu qu'anovaben llibremente dambes partes. El trabayu dirixíase bien pol señor, o polos encargaos.<ref name="AGP" /> Los xornaleros debíen obediencia y fidelidá al amu. A cambéu recibíen un sueldu en dineru, n'especie o nun amiestu de dambes. La relación ente la familia d'Isidro y la [[Casa de Vargas|familia Vargas]] yera d'esti tipu.<ref name="Ama">Tomes Puñal, José Mª Sánchez, (2000), ''San Isidro de Madrid un trabayador Universal'', Madrid, Ed. La Llibrería</ref> Otres families instalar en Madrid como ye'l casu de los [[Casa y Torre de los Lujanes|Lujanes]].
Llinia 26:
[[Archivu:Iglesia de San Andrés (Madrid) 04.jpg|thumb|La [[Ilesia de San Andrés (Madrid)|parroquia de San Andrés]] en Madrid antiguu, amiesta a [[plaza de la Paya]] foi'l sitiu onde se diera entierru a Isidro.]]
[[Archivu:Puente de Toledo - Hornacina - 131019 153325.jpg|thumb|De tolos milagros, el rescate del neñu ye unu de los más representaos, equí vese nun casilicio del llateral derechu del [[Ponte de Toledo]].]]
Tres la muerte d'Isidro yera creencia popular que foi soterráu nel [[campusantu de San Andrés (Madrid)|campusantu de San Andrés]], a pesar de que ''[[Relaciones topográfiques de Felipe II]]'' nun lo crean asina.{{cita riquida}} En 1504 al realizar un [[inventariu de bienes]] afayar na parroquia de San Andrés al pie de el so cuerpu incorruptu una arca mortuoria al pie de un códice escritu en llatín que describe la vida d'Isidro según la de dalgunos de los sos milagros. Esti códice, denomináu de San Isidro, ye conocíu igualmente como ''[[Códice de Juan Diáconu]]'' y ye una de les úniques fontes primaries sobre la vida de san Isidro. En pasando veinte año nel campusantu, la popularidá del Santu fai que'l párrocu tresllade los restos de San Isidro al interior de la Ilesia. El descubrimientu de la tumba va acompañada d'un códice qu'estudia en fondura [[Fidel Fita]] nel sieglu XX.<ref name="JDF">Diácono Juan, [[Fidel Fita]], Pilar Saquero Suárez-Somonte, [[Quintín L'Aldea Vaqueru]], Tomás González Rolán, (1993), ''Milagros de San Isidro (sieglu XIII)'', Madrid: [[Academia d'Arte y
L'alcuentru de los restos d'Isidro realizar sol reináu d'[[Alfonso X de Castiella|Alfonso X]]. La traducción d'esti códice al castellán deber a [[Jaime Bleda|Jaume de Bleda]]. Los restos atopaos nel ''arca mosayca'' de la parroquia de San Andrés contuvieron los restos d'Isidro dende finales del sieglu XIII hasta 1620. L'arca foi sustuida por otra policromada con cobre y oru. Los escritores que definen la vida d'Isidro estrémense claramente en dos tipos: los anteriores y los posteriores a la so canonización. Ente los anteriores atópense; [[Alonso de Villegas]], que considera a Isidro como un santu estravagante,<ref name="ADV" /> el rexidor [[Juan Hurtado de Mendoza el Llimpiu|Juan Hurtado de Mendoza]], [[Ambrosio de Morales]], [[Juan López de Fuexos]] y [[Basilio Santoro]]. Lope de Vega, siendo coetaneu de la canonización d'Isidro, foi estudiosu de la so vida. El autores posteriores solo copien datos de los autores anteriores a la canonización. Un mesmu milagru ye descritu de forma distinta por unos y otros.
Llinia 42:
Mientres años creyóse qu'el so cuerpu incorruptu tenía poderes sanadores y la [[Familia Real española]] valir d'esta cualidá milagrosa a lo llargo de la hestoria. Por casu, cuando [[Felipe III d'España|Felipe III]] careció d'unes calentures al tornar de [[Portugal]] y viose obligáu a permanecer en [[Casarrubios del Monte]], en [[Provincia de Toledo|Toledo]]. La villa de Madrid entamó entós una procesión pol sanamientu del monarca y el cuerpu del Santu foi treslladáu a esta llocalidá toledana. Mientres el reináu de [[Carlos II d'España|Carlos II]] tamién se confió nel Santu por que intercediera pol so salú, treslladando les sos reliquies al [[Alcázar de Madrid|Alcázar Real de Madrid]] en 1696.
Los [[Casa de Borbón|Borbones]] caltuvieron la creencia nos poderes curatibles de la momia del santu y, en 1760, llevóse'l cuerpu al [[Palaciu Real de Madrid|Palaciu Real]] mientres la enfermedá de la reina [[María Amalia de Saxonia]]. El cuerpu tamién sufrió mutilaciones motivaes pol fervor relixosu, como cuando una de les dames de [[Isabel la Católica]] arrincó d'un mordigañu un deu del so pie, o cuando'l cerraxeru personal de Carlos II, llamáu Tomás, arrincó un diente al santu y regalar al monarca, que lo guardó hasta la so muerte so l'almada.<ref>{{Cita publicación |apellido=Frutos |nome=Alberto |títulu=¿Sabíes qu'un cerraxeru arrincó un diente a la momia de San Isidro? |publicación=Revista
== Milagros ==
Llinia 81:
La figura de San Isidro arrobinóse al traviés de la cultura popular en diverses llocalidaes del mundu. Por regla xeneral ye una forma de deséu de la vida senciella de los llabradores y del contautu directu cola naturaleza. Conócense celebraciones del Santu en Madrid por [[carta ejecutoria]] sobre'l financiamientu d'una fiesta dedicada al llabrador nel añu 1344.<ref>Archivu de la Villa de Madrid, Llibros Manuscritos, 19, fol. 92r<sup>o</sup></ref> Sicasí la primer celebración n'honor del santu madrilanu tuvo llugar en mayu de 1620 por cuenta de la so beatificación, el cuerpu d'Isidro foi portáu en procesión poles cais de Madrid nel interior d'una suntuosa urna llabrada polos plateros de la ciudá.
La popularidá de San Isidro viose rellanzada debíu al sofitu de la [[Reis d'España|Monarquía Española]] a fines del Quinientos y mientres la primer metá del sieglu XVII. El fervor qu'amenaba Isidro fixo que dende [[Isabel la Católica]] practicárase'l costume de que cada vez que les reines cayíen enfermes encamentar al Santu pal so sanamientu. Según les cróniques, siendo príncipe, Felipe II recuperar d'una enfermedá n'inxiriendo agua de la milagrosa fonte abierta per San Isidro na [[Parque de San Isidro|pradería de San Isidro]] (llugar retratáu por [[Francisco de Goya|Goya]] nun cuadru tituláu: [[La pradería de San Isidro]]). Llugar allugáu na marxe derecha del ríu Manzanares onde s'alzaría darréu una [[Ermita de San Isidro (Madrid)|ermita nel so honor]].<ref name="Zoz">Leonor Zozaya, (2011), ''Construcciones pa una canonización: reflexones sobre los llugares de memoria y de cultu n'honor a San Isidro Llabrador'',Tiempos Modernos. Revista electrónica d'
El poeta madrilanu Lope de Vega ye unu de los primeres en describir la vida de San Isidro nun poema (Madrid, 1599). A. de Villegas escribe una anterior.<ref name="ADV" /> Poema escritu en [[quintilla]]s a lo llargo de diez canto son los fragmentos en que'l poeta averar al universu rural en que se mueve'l santu. Nesti poema biográficu tópase sólidamente documentáu: lleó tou lo escrito enantes sobre'l santu y tuvo accesu a los papeles de la causa de beatificación recoyíos pol padre Domingo de Mendoza,<ref name="RB" /> comisariu pontificiu pa la beatificación d'Isidro. [[Rafael Haideer]] escribe na primer metá del sieglu XX una comedia popular sobre la vida de San Isidro, en prosa, en tres acto. Dedicada según él al pueblu de Madrid.<ref name="RH">[[Rafael Haideer]], (1924), ''San Isidro llabrador: comedia popular, en prosa, en tres acto, de grande espectáculu. Dedicada al noble pueblu de Madrid'', Sociedá d'Autores Españoles, Primer Ed., Madrid</ref> Nel [[
El pintores del sieglu XIX que retrataron al santu madrilanu, ente ellos atópase [[Mariano Salvador Maella]].<ref>Rodríguez Pedraza, Ma. G., (2012), ''San Isidro Llabrador y la so esposa Santa María de la Cabez'', Mariano Salvador Maella, Madrid, Muséu del Romanticismu</ref> Dellos eruditos y cronistes del Madrid Barrocu, como [[Jerónimo de Quintana]] y [[Antonio de Lleón Pinelo]], dedicaríen estenses llinies a allabar la so vida y milagros. Ye posterior, yá nel sieglu XVIII, cuando nueves publicaciones añediríen tamién la biografía y milagros de Santa María de la Cabeza a la vida de San Isidro. Foi declaráu patronu de los llabradores españoles por [[Juan XXIII]] en bulda del añu [[1960]].<ref>[https://web.archive.org/web/20120112211333/http://www.congregacionsanisidro.org/buldes.htm Buldes] ''Rationi congruit'' (1724), de canonización d'Isidro Llabrador y ''Agri culturam'' (1960), declarando a San Isidro patronu de los llabradores españoles.</ref>
Llinia 91:
== Espardimientu de la so figura ==
Nel sieglu XIII rogar a Isidro como mediador pa llograr agües en primavera, los pueblos estremeros de [[Castiella la Nueva]] faíen lo mesmo. Estes agües, si producíense, yeren benficiosas pa les actividaes agrícoles. Les [[rogativas]] yeren habituales, y arrobinábense al envís de provocar l'agües nun mediu con [[Clima d'España|clima secu]] onde apeligren frecuentemente les colleches. La perda d'una collecha supónía [[
== Patronazgo ==
Llinia 107:
== Bibliografía ==
* [[Carlos Ros Carballar]], ''Vida de san Isidro Llabrador'', (1993) Editorial San Pablo.
* Emilio Guerra Chavarino:
* Emilio Guerra Chavarino: San Isidro, el códice, los milagros y l'arca mosaica. Primer Tomu. ISBN 978-84-608-1821-2 (2015). autoedición.
* Emilio Guerra Chavarino: San Isidro antes de la so canonización, al traviés de la so bibliografía. Segundu Tomu. ISBN 978-84-606-8503-6 (2015). autoedición.
Llinia 115:
== Enllaces esternos ==
{{commonscat|Saint Isidore the Laborer|Isidro Llabrador}}
* [http://www.turismoreligioso.com.ar/historia-san-isidro/ La
{{NF|1080|1172|Isidro Llabrador}}
| |||