Wikipedia

Diferencies ente revisiones de «Pueblu griegu»

Navegar l'historial de mou interactivu
← Edición más antiguaEdición más nueva →
Contenido eliminado Contenido añadido
VisualTestu wiki
m apostrofación
m apostrofación
Llinia 51:
Los '''[[griegos]]''', tamién llamaos '''helenos''' ({{lang-el|Έλληνες}}), son una [[nación]] y un [[Etnia|grupo étnicu]] nativu de [[Grecia]], [[Xipre]] y dalgunes otres rexones en redol al [[mar Exéu]]. Tamién constitúin una [[Diáspora griega|diáspora]] significativa, con comunidaes griegues establecíes en tol mundu.<ref name="Roberts1">Roberts, J.M.. </ref>
 
Na [[Antigua Grecia|antigüedá]], los griegos entamábense políticamente en [[Ciudá-tao|ciudad estado]] y ellí anicióse'l conceutu de [[democracia]]. Estableciéronse [[Colonización griega|colonies]] y comunidaes griegues a lo llargo de la hestoria en munchos rincones del [[Mediterraneu]], a pesar de que la nación centróse siempres alredor del [[mar Exéu]], onde se fala la [[Idioma griegu|llingua griega]] dende la l'[[Antigua Grecia]].<ref name="Brit1">&#x20;«The Greeks». </ref> Nel sieglu IV e.C. la espansión territorial más importante de los griegos llevó'l [[Periodu helenísticu|helenismu]] hasta [[Asia Central]] ya [[India]] y, dempués de la cayida del [[Imperiu romanu]] y [[Bizanciu]] fixo perdurar la cultura griega nel [[mar Mediterraneu]] oriental hasta 1453. Sol [[Imperiu otomanu|Imperiu Otomanu]] y hasta l'entamu del [[sieglu XX]], los griegos atopábense instalaos uniformemente ente l'actual [[Grecia]], la mariña occidental d'[[Anatolia]], el [[mar Negru]], [[Exiptu]], [[Xipre]] y [[Constantinopla]]; polo xeneral, estes rexones coinciden coles fronteres del [[Imperiu bizantín]] a finales del [[sieglu XI]], y tamién cola zona de [[colonización griega]] na antigüedá nel
Dempués de la [[Guerra greco-turca (1919-1922)|Guerra Greco-Turca]] (1919-1922), un masivu intercambiu de poblaciones ente Grecia y [[Turquía]] (1923) dexó casi tola población étnica griega confinada dientro de les nueves fronteres de [[Grecia]] y [[Xipre]] (isla entós integrada al Imperiu británicu). La nueva [[Grecia]] constituyir a partir de 1822 como un [[Estat nació|tao nación]] típicu de la dómina, lliberáu del [[Imperiu otomanu]]. Otres poblaciones menores de griegos étnicos pueden atopase anguaño dende'l [[Italia meridional|sur d'Italia]] y el sur d'[[Albania]] hasta'l [[Cáucasu]], y tamién nes comunidaes de la diáspora a otros munchos países. Anguaño, la mayoría de los griegos pertenecen formalmente a la [[Ilesia ortodoxa de Grecia]].<ref name="CIA">''CIA World Factbook'' sobre Grècia: grecs ortodoxos 98%, grecs musulmans 1,3%, altres 0,7%.</ref>
 
Llinia 67:
* '''danaos''' (en griegu, Δαναοί, ''danaoi'') y '''[[Argos (Grecia)|argos]]''' (en [[Idioma griegu|griegu]], Αργείοι, ''argheioi''): na [[Ilíada|llíada]] dambos nomes designen el conxuntu de pueblos [[Idioma griegu|griegos]] qu'atacaron [[Troya]]. Según la mitoloxía, [[Dánao|Danao]], orixinariu d'[[Exiptu]], ye'l fundador de la ciudá d'[[Argos (Argòlida)|Argos]], d'ónde seríen orixinarios los argos.
 
* ''' romanos '''(en griegu, Ρωμαίοι, <span>romaioi</span>, o Ρωμιοί, romioi, o en turcu, ''rûm''): denominación aplicada tantu polos [[Idioma griegu|griegos]] como polos [[Idioma turcu|turcos]] a tolos habitantes cristianos de los [[Península balcánica|Balcanes]] y d'[[Anatolia]], o a los [[Cristians|cristianos]] polo xeneral dientro del [[Imperiu otomanu|Imperiu Otomanu]], cuando'l términu "griegu" pasó a identificar los paganos de la l'[[Antigüedá clásica]].
 
* '''xónicos''' (en griegu, Ἴωνες, ''íōnes''; n'[[Idioma hebréu|hebréu]], ''javan'' o yavan; nes llingües de la [[India]], ''yona'' o ''yavana''; en [[Idioma chinu|chinu]], 大宛, ''dayuan'', "grandes '''[[Xonia|jonis]]'''"): una de los cuatro grandes tribus [[Idioma griegu|griegues]], colos eolios, los [[doris]] y los aqueos (o micénicos). Contrariamente a los de les otres tribus, el nome de los xónicos apaez na fala de diverses civilizaciones alredor de la [[Mar Mediterraneu|Mediterránea]] [[Oriente|oriental]] y escontra [[Oriente]], hasta [[India]] y l'alloñada [[China (rexón)|China.]] Los xónicos nun seríen los primeros griegos n'apaecer nes cróniques, cosa que correspuende a los danaos y a los aqueos, que s'atopen per primer vegada na [[civilización micénica]] en [[Creta]].
[[Archivu:Location_greek_ancient.png|left|miniaturadeimagen|248x248px|La dispersión de los griegos nel sieglu [[Sieglu VI e.C.|VI aC]].]]
Pero nengunu d'estos nomes sirvieron pa identificar n'esclusiva a los ciudadanos d'un estáu griegu concretu.<ref name="Broome">Broome, Benjamin J.. </ref> N'[[Occidente]], el términu "griegos" refirióse tradicionalmente a los falantes nativos de [[Idioma griegu|griegu.]]<ref name="Mazower">Mazower, Mark. </ref><ref>Adrados, Francisco Rodríguez. </ref> Los habitantes del [[Imperiu bizantín|Imperiu Bizantín]] denominábense ellos mesmos ''romioi'', pol fechu que se consideraben los herederos políticos direutos del [[Imperiu romanu|Imperiu Romanu]], pero siquier hasta'l [[sieglu XII]] la mayoría yeren educaos tamién nel convencimiento de qué heredaren el legáu de la l'[[antigua Grecia]], a pesar de que pa munchos falantes de [[Idioma griegu|griegu]], "helenu" yera sinónimu de paganu.<ref name="Mangu">Mangu, Cyril. </ref> Xustu antes de la [[Cayida de Constantinopla]] ([[1453]]) l'últimu emperador, [[Constantino XI]], dicía a los sos soldaos que ''teníen que recordar que yeren descendientes de los griegos y de los romanos''.<ref>Sfrantzes, George. </ref>
 
Antes del establecimientu del modernu estáu griegu ([[1822]]), mientres los sieglos XVIII y XIX, el venceyu ente los antiguos griegos y los modernos foi redescubierto y revalorizáu polos intelectuales de la Renacencia griega, especialmente [[Rigas Velestinlís]]. Na so obra "''Constitución política''", Velestinlís dirixir a la so nación como "el pueblu descendiente de los griegos".<ref>Fereos, Rigas, "Nova Constitució política dels habitants de Rumèlia, Àsia Menor, Les illes de l'Egeu i els Principats de Moldàvia i Valàquia".</ref>
Llinia 83:
=== Demografía ===
[[Archivu:Family_marriage.jpg|left|miniaturadeimagen|200x200px|Escenes d'un casoriu y de vida familiar en Constantinopla.]]
Anguaño, los griegos étnicos son la mayoría de la población del país, esactamente'l 93% de [[Grecia]], y más del 78% de la islla de [[Xipre]] (escluyíos los colonos [[turcos]] norteños).<ref name="Greece">«[http://www.statistics.gr/gr_tables/S1101_SAP_09_TB_DC_01_10_Y.pdf 2001 Census data] {{Wayback|url=http://www.statistics.gr/gr_tables/S1101_SAP_09_TB_DC_01_10_Y.pdf |date=20090206090424 }}»&#x20;(en greek).&#x20;</ref><ref>«[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/gr.html#People CIA Factbook]».&#x20; </ref><ref name="autogenerated2">«[http://www.pio.gov.cy/mof/cystat/statistics.nsf/All/805CB6Y0CF012914C2257122003F3A84/$file/MAIN%20RESULTS-EN.xls?OpenElement 2001 Census] {{Wayback|url=http://www.pio.gov.cy/mof/cystat/statistics.nsf/All/805CB6Y0CF012914C2257122003F3A84/$file/MAIN%20RESULTS-EN.xls?OpenElement |date=20170203065940 }}».&#x20;</ref> La población griega nun presentó tradicionalmente unos índices de crecedera bien altos, pero sí que s'amontó regularmente dende'l primer censu fechu al país, en [[1828]].<ref name="BritPop">&#x20;«Greece, Demography». </ref> Bona parte del aumentu de la población de Grecia dende la fundación del nuevu estáu deber d'a la l'[[anexón]] de nuevos territorios y a la llegada d'un millón y mediu de griegos abelugaos dempués del intercambiu de poblaciones ente [[Grecia]] y Turquía (1923).<ref name="BritPop">&#x20;«Greece, Demography». </ref> Aprosimao un 80% de la población de Grecia ye urbana, con un 28% concentráu a la ciudá d'[[Atenes]].<ref name="EconWorld">&#x20;«Merchant Marine, Tertiary enrollment by age group». </ref>
 
Los griegos de [[Xipre]] tienen una hestoria similar d'[[emigración]], xeneralmente escontra países anglosaxonos, por cuenta de la soberanía del [[Imperiu británicu|Imperiu Británicu]] sobre la isla. Producióse una fuerte folada migratoria de los griegos xipriotes dende la [[Operación Atila|invasión turca de Xipre]] de 1974, cosa que fixo menguar la población ente [[1974]] y [[1974|1977]], al pie de les perdes de la guerra y la cayida de la [[fertilidá]] nos años siguientes.<ref name="BritPopC">&#x20;«Cyprus Demographic trends». </ref> Dempués de la [[llimpieza étnica]] d'un terciu de la población griega de la islla en [[1974]], tamién
Llinia 122:
L'[[alfabetu griegu]], emplegáu pa escribir la llingua griega dende'l [[Sieglu IX e.C.|sieglu IX]] o [[Sieglu VIII e.C.|VIII aC]], ye'l primera [[alfabetu]] que tuvo la Humanidá nel sentíu estrictu del términu, esto ye, un sistema d'escritura con calteres distintos pa cada vocal y cada consonante. La so forma actual deriva del antiguu alfabetu xónicu o griegu oriental, que s'impunxo a les otres variantes el [[Sieglu V e.C.|sieglu V aC]], cuando la ''polis'' d'[[Atenes]] adoptar oficialmente. L'alfabetu griegu ye l'antecesor del [[alfabetu llatín]] y del [[alfabetu cirílicu]], ente otros.
 
Anguaño, l'alfabetu griegu usar pa escribir en [[Idioma griegu|griegu]] modernu y tamién pa designar a toles llingües les diverses unidaes emplegaes nos campos de les [[matemátiques]], la [[física]], la l'[[astronomía]], etc. Tamién ye'l segundu alfabetu qu'adoptó oficialmente la [[Xunión Europea]], cuando se produció la incorporación de [[Grecia]], el 1981.{{Clear}}
 
=== Relixón ===
Llinia 143:
Los griegos fueron unu de los primeros pueblos d'[[Europa]] qu'emplegaron los apellíos, y yá lo faíen dafechu mientres el [[sieglu IX]], en sustitución de la vieya costume d'identificar cada individuu pol nome del so padre; aun así, na mayor parte de los casos, los [[Apellido|apellido]] griegos son, n'orixe, [[Patronímicu|patronímicos.]]<ref name="Wickham">Wickham, Chris. </ref> Polo xeneral, los apellíos masculinos griegos acaben en ''-vos'', que ye la manera como solo acabar el [[casu nominativu]] del [[nome propiu]] masculín en [[Idioma griegu|griegu.]] Escepcionalmente, dalgunos acaben en -''ou'', que ye'l casu xenitivu.<ref>Chuang, Rueyling; Fong, Mary. </ref> A pesar de qu'en [[Grecia]], anguaño, los apellíos caltiénense estáticos, inda sobrevive un usu de los patronímicos dinámicos y cambiantes pal nome del mediu, que consiste a tomar como [[Middle name|nome del mediu]], pero non como apellíu, el [[Nome propiu|nome]] del padre en [[Caso xenitivu|xenitivu.]] Esti costume foi tresmitíu polos griegos a los [[Pueblu rusu|rusos.]] En [[Xipre]], sicasí, los apellíos siguen l'antigua tradición de formase a partir del nome del padre.<ref>Kenyon, Sherrilyn. </ref><ref>Hart, Anne. </ref><ref>«[http://www.dimitri.8m.com/surnames.html Main page] {{Wayback|url=http://www.dimitri.8m.com/surnames.html |date=20090122022220 }}».&#x20;</ref> Finalmente, hai que dicir que munchos apellíos griegos actuales tienen, ello ye que un orixe [[Idioma turcu|turcu]], [[Idioma albanés|albanés]] o [[Pueblos eslavos|eslavu]], por cuenta de les diverses migraciones que se producieron históricamente dientro del [[Imperiu otomanu|Imperiu Otomanu]].<ref>Koliopoulos, Giannes. </ref>
 
Tocantes a los [[Nome propiu|nomes]] de los individuos, en principiu los dos principales fontes son el [[Cristianismu]] y la l'[[Antigüedá clásica]]. Los nomes antiguos nun s'abandonaron nunca, a lo llargo de la hestoria griega, pero hai que destacar que dende'l [[sieglu XVIII]] alantre tánse usando inda muncho más.<ref name="oxnames">«[http://www.lgpn.ox.ac.uk/names/modern.html The Transition of Modern Greek Names]».&#x20;</ref>
 
== Los griegos y el mar ==
Sacáu de «https://ast.wikipedia.org/wiki/Pueblu_griegu»