Diferencies ente revisiones de «Revolución húngara de 1956»

|unidaes2 =

|unidaes3 =

* {{bandera imaxe |Flag of Hungary (1949-1956).svg}} Desconocíu |soldaos2

= {{bandera imaxe |Flag of the Hungarian Revolution (1956).svg}} Númberu desconocíu de soldaos, milicianos y civiles armaos.

La revuelta empezó como una protesta estudiantil qu'atraxo a miles de persones a una marcha pel centru de [[Budapest]] escontra'l [[Parllamentu de Budapest|edificiu del Parllamentu húngaru]]. Una delegación estudiantil foi detenida cuando entraba al edificiu de la radio estatal col enfotu de tresmitir [[Demandes de los revolucionarios húngaros de 1956|les sos demandes]]. Cuando los manifestantes nes cais esixeron la lliberación de la delegación, la [[Államvédelmi Hatóság|policía política húngara]] (''Államvédelmi Hatóság'' o ÁVH) abrió fueu dende l'interior del edificiu.<ref name="Informe-153" >{{cita web |url=http://mek.oszk.hu/01200/01274/01274.pdf |títulu= Informe del Comité especial sobre'l problema d'Hungría |fechaacceso=9 d'abril de 2009 |autor=[[Asamblea Xeneral de les Naciones Xuníes]] |añu=1957 |allugamientu=Nuevu York |páxina=153 |idioma=inglés}}</ref> Dellos soldaos soviéticos dispararon a la [[Államvédelmi Hatóság|ÁVH]], por cuenta de que creyeron por equivocación que taben siendo oxetu d'un ataque.<ref name="Heller" /> Dellos manifestantes contestaron los disparos coles armes tomaes de la ÁVH o brindaes polos soldaos húngaros que se xunieron al llevantamientu.<ref name="Heller" /><ref name="Informe-153" />

 

 

A diferencia de asoceder coles [[Protestes de Poznań]] contra'l gobiernu de la [[República Popular de Polonia]], la Revolución húngara cuestionaba l'estilu de gobiernu [[estalinista]] y, por tanto, amenaciaba la naturaleza mesma del réxime pro-soviéticu de [[unipartidismo|partíu únicu]].<ref name = Briggs /> Asina, n'anunciando la so voluntá d'axustar el retiru de les fuercies soviétiques, el [[Politburó del Comité Central del Partíu Comunista de la Xunión Soviética|Politburó]] camudó d'idea y movilizóse pa entartallar la revolución. Aprovechando que [[Occidente]] atopábase estremáu por causa de la [[crisis de Suez]], l'[[Exércitu Coloráu|exércitu soviéticu]] movilizó 31&nbsp;550 soldaos y 1130 tanques<ref name="Nº de soldaos" /> y el [[4 de payares]] de [[1956]] invadió [[Budapest]] y otres rexones del país. La resistencia húngara siguió hasta'l [[10 de payares]]. Más de 2500 húngaros y 722 soldaos soviéticos perecieron nel conflictu y unos 200&nbsp;000 húngaros fuxeron en calidá de [[refuxaos]].<ref name = Briggs /> Los arrestos masivos y les acusaciones siguieron per meses. Pa xineru de [[1957]], el nuevu gobiernu instaláu polos soviéticos y lideráu por [[János Kádár]] reprimiera toa oposición pública.

Tres la [[Segunda Guerra Mundial]], Hungría - aliada d'Alemaña mientres la mesma - foi ocupada pol [[Exércitu Coloráu]] y cayó so la [[esfera d'influencia]] [[soviética]].<ref>{{cita web |url=http://www.photius.com/countries/hungary/national_security/hungary_national_security_soviet_southern_grou~105.html |títulu=Soviet Southern Group of Forces in Hungary |fechaacceso=10 d'abril de 2009 |autor=Biblioteca del Congresu d'Estaos Xuníos |añu=1989 |publicación=[[CIA World Factbook]] |idioma=inglés }}</ref> Hungría empecipió'l periodu de posguerra como una [[democracia]] [[Sistema multipartidista|multipartidaria]], na cual les [[Eleiciones parlamentaries húngares de 1945|eleiciones de 1945]] tuvieron como resultáu un [[gobiernu de coalición]] so la direición del primer ministru [[Zoltán Tildy]];<ref>Norton, Donald H. (2002). ''Essentials of European History: 1935 to the Present''. Nueva Jersey: Piscataway, p. 47. ISBN 0-87891-711-X.</ref> sicasí, el [[Partíu Comunista Húngaru]], un grupu [[leninismo|marxista-leninista]] que compartía les creencies ideolóxiques del gobiernu soviéticu, arrincaba de cutio pequeñes concesiones nun procesu denomináu «[[Táctica del salami]]», que socavó la influencia del gobiernu electu, a pesar del fechu de recibir solo'l 17&nbsp;% del votu.<ref>{{cita llibru |apellíos=Kertesz |nome=Stephen D. |títulu=Diplomacy in a Whirlpool: Hungary between Nazi Germany and Soviet Russia |fechaacceso=10 d'abril de 2009 |añu=1953 |editorial=University of Notre Dame Press |allugamientu=Notre Dame, Indiana |idioma=inglés |isbn=0-8371-7540-2 |páxines=139-152 |capítulu=VIII: Hungary, a Republic |urlcapítulo =http://www.hungarian-history.hu/lib/dipl/dipl08.htm }}</ref><ref name="UNPara47">{{cita web |url=http://mek.oszk.hu/01200/01274/01274.pdf |título=Acontecimiento anteriores al 22 d'ochobre de 1956 |fechaacceso=10 d'abril de 2009 |autor=Comité especial sobre'l problema d'Hungría |añu=1957 |mes= |formatu=pdf |publicación=Informe del Comité especial sobre'l problema d'Hungría |editor=Asamblea Xeneral de la ONX |editorial= |allugamientu=Nuevu York |páxina=18 |idioma=inglés |doi= |cita=Pa 1948, los líderes de los partíos non comunistes fueren callaos, fuxeren al estranxeru o fueren arrestáu y, en 1949, Hungría convirtióse oficialmente nuna democracia popular. El poder real taba al cargu de Mátyás Rákosi, un comunista adoctrináu en Moscu. Sol so réxime, Hungría foi modelada de manera cercana al patrón soviéticu. La llibertá d'opinión ya individual dexó d'esistir. La encarcelación arbitraria tornóse común y entamáronse purgues, tantu dientro como fora de les files del Partíu. En xunu de 1949, el canciller László Rajk foi arrestáu sol cargu d'intentu de derrocar l'orde democráticu, polo que foi colgáu. Munches otres persones fueron víctimes d'aiciones similares. Esto foi facilitáu pol aparatu de la policía de seguridá d'Estáu o ÁVH, qu'utilizaba métodos de terror en manos del réxime, lo que s'identificó col réxime de Rákosi na mentalidá popular}}</ref>

 

 

Al ser [[Socialismu revolucionario|socialista revolucionariu]], el Partíu Comunista Húngaru empezó a reemplazar la economía [[capitalista]] con una [[socialista]] y, como parte d'esti procesu, entamó una [[Estatización|nacionalización]] radical basada nel modelu soviéticu. Esta aición produció estancamientu económicu, estándares de vida más baxu y un fondu malestar.<ref name="LibCongressHungaryEconomy">{{cita web |url=http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/hutoc.html#hu0138 |títulu=Política y desempeñu económicu, 1945-1985 |fechaacceso=10 d'abril de 2009 |apellíu=Sudetic |nome=Charles |fecha=1990 |publicación=Un estudiu de país: Hungría |editor=Stephen R. Burant |editorial=Biblioteca del Congresu d'Estaos Xuníos |idioma=inglés |doi=}}</ref> Los escritores y periodistes fueron los primeres n'espresar abiertamente les sos crítiques al gobiernu y les polítiques tomaes, al publicar artículos críticos en 1955.<ref>{{cita web |url=http://mek.oszk.hu/01200/01274/01274.pdf |título=Acontecimiento anteriores al 22 d'ochobre de 1956 |fechaacceso=7 de marzu de 2009 |autor=Comité Especial sobre'l problema d'Hungría |añu=1957 |formatu=pdf |publicación=Informe del Comité Especial sobre'l problema d'Hungría |editorial=[[Asamblea Xeneral de les Naciones Xuníes]] |allugamientu=Nuevu York |páxines=18, 122, 123 |idioma=inglés |doi= }}</ref> Pal [[22 d'ochobre]] de [[1956]], los estudiantes de la Universidá Técnica resucitaren el [[conseyu estudiantil]] prohibíu, MEFESZ,<ref name="Crampton295">Crampton, R. J. (2003). ''Eastern Europe in the Twentieth Century–and After''. Londres: Routledge, p. 295. ISBN 0-415-16422-2.</ref> y entamaron una protesta'l [[23 d'ochobre]], que desencadenó una serie d'eventos que llevó direutamente a la revolución.

 

=== La llucha estiéndese y el gobiernu cai ===

[[Archivu:Szétlőtt harckocsi a Móricz Zsigmond körtéren.jpg|thumb|Tanque soviéticu destruyíu nes cais de Budapest mientres la Revolución húngara de 1956.]]

El 24 d'ochobre, tanques soviéticos taben aparcaos fora del edificiu del Parllamentu y soldaos soviéticos abelugaben les pontes clave y les cruces de cai. Los revolucionarios armaos armaron rápido barricaes pa defender Budapest ya informóse qu'habíen yá prindáu dellos tanques soviéticos a media mañana.<ref name="Heller" /> Esi día, Imre Nagy reemplazó a [[András Hegedüs]] como Primer Ministru.<ref>Asamblea Xeneral de la ONX ''Comité especial sobre'l problema d'Hungría'' (1957) [http://mek.oszk.hu/01200/01274/01274.pdf Capítulu IV.C, pa 225 (p. 71)]</ref> Pela radio, Nagy fixo un llamamientu pol fin de la violencia y prometió empecipiar reformes polítiques que fueren retardaes trés años antes. La población siguió armándose cuando españó violencia esporádica. Los manifestantes armaos apoderar del edificiu de la radio. Nes oficines del periódicu comunista ''Szabad Nép'', manifestantes desarmaos fueron tirotiaos por guardias de la ÁVH que fuxeron cuando llegaron los manifestantes armaos.<ref>Asamblea Xeneral de la ONX ''Comité especial sobre'l problema d'Hungría'' (1957) [http://mek.oszk.hu/01200/01274/01274.pdf Capítulu II.C, pa 57 (p. 20)]</ref> Nesti puntu, la roxura de los revolucionarios enfocar na ÁVH;<ref>Asamblea Xeneral de la ONX ''Comité especial sobre'l problema d'Hungría'' (1957) [http://mek.oszk.hu/01200/01274/01274.pdf Capítulu II.N, pa 89(ix) (p. 31)]</ref> Les unidaes militares soviétiques inda nun habíen entabláu combate totalmente y corrieron rumores de delles tropes soviétiques amosando abierta simpatía polos manifestantes.<ref>Asamblea Xeneral de la ONX ''Comité especial sobre'l problema d'Hungría'' (1957) [http://mek.oszk.hu/01200/01274/01274.pdf Capítulu IV. B (Resistencia del pueblu húngaru) pa 166 (p. 52) y XI. H (Más acontecimientos) pa 480 (p 152)]</ref>