Diferencies ente revisiones de «Pueblu xudíu»
Contenido eliminado Contenido añadido
m Preferencies llingüístiques: -"acción" +"aición" |
m Preferencies llingüístiques: -"característica" +"carauterística" |
||
Llinia 44:
|rellacionaos = [[semites]] y otres tantes.
}}
El '''pueblu xudíu''' ye un grupu descendiente de los [[hebreos]] y antiguos [[israelita|israelites]] del [[llevante mediterraneu]]. La relixón constitúi un posible aspeutu de pertenencia al pueblu xudíu según les tradiciones, práutiques culturales, sociales y llingüístiques. Magar pueden presentar
Los xudíos sufrieron una llarga historia de persecución en distintos llugares y la so población foi variando a lo llargo de los sieglos. Según datos de Berman Jewish DataBank, en 2015 la población xudía algamaba los 14,3 millones. Representando alredor d'un 0,2 per cientu de la población mundial.<ref>Esto ye, la relación proporcional ye tres veces menor qu'en 1945.</ref> La mayoría d'ellos mora n'Israel y Estaos Xuníos. Según investigaciones llevaes a cabu na [[Universidá Hebrea de Xerusalén]], el 96 per cientu de los xudíos que moren fora d'Israel tiende a concentrase en diez países, toos ellos democráticos.<ref>La noción ye sostenida pol demógrafu d'orixe italianu Sergio Della Pergola (Elías L. Benarroch, [http://www.lavoz.com.ar/noticies/mundu/70-anos-despues-hai-menos-judios-que-antes-holocausto 70 Años dempués, hai menos xudíos qu'antes del Holocaustu—metanes cambeos demográficos, l'Estáu d'Israel recuerda a víctimes del nazismu], ''La Voz'', 8 d'abril de 2013, según esti artículu: "La población xudía nel mundu sigue bien per debaxo de la so cifra en 1938 y namái llogró crecer n'Israel, onde acaba de superar la simbólica cifra de seis millones. [...] Los xudíos representen güei alredor d'un 0,002 per cientu de la población mundial, tres veces menos proporcionalmente qu'en 1945").</ref>
Llinia 85:
El pueblu xudíu considerar a sí mesmu descendiente de [[Judá (patriarca)|Judá]], fíu de [[Jacob]], de la mesma fíu de [[Isaac]], quien yera fíu de [[Abraham]]. Según la tradición monoteísta, el pueblu xudíu tien el so orixe en Abraham, proveniente d'[[Ur Kaśdim|Ur]], siendo Abraham el primer patriarca y a quien se reveló'l [[Yahvé|Dios únicu]].
Pertenecer al pueblu hebréu nun dependía de nengún orixe étnicu o racial, sinón de l'adhesión de determinada(s) persona(s) a l'[[Alianza (Biblia)|Alianza]] con [[Yahveh]], que nun yera un privilexu sinón qu'implicaba'l cumplimientu de deberes para con [[Dios]], que la so
Cuando [[Moisés]] condució al pueblu hebréu dend'[[Exiptu]] hasta la [[Tierra d'Israel]], un ensame d'homes y muyeres de diversos oríxenes xunir a ellos y acompañar mientres el [[Éxodu]]. Una vegada lliberaos de la esclavitú, los descendientes de [[Jacob]] entemecer con ellos. Esto ye, los hebreos casóse con cualquier persona qu'abrazara la fe n'[[Yahvé|el Dios únicu]] y aceptara l'Alianza.<ref>[[Rut (nome)|Ruth]], quien yera por orixe [[moab]]ita, ye unu de los varios [[Llibru de Rut|exemplos bíblicos]] onde se da un matrimoniu ente los hebreos y xente d'otros pueblos. {{Cita llibru |apellíu=Dujovne |nombre=Llión |coautores= |enlaceautor=Llión Dujovne |títulu=El xudaísmu como cultura |url= |fechaacceso=19 de payares de 2014 |idioma= |otros= |edición= |año=1980 |editor= |editorial=Ediciones Nueva Guarda |allugamientu= |isbn= |capítulo= |página=174 |cita=}}</ref>
Llinia 485:
=== Cambeos poblacionales ===
[[Archivu:Moses Mendelson P7160073.JPG|thumb|180px|[[Moses Mendelssohn]], fundador de la [[Haskalá]] o Ilustración xudía.]]
* '''Asimilación'''. Yá dende l'Antigüedá hubo xudíos que s'[[Asimilación cultural|asimilaron]] a la sociedá non xudía que los arrodiaba. Esta asimilación, que pudo pola fuercia o por llibre eleición, consistía, básicamente, en dexar de prauticar el xudaísmu ya inclusive refugar la identidá xudía propia. Delles comunidaes xudíes sumieron dafechu por cuenta de la asimilación.<ref>Tal ye'l casu de la comunidá xudía de [[Kaifeng]], [[China]]; ver "[[Xudíos de Kaifeng]]".</ref> Sicasí, de resultes de les persecuciones a les que se vieron sometíos los xudíos mientres la mayor parte del mileniu pasáu nes que se-yos prohibía integrase cola sociedá non xudía, l'asimilación nun yera un fenómenu alarmante dientro del pueblu xudíu. La llegada de la Haskalá nel sieglu XVIII y la consecuente emancipación de los xudíos n'Europa y América nel sieglu siguiente camudó la situación, lo que dexó a numberosos xudíos participar y ser parte de la sociedá secular. Ello, xuntu cola nacencia de corrientes xudíes alloñaes de la ortodoxa tradicional, como'l [[reformismu]], muncho menos esixentes tocantes a la interpretación de la [[Torá]], tuvo como resultáu un aumentu considerable de l'asimilación, que la so principal
* '''Persecuciones y matances'''. A lo llargo de la historia, numberosos conquistadores, imperios y naciones primieron a los xudíos o intentaron esanicialos dafechu. Los métodos emplegaos fueron dende la mera espulsión hasta'l [[xenocidiu]]. Acordies con [[James Carroll]], «los xudíos representaben el 10 % de la población total del Imperiu romanu […] güei tendríen de ser aprosimao 200 millones».<ref>James Carrol, ''Constantine Sword'' ISBN 0-395-77927-8 p. 26.</ref> Exemplos pertinentes a esta categoría inclúin les persecuciones mientres les [[Guerres Xudeo-Romanes]], les [[Cruzaes]], les masacres de poblaciones xudíes n'[[Ucraína]] polos cosacos de Bohdan Chmielnicki, los [[pogromo]]s en Rusia y el [[Holocaustu]], nel que fueron asesinaos seis millones de xudíos,<ref>{{Cita llibru|apellíos=1936-2015.|nome=Gilbert, Martin,|títulu=The Holocaust : a history of the Jews of Europe during the Second World War|url=https://www.worldcat.org/oclc/756692813|fecha=1 de xineru de 1987|editorial=H. Holt|isbn=9780805003482|oclc=756692813}}</ref> incluyendo un millón y mediu de neños.<ref>{{Cita llibru|apellíos=Stephanie.|nome=Fitzgerald,|títulu=Children of the Holocaust|url=https://www.worldcat.org/oclc/624042181|fecha=1 de xineru de 2011|editorial=Compass Point Books|isbn=9780756544423|oclc=624042181}}</ref>{{demostrar}}
| |||