Diferencies ente revisiones de «Imperiu aqueménida»
Contenido eliminado Contenido añadido
m apostrofación |
m Iguo testu: -"pág." -"págs." +"páx." +"páxs." |
||
Llinia 72:
En dómina aqueménida, el [[persa antiguu]], antecesor del actual [[idioma persa]] faláu n'[[Irán]], escribir nuna variedá de [[escritura cuneiforme]] que solo empezó a ser descifrada a empiezos del [[sieglu XIX]], gracies sobremanera a los esfuercios de [[Henry Rawlinson]] y al so trabayu cola [[Inscripción de Behistún]], que fai un relatu pormenorizáu de les circunstancies en que [[Darío I]] aportó al poder. Anguaño, conócense numberoses inscripciones en [[antiguu persa]], pero, con una sola esceición apocayá identificada,<ref name=stolper>Una tablilla alministrativa topada en [[Persépolis]] (Stolper, M. W.; & Tavernier, J. (2007), "An Old Persian Administrative Tablet from the Persepolis Fortification", ARTA 2007.001). Desconozse si'l documentu reflexa una práutica más estendida o se trata d'un casu escepcional.</ref> estes acútense al ámbitu de les declaraciones de la realeza, espresiones de la so poder y [[ideoloxía]]. Son fontes d'información útiles pa conocer l'actividá constructora de los reis, y l'imaxe qu'estos teníen de sigo mesmos, pero nun suelen apurrir información sobre otros ámbitos (la única de calter narrativu ye la de Behistún).
Xuntu coles inscripciones nun son ficticios, son tamién una importante fonte d'información los testos n'[[Idioma araméu|araméu]] y en [[exipciu demóticu]] topaos n'[[Exiptu]],<ref>Vease [[Papiros de Elefantina]].</ref> según un númberu importante de documentos en [[idioma acadiu]] topaos en [[Babilonia (ciudá)|Babilonia]]. Ente estos postreros destáquense numberosos archivos alministrativos de los templos y de delles families poderoses como [[Egibi]] y [[Murashu]].<ref name=kuhrt> Kuhrt, Amélie: ''The Ancient Near East: C.3000-330 B.C.''. Routledge, 1995. ISBN 0-415-16762-0;
=== Fontes arqueolóxiques ===
Llinia 97:
[http://books.google.es/books?id=ms30qA6nyMsC&printsec=frontcover&dq=Achaemenid&sig=pwoH3kGA9Nt33i6pnG0NIsF3Kr4#PPA14,M1 Disponible en llinia] (n'inglés).</ref><ref>En casu de considerase la inscripción de Arsames como auténtica, Ciro tamién asocedería al inda viviente Arsames como rei de Persia, xuniendo asina los reinos de Anshan y Persia.</ref> Ente los años [[sieglu VI e.C.|553]] y 550 a. C., Ciro ganó al rei medo [[Astiages]], tomó la so capital, [[Ecbatana]], y llevó les sos ayalgues a Anshan. La [[Cróniques Mesopotámiques|Crónica de Nabonido]] informa que'l rei persa resultó favorecíu pol amotinamientu de les tropes medas contra'l so propiu rei, fechu confirmáu pola hestoria que narra Heródoto (i, 123-128) sobre la traición del xeneral medo [[Harpago (xeneral)|Harpago]].<ref name=dandamaev/>
N'unificando a los perses y someter a los medos, Ciro, llamáu dempués "el Grande", entamó la conquista de [[Babilonia (ciudá)|Babilonia]] (colo que punxo fin al [[Imperiu neobabilónico]]), [[Siria]], [[Palestina (rexón)|Palestina]] y [[Asia Menor]]. El reinu de [[Trepa]], n'Asia Menor, cayó en poder de Ciro escontra'l [[sieglu VI e.C.|545 a. C.]]<ref>Enantes solíase considerar l'añu 547 a. C. como la fecha de la conquista (cf. Dandamaev, ''op. cit.''), pero estudio más recién demostraron qu'esto se basaba nuna interpretación errónea de la [[Crónica de Nabonido]] (R. Rollinger, "[http://www.achemenet.com/ressources/souspresse/annonces/Rollinger-Iran.pdf The Medien "Empire", the End of Urartu and Cyrus' the Great Campaign in 547 B.C.]"; L. Lendering, "[http://www.livius.org/men-mh/mermnads/547.html The End of Lydia: 547?]"; con bibliografía anterior).</ref> Créese que la guerra contra l'Imperiu neobabilónico, que s'atopaba arrodiáu polos perses nes sos fronteres oriental y septentrional, empezaría escontra finales de la década de 540 a. C. Sía que non, nel añu 539 [[Babilonia (ciudá)|Babilonia]] foi tomada pol xeneral persa [[Gobrias (xeneral)|Gobrias]], faciéndose presente Ciro díes más tarde. El nuevu gobernante asumió la titulatura regia babilonia, qu'incluyía los títulos de rei de Babilonia, rei de Sumer y Akkad y rei de los países. Ciro presentar a sigo mesmu como'l "salvador" de les naciones conquistaes. Pa reforzar esta imaxe y "crear condiciones de cooperación coles elites locales",<ref>Briant 2002, páx. 79</ref> protexó los cultos (como'l de [[Marduk]] en Babilonia) y restauró templos y otres infraestructures nes ciudaes apocayá adquiríes. Con ello Ciro ganóse'l sofitu de bona parte de la casta sacerdotal de Babilonia, la que nos testos (el [[Cilindru de Ciro]], el Poema sobre Nabonido) polo xeneral amuésase favorable escontra él. Nel [[Tanaj]], Ciro ye bienveníu pol [[Llibru d'Isaías#Trés Isa.C3.ADas|Segundu Isaías]], un xudíu de Babilonia. Coles mesmes, d'alcuerdu a los llibros bíblicos de [[Esdras]] y [[Nehemías]], Ciro dexó tornar a [[Xudea]] y reconstruyir el Templu a los xudíos [[Cautiverio de Babilonia|cautivos]] en Babilonia. A diferencia de los conquistadores asirios y babilonios precedentes, Ciro trató con benevolencia a los pueblos sometíos y perdonó a los reis enemigos. Polo xeneral, Ciro siguió la estratexa de dexar les estructures alministratives de los llugares conquistaos, pero sometiéndolos al poder imperial.<ref>Polo xeneral, vease Briant 2002,
[[Archivu:Darius I the Great's inscription.jpg|thumb|La [[inscripción de Behistún]] narra la hestoria de les lluches de [[Darío I]] contra los rebeldes.]]
| |||