Wikipedia

Diferencies ente revisiones de «Imperiu aqueménida»

Navegar l'historial de mou interactivu
← Edición más antiguaEdición más nueva →
Contenido eliminado Contenido añadido
VisualTestu wiki
m iguo plurales
m Preferencies llingüístiques: -"sublevar" +"sulevar"
Llinia 70:
[[Archivu:Tablette xerxes persepolis.jpg|thumb|La Inscripción del Harén, de [[Xerxes I]]. Tratar d'una inscripción billingüe en persa (esquierda) y babiloniu (derecha).]]
 
En dómina aqueménida, el [[persa antiguu]], antecesor del actual [[idioma persa]] faláu n'[[Irán]], escribir nuna variedá de d'[[escritura cuneiforme]] que solo empezó a ser descifrada a empiezos del [[sieglu&nbsp;XIX]], gracies sobremanera a los esfuercios de [[Henry Rawlinson]] y al so trabayu cola [[Inscripción de Behistún]], que fai un relatu pormenorizáu de les circunstancies en que [[Darío&nbsp;I]] aportó al poder. Anguaño, conócense numberoses inscripciones en [[antiguu persa]], pero, con una sola esceición apocayá identificada,<ref name=stolper>Una tablilla alministrativa topada en [[Persépolis]] (Stolper, M. W.; & Tavernier, J. (2007), "An Old Persian Administrative Tablet from the Persepolis Fortification", ARTA 2007.001). Desconozse si'l documentu reflexa una práutica más estendida o se trata d'un casu escepcional.</ref> estes acútense al ámbitu de les declaraciones de la realeza, espresiones de la so poder y [[ideoloxía]]. Son fontes d'información útiles pa conocer l'actividá constructora de los reis, y l'imaxe qu'estos teníen de sigo mesmos, pero nun suelen apurrir información sobre otros ámbitos (la única de calter narrativu ye la de Behistún).
 
Xuntu coles inscripciones nun son ficticios, son tamién una importante fonte d'información los testos n'[[Idioma araméu|araméu]] y en [[exipciu demóticu]] topaos n'[[Exiptu]],<ref>Vease [[Papiros de Elefantina]].</ref> según un númberu importante de documentos en [[idioma acadiu]] topaos en [[Babilonia (ciudá)|Babilonia]]. Ente estos postreros destáquense numberosos archivos alministrativos de los templos y de delles families poderoses como [[Egibi]] y [[Murashu]].<ref name=kuhrt> Kuhrt, Amélie: ''The Ancient Near East: C.3000-330 B.C.''. Routledge, 1995. ISBN 0-415-16762-0; páxs.&nbsp;647-652. [http://books.google.es/books?id=6kDJ8DBRq9oC&pg=PA647&dq=Achaemenid+Empire&lr=&sig=58ubZVwq-Myge18300IL1rYuO1o#PPA648,M1 Disponible en llinia] (n'inglés).</ref> Adicionalmente, los archivos [[idioma elamita|elamitas]] de [[Persépolis]] (el de la [[Tablillas de la Fortaleza de Persépolis|Fortaleza]] y el del [[Tablillas de l'Ayalga de Persépolis|Ayalga]]) allumen la "economía [[monarca|real]]" de la área de les capitales.<ref>G. Cameron: ''Persepolis treasury tablets'';<br />R. Hallock: ''Persepolis fortification tablets''.</ref>
Llinia 79:
== Historia ==
 
L'imperiu empezó como un [[estáu vasallu|estáu tributariu]] de los [[medos]] pero acabó conquistando'l [[Imperiu medo]] y ampliándolo hasta tomar [[Antiguu Exiptu|Exiptu]] y [[Asia Menor]]. Con [[Xerxes]] llegó casi a conquistar la [[Antigua Grecia]]. Los aqueménidas fueron ganaos pola conquista de d'[[Alexandru Magno]] en [[años 330 e.C.|330&nbsp;a.&nbsp;C.]]
 
=== Antecedentes ===
Llinia 97:
[http://books.google.es/books?id=ms30qA6nyMsC&printsec=frontcover&dq=Achaemenid&sig=pwoH3kGA9Nt33i6pnG0NIsF3Kr4#PPA14,M1 Disponible en llinia] (n'inglés).</ref><ref>En casu de considerase la inscripción de Arsames como auténtica, Ciro tamién asocedería al inda viviente Arsames como rei de Persia, xuniendo asina los reinos de Anshan y Persia.</ref> Ente los años [[sieglu VI e.C.|553]] y 550&nbsp;a.&nbsp;C., Ciro ganó al rei medo [[Astiages]], tomó la so capital, [[Ecbatana]], y llevó les sos ayalgues a Anshan. La [[Cróniques Mesopotámiques|Crónica de Nabonido]] informa que'l rei persa resultó favorecíu pol amotinamientu de les tropes medas contra'l so propiu rei, fechu confirmáu pola hestoria que narra Heródoto (i,&nbsp;123-128) sobre la traición del xeneral medo [[Harpago (xeneral)|Harpago]].<ref name=dandamaev/>
 
N'unificando a los perses y someter a los medos, Ciro, llamáu dempués "el Grande", entamó la conquista de [[Babilonia (ciudá)|Babilonia]] (colo que punxo fin al [[Imperiu neobabilónico]]), [[Siria]], [[Palestina (rexón)|Palestina]] y [[Asia Menor]]. El reinu de [[Trepa]], n'Asia Menor, cayó en poder de Ciro escontra'l [[sieglu VI e.C.|545&nbsp;a.&nbsp;C.]]<ref>Enantes solíase considerar l'añu 547&nbsp;a.&nbsp;C. como la fecha de la conquista (cf. Dandamaev, ''op. cit.''), pero estudio más recién demostraron qu'esto se basaba nuna interpretación errónea de la [[Crónica de Nabonido]] (R.&nbsp;Rollinger, "[http://www.achemenet.com/ressources/souspresse/annonces/Rollinger-Iran.pdf The Medien "Empire", the End of Urartu and Cyrus' the Great Campaign in 547 B.C.]"; L. Lendering, "[http://www.livius.org/men-mh/mermnads/547.html The End of Lydia: 547?]"; con bibliografía anterior).</ref> Créese que la guerra contra l'Imperiu neobabilónico, que s'atopaba arrodiáu polos perses nes sos fronteres oriental y septentrional, empezaría escontra finales de la década de 540&nbsp;a.&nbsp;C. Sía que non, nel añu&nbsp;539 [[Babilonia (ciudá)|Babilonia]] foi tomada pol xeneral persa [[Gobrias (xeneral)|Gobrias]], faciéndose presente Ciro díes más tarde. El nuevu gobernante asumió la titulatura regia babilonia, qu'incluyía los títulos de rei de Babilonia, rei de Sumer y Akkad y rei de los países. Ciro presentar a sigo mesmu como'l "salvador" de les naciones conquistaes. Pa reforzar esta imaxe y "crear condiciones de cooperación coles elites locales",<ref>Briant 2002, páx. 79</ref> protexó los cultos (como'l de [[Marduk]] en Babilonia) y restauró templos y otres infraestructures nes ciudaes apocayá adquiríes. Con ello Ciro ganóse'l sofitu de bona parte de la casta sacerdotal de Babilonia, la que nos testos (el [[Cilindru de Ciro]], el Poema sobre Nabonido) polo xeneral amuésase favorable escontra él. Nel [[Tanaj]], Ciro ye bienveníu pol [[Llibru d'Isaías#Trés Isa.C3.ADas|Segundu Isaías]], un xudíu de Babilonia. Coles mesmes, d'alcuerdu a los llibros bíblicos de d'[[Esdras]] y [[Nehemías]], Ciro dexó tornar a [[Xudea]] y reconstruyir el Templu a los xudíos [[Cautiverio de Babilonia|cautivos]] en Babilonia. A diferencia de los conquistadores asirios y babilonios precedentes, Ciro trató con benevolencia a los pueblos sometíos y perdonó a los reis enemigos. Polo xeneral, Ciro siguió la estratexa de dexar les estructures alministratives de los llugares conquistaos, pero sometiéndolos al poder imperial.<ref>Polo xeneral, vease Briant 2002, páxs. 46, 79.</ref>
 
[[Archivu:Darius I the Great's inscription.jpg|thumb|La [[inscripción de Behistún]] narra la hestoria de les lluches de [[Darío&nbsp;I]] contra los rebeldes.]]
Llinia 115:
{{AP|Guerres Médiques}}
 
Mientres el primer terciu del [[sieglu&nbsp;V&nbsp;a.&nbsp;C.]], perses y griegos compitieron pol dominiu sobre les ciudaes griegues de d'[[Asia Menor]], les mariñes del [[Mar Mediterraneu|Mediterraneu]] y el control de los puertos comerciales, según l'accesu al [[trigu]] de les mariñes del [[Mar Negru]]. Estos conflictos fronterizos empezaron coles sublevacionessulevaciones [[xonia|xonies]] ya incluyeron la quema d'[[Atenes]] per parte de los perses, en represalia pola destrucción de [[Sardes]].
 
La primer fase (490&nbsp;a.&nbsp;C.) producióse cuando los perses unviaos pol so rei Darío&nbsp;I al traviés d'un exércitu y viaxando per mar, desembarcaron na Grecia continental, que sofitaba a les rebalbes colonies griegues so la so égida. Na [[batalla de Maratón]] ([[años 490 e.C.|490&nbsp;a.&nbsp;C.]]), un exércitu griegu empuestu por [[Milcíades el Mozu|Milcíades]] foi unviáu a retener a los perses, y sosprendentemente llograron la victoria; por cuenta de esta derrota, el rei persa viose obligáu a afitar les llendes del so imperiu de nuevu en [[Asia Menor]].
 
A pesar d'ello pal [[sieglu&nbsp;V&nbsp;a.&nbsp;C.]] los reis aqueménidas gobernaben territorios qu'aprosimao tomaben lo que güei ye [[Irán]], [[Iraq]], [[Armenia]], [[Afganistán]], [[Turquía]], [[Bulgaria]], munches partes de [[Grecia]], [[Exiptu]], [[Siria]], [[Paquistán]], [[Xordania]], [[Israel]], [[Cixordania]], [[El Líbanu]], [[Caucasia]], partes de d'[[Asia Central]], [[Libia]], y partes septentrionales de d'[[Arabia]]. L'Imperiu col tiempu convertir n'[[Imperios per superficie|imperiu más grande del Mundu antiguu]].
 
La segunda fase tuvo llugar l'añu 480&nbsp;a.&nbsp;C., cuando los perses unviaos pol so rei [[Xerxes&nbsp;I]] (485–465&nbsp;a.&nbsp;C., persa antiguu Xšayarša, 'héroe ente reis'), fíu de [[Darío&nbsp;I]], dirixir por tierra escontra Grecia. El so exércitu entró en Grecia pel Norte, atopando poco o nenguna resistencia en [[Macedonia (Grecia)|Macedonia]] y [[Tesalia]], pero foi deteníu por una pequeñu fuercia griega mientres tres díes nes [[Termópilas]]. Tratar d'un exércitu espartanu de 300&nbsp;guerreros empobinaos pol so rei [[Leónidas&nbsp;I]]. Los 300&nbsp;soldaos y el so rei morrieron na batalla traicionaos por un griegu qu'enseñó a los perses un camín p'atacar pel costazu. Una [[batalla de Artemisio|batalla naval simultánea en Artemisio]] foi pocu decisiva nel aspeutu tácticu pos grandes nubes destruyeron naves de dambos llaos. La batalla foi detenida prematuramente cuando los griegos recibieron noticies de la derrota nes Termópilas y retiráronse. La batalla foi una victoria estratéxica de los perses, lo que-yos dio'l control indisputado de Artemisio y del mar Exéu.
 
Dempués de la so victoria na [[batalla de les Termópilas]], Xerxes escaló la ciudá sacupada d'[[Atenes]] y preparóse pa enfrentase a los griegos nel estratéxicu [[istmu de Corinto]] y el [[golfu Sarónico]]. Los habitantes d'Atenes s'habíen abelugaos na pequeña islla de [[Salamina (isla)|Salamina]]; cuando llegaron los perses a Atenes amburaron la ciudá y viaxaron escontra Salamina. En [[años 480 e.C.|480&nbsp;a.&nbsp;C.]] los griegos llograron una decisiva victoria na [[Batalla de Salamina|batalla naval de Salamina]] na cual los pequeños y axilosos barcos atenienses ganaron a los pesaos y grandes barcos perses. Forzaron a Xerxes a retirase a [[Sardes]]. L'exércitu que dexó en Grecia, sol mandu de [[Mardonio]], foi destruyíu nel añu [[años 470 e.C.|479&nbsp;a.&nbsp;C.]] na [[batalla de Platea]]. La derrota final de los perses en [[Batalla de Mícala|Micala]] animó a les ciudaes griegues d'Asia a sublevasesulevase, y marcó el final de les Guerres Médiques, xuntu cola espansión persa a [[Europa]].
 
=== De Xerxes I a Artajerjes II ===
Llinia 134:
Darío&nbsp;II reinó nel periodu [[años 420 e.C.|424&nbsp;a.&nbsp;C.]]-[[años 400 e.C.|404&nbsp;a.&nbsp;C.]] y collaboró con [[Esparta]] na [[Guerra del Peloponeso]]. Dende l'añu 412&nbsp;a.&nbsp;C., Darío&nbsp;II, por insistencia de [[Tisafernes]], sofitó primero a Atenes y depués a Esparta, pero nel añu 407&nbsp;a.&nbsp;C. el fíu de Darío, [[Ciro el Mozu]] foi nomáu pa reemplazar a Tisafernes y venció totalmente el sofitu a Esparta que finalmente ganó a Atenes en 404. Esi mesmu añu, Darío cayó fatalmente enfermu y morrió en Babilonia. Nel so llechu de muerte, la so esposa babilonia, [[Parisatis]] pidió a Darío que fora coronáu'l so segundu fíu, [[Ciro el Mozu]], pero Darío negóse.
 
A Darío asocediólu'l so fíu [[Artajerjes&nbsp;II]], que reinó nel periodu [[años 400 e.C.|404&nbsp;a.&nbsp;C.]]-[[años 350 e.C.|359&nbsp;a.&nbsp;C.]] [[Plutarco]] cuenta (probablemente por autoridá de [[Ctesias]]) que'l movíu Tisafernes averar al nuevu rei'l día de la so coronación p'alverti-y de qu'el so hermanu menor, Ciro el Mozu taba preparar p'asesinalo mientres la ceremonia. Artajerjes arrestó a Ciro y executar si nun hubiera intercedido la so madre Parisatis. Ciro foi entós unviáu como sátrapa de Lidia, onde preparó una rebelión armada qu'españó nel añu [[años 400 e.C.|401&nbsp;a.&nbsp;C.]] Con mercenarios griegos, Ciro llogró la victoria na batalla de [[Cunaxa]], pero resultó muertu na mesma. Asina, Artajerjes&nbsp;II caltuvo'l tronu, construyó una gran flota, y recuperó el dominiu de d'[[Asia Menor]] y [[Xipre]].
 
Artajerjes&nbsp;II foi'l rei aqueménida que tuvo más llargu reináu (45 años). Seis siglo más tarde, [[Ardacher&nbsp;I]], fundador del segundu Imperiu persa, considerar a sigo mesmu como'l socesor de Artajerjes, un gran testimoniu de la importancia de Artajerjes pa la mentalidá persa. Mientres el so reináu realizaron actividaes de construcción en Susa y Ecbatana. Anque nun se conocen construcciones sos en Persépolis, foi él foi'l primer rei aqueménida en ser soterráu nes sos cercaníes.<ref>Briant 2002, p. 675. L'historiador griegu [[Polibio]] señala que Ecbatana foi ampliada lujosamente con columnes doraes y texas nel teyáu de plata y cobre (Polibio, 10.27.12).</ref> Nel ámbitu relixosu, Artajerjes protexó'l cultu de los dioses iranios [[Mitra (divos persa)|Mitra]] y [[Anahita]], a los cualos introdució nes sos inscripciones al par de Ahura Mazda. D'alcuerdu a la información proporcionada por [[Beroso]], Artajerjes protexó'l cultu de Anahita en numberoses rexones del Imperiu, incluyendo árees occidentales non-iránicas como [[Damascu]] o [[Sardes]].<ref>Briant 2002, pp. 676-677</ref>
Igualmente, pueden datase d'esti reináu la estraordinaria innovación de los cultos de santuarios zoroastrianos, y foi probablemente mientres esti periodu qu'el zoroastrianismo espublizóse al traviés de d'[[Asia Menor]] y el [[Llevante mediterraneu]] y dende ellí a [[Armenia]].{{citarequerida}} Los templos, anque sirvíen a un propósitu relixosu, nun yeren sicasí un actu puramente desinteresáu: tamién sirvíen como importante fonte d'ingresos. De los reis babilónicos, los aqueménidas tomaren el conceutu d'impuestu del templu obligatoriu, un diezmu que tolos habitantes pagaben al templu más cercanu a la so tierra o otra fonte d'ingresos (Dandamaev & Lukonin, 1989: 361–362). Una parte d'esti ingresu llamáu'l ''quppu ša šarri'' ('arcón del rei') ―una atélite institución originariamente introducida por [[Nabónido]]― foi entós pasada al gobernante.
 
=== Fin del Imperiu persa ===
Llinia 162:
 
L'Imperiu aqueménida foi un estáu multinacional apoderáu polos perses, nel que los cargos d'importancia correspondíen a miembros d'esta etnia.<ref name="irdynasty">[http://web.archive.org/web/http://www.iranica.com/newsite/articles/v1f4/v1f4a109.html Artículu "Achaemenid Dynasty"], en [http://web.archive.org/web/http://www.iranica.com/newsite/ ''Encyclopaedia Iranica''].</ref>
De cutio sorráyase, nes inscripciones reales, la condición de persa (o, más concretamente, de d'[[ariu]]) del rei, de la so familia y del so dios, [[Ahura Mazda]].<ref name="irdynasty"/>
Paez, sicasí, que los distintos pueblos del Imperiu, y bien especialmente aquellos de mayor antigüedá, como asirios, babilonios, xudíos o exipcios, esfrutaron d'una gran autonomía, y pudieron caltener les sos costumes, les sos instituciones, la so llingua y la so relixón, en cuantes que la alministración quedaba so control persa.<ref name="irdynasty"/>
Esti respetu a la individualidá de los distintos pueblos sometíos poner de manifiestu, por casu, nos relieves de les escalinates que lleven a la [[apadana]] de [[Persépolis]] que tenía una función ceremonial rellacionada cola recepción de los tributos, nos que s'amuesen les distintes ufriendes: por casu, de d'[[Arabia]] llévense texíos, camellos ya inciensu; de [[Nubia]] vasíes, caniles d'elefante, ocapis, xirafes, tributos d'oru refinao, tueros d'ébanu; de [[Bactria]], vasíes y camellos. Cada grupu estrémase claramente de los demás pol so paxellu.
 
El centru alministrativu del Imperiu atopar nel palaciu real, con un complicáu aparatu burocráticu. Dende la dómina de Darío, la sede real asitiar na ciudá de [[Susa]], anque'l monarca pasaba temporaes en [[Babilonia (ciudá)|Babilonia]] y [[Ecbatana]]. Les ciudaes más importantes de Fars, Pasargada y Persépolis, nun fueron nunca sedes de gobiernu.{{citarequerida}}
Llinia 200:
=== Moneda ===
 
Darío&nbsp;I foi probablemente'l primer monarca aqueménida n'acuñar moneda,<ref name="irdynasty"/> daquella una innovación relativamente recién, yá que [[Creso]], el rei de [[Trepa]] derrotáu por Ciro el Grande, fuera'l primeru n'introducir un verdaderu sistema monetariu. Darío revolucionó la economía introduciendo un patrón monetariu bimetálico (a semeyanza del trepo, según Heródoto, i, 94) n'oru y plata. La moneda de d'[[oru]] yera'l [[dárico]],<ref>Sobre la etimoloxía del nome nun esiste unanimidá: pa los antiguos griegos, faía referencia a Darío'l Grande, pero ente'l historiadores modernos ta estendida la opinión de que se rellaciona con una forma hipotética del antiguu persa ''*dari'' ("doráu").</ref> d'unos 8,34 gramos de pesu.<ref name="irdynasty"/> 3000&nbsp;dáricos equivalíen a un [[talentu (moneda)|talentu]], la unidá monetaria más elevada. La moneda de [[plata]] yera'l [[siclo]], d'aprosimao 5,56&nbsp;g de pesu y de gran pureza. 20 siclos de plata equivalíen a un dárico d'oru.
[[Archivu:Achaemenid coin daric 420BC front.jpg|thumb|Dárico aqueménida, ''[[circa]]'' [[años 490 e.C.|490&nbsp;a.&nbsp;C.]]]]
El sistema monetariu aqueménida caltúvose a valir hasta ser movíu polos acuñamientos de [[Filipo II de Macedonia|Filipo&nbsp;II]] y, sobremanera, de d'[[Alexandru Magno]], na segunda metá del sieglu&nbsp;IV&nbsp;a.&nbsp;C. Mientres tol tiempu que se caltuvieron en circulación, les monedes aqueménidas malapenes variaron el so aspeutu. De forma aprosimao ovalada, tantu'l dárico como'l siclo tienen nel anverso una figura idealizada, posiblemente'l mesmu monarca,<ref>Nun esiste consensu alrodiu de si la figura representada ye'l mesmu rei aqueménida, un héroe o una divinidá.</ref> qu'apaez con un arcu na so manzorga y una llanza na derecha (les monedes yeren popularmente conocíes ente los griegos como ''[[taxotes|taxotai]]'', "arqueros"). Nel aviesu hai namái un cuadráu incuso.<ref name="irdynasty"/>
 
Acuñar moneda d'oru yera una prerrogativa real. Los sátrapas y xenerales, según les ciudaes autónomes y príncipes locales, solo podíen acuñar monedes de plata y de cobre.<ref name="irdynasty"/>
Llinia 267:
Heródoto tamién repara que "nengún rezu nin ufrienda puede faese ensin que tea un [[magu]] presente" pero esto nun tien de confundir se colo que güei s'entiende por ''magu'', que ye un ''magupat'' (persa modernu, ''mobed''), un sacerdote zoroastriano. Nin la descripción del términu por Heródoto como una de les tribus o castes de los medos implica necesariamente qu'estos ''magos'' fueren medos. Ellos a cencielles yeren un sacerdociu hereditariu que s'atopaba por tou Van Dir oeste y anque, n'orixe, nun s'acomuñar con nenguna relixón en particular, tradicionalmente yeren responsables de tolos rituales y servicios relixosos. Anque la identificación inequívoca de los ''magos'' col zoroastrismu vieno dempués (dómina [[sasánida]], [[sieglu&nbsp;III]]), ye del ''magus'' de Heródoto de mediaos del sieglu&nbsp;V&nbsp;a.&nbsp;C. qu'el zoroastrismu viose suxetu a cambeos doctrinales que son güei consideraes como revocaciones de les enseñances orixinales del profeta. Tamién, munches de les práutiques rituales descrites nel ''Vendidad'' del [[Avesta]] (como la [[Torres del callo|esposición de los muertos]]) yá se practicaben polos ''magos'' de la dómina de Heródoto.
 
Los sacrificios de caballos n'honor al rei realizar en dómina aqueménida, siquier dende'l reináu de [[Cambises&nbsp;I]] hasta la llegada de d'[[Alexandru Magno]], tando prescritu que los caballos pa los sacrificios mensuales na tumba de [[Ciro&nbsp;I]] teníen de ser blancos, criaos nos haras de Media.<ref>[http://www.livius.org/aj-al/alexander/alexander_t23.html]</ref> Según Heródoto los caballos blancos de Ciro&nbsp;I yeren sagraos (I:181).<ref>[http://www.sacred-texts.com/cla/hh/hh1180.htm Testu 1.181] de Heródoto.</ref>
 
=== Arte y arquiteutura ===
Llinia 276:
L'arte aqueménida, como la relixón aqueménida, foi un amiestu de munchos elementos. Lo mesmo que los aqueménidas yeren tolerantes en materia de gobiernu y costumes locales, mientres los perses controlaren la política xeneral y l'alministración del Imperiu, tamién yeren tolerantes nel arte mientres l'efectu final fora persa. En [[Pasargada]], la capital de Ciro&nbsp;II y Cambises&nbsp;II, y en [[Persépolis]], la ciudá vecina fundada por Darío'l Grande y usada por tolos sos socesores, unu puede siguir el rastru hasta un orixe estranxeru de casi tolos diversos detalles na construcción y embellecimiento de l'arquiteutura y de los relieves esculpíos; pero la concepción, el planiamientu y l'acabáu del productu son distintivamente perses.
 
Ciro construyó la so capital, [[Pasargada]], nel territoriu orixinal de los perses. Nella ye posible apreciar la fusión d'estilos de distintos partes del Imperiu, carauterística de los soberanos aqueménidas. Cuando decidió construyir Pasargada, tenía detrás una llarga tradición artística que probablemente yera distintivamente irania yá que yera en munchos sentíos igual a cualesquier otra. La sala hipóstila n'arquiteutura puede güei trate como perteneciente a una tradición arquitectónica de la [[meseta iranina]] que se remonta al traviés del periodu medo hasta siquier el principiu del [[I&nbsp;mileniu&nbsp;a.&nbsp;C.]] Les riques obres de d'[[oru]] aqueménidas, que según les inscripciones paez que fueron especialidá de los medos, foi na tradición de la delicada metalistería que s'atopa na dómina de la [[Edá de Fierro]]&nbsp;II en [[Hasanlu]] ya inclusive antes en [[Marlik]].
 
[[Archivu:Amulet-pendant Louvre Sb3906.jpg|thumb|Imaxe del [[Amuleto-pindiu aqueménida con cabeza de lleona]], finales del sieglu VI-IV&nbsp;a.&nbsp;C., de [[Susa]] - Departamentu d'Antigüedaes orientales, [[Sully]].]]
Esti estilu artísticu aqueménida ye particularmente evidente en Persépolis: col so curioso proporcionada y bien entamada planta, rica ornamentación arquitectónica y magníficos relieves decorativos, el palaciu ye unu de los grandes legaos artísticos del mundu antiguu. Nel so arte y arquiteutura, Persépolis celebra al rei y l'oficiu del monarca y reflexa la perceición que Darío tenía de sigo mesmu como'l líder d'un conglomeráu de pueblos a los que diera una nueva y única identidá. Los aqueménidas tomaron les formes artístiques y les tradiciones relixosu y cultural de munchos de los antiguos pueblos d'Oriente Mediu y combinar nuna forma única.
 
Al describir la construcción del so palaciu en Susa, Darío diz que "Tráxose madera de cedru d'ellí (un monte llamáu El Líbanu), la madera de [[yaka]] traer de [[Gandhara]] y de [[Carmania]]. L'oru traer de [[Sardes]] y de [[Bactria]]... la piedra preciosa lapislázuli y cornelina... traer de [[Sogdiana]]. La turquesa de [[Corasmia]], la plata y el marfil d'[[Exiptu]], la ornamentación de [[Xonia]], el marfil d'[[Etiopía]] y de [[Sind]] (Paquistán) y de d'[[Aracosia]]. Los canteros que trabayaron la piedra yeren de [[Xonia]] y de [[Sardes]]. Los [[orfebre]]s yeren [[medos]] y [[exipcios]]. Los homes que tallaron la madera, yeren de Sardes y Exiptu. Los que trabayaron el lladriyu cocíu, esos yeren babilonios. Los homes qu'afataron el muriu, esos yeren medos y exipcios."
 
Yera un arte imperial a una escala que'l mundu nun había vistu antes. Los materiales y los artistes yeren tomaos de toles tierres gobernaes polos grandes reis, y de esa manera gustos, estilos y motivos entemeciéronse xuntos nun arte ecléctico y una arquiteutura qu'en sí mesma reflexaba l'Imperiu y l'entendimientu aqueménida de cómo esi imperiu tenía de funcionar.
Sacáu de «https://ast.wikipedia.org/wiki/Imperiu_aqueménida»