Diferencies ente revisiones de «Historia de la química»

La primera [[reaición química]] d'importancia que controlaron los humanos foi'l [[fueu]]. Hai restos dataos fai alredor de 500&nbsp;000 años qu'atestigüen el dominiu del fueu,<ref>Bowman DM, Balch JK, Artaxo P ''et al.'' «Fire in the Earth system.» ''Science''. 2009;324(5926):481-4. doi:10.1126/science.1163886. PMID 19390038. Bibcode:2009Sci...324..481B.</ref> siquier dende los tiempos del ''[[Homo erectus]]''. Esti llogru considérase una de les teunoloxíes más importantes de la hestoria. Non solo apurría calor y lluz p'allumase, o sirvía pa estenar los montes o de proteición contra los animales selvaxes, sinón que foi la base pal control d'otres reaiciones químiques, como les derivaes de la cocción de los alimentos (que facilitaron la so dixestión y menguaben la cantidá de [[microorganismu|microorganismos]] patóxenos nellos) y más tarde de teunoloxíes más complexes como la [[cerámica]], la fabricación de lladriyos, la [[metalurxa]], el [[vidriu]] o la [[destilación]] d'arumes, medicines y otres sustances conteníes nes plantes. Anque'l fueu fuera la primer reaición química usada de manera controlada, les cultures antigües desconocíen la so [[etioloxía]]. Mientres milenios consideróse una fuercia misterioso y mística capaz de tresformar unes sustances n'otres produciendo lluz y calor. Al igual que se desconocíen les causes del restu de tresformamientos químicos, como les rellacionaes cola metalurxa, anque s'apoderaren les sos técniquestéuniques.

El primera [[metal]] emplegáu polos humanos foi'l [[oru]] que puede atopase en [[Metal nativo|forma nativa]], polo que nun precisa tresformamientos químicos. Atopáronse pequeñes cantidaes d'oru en delles cueves d'[[España]] usaes nel [[Paleolíticu cimeru]] aprosimao fai 40&nbsp;000 años.<ref>{{cita web | url = http://www.gold-eagle.com/gold_digest/history_gold.html | títulu = History of Gold | editorial = Gold Digest |fechaaccesu=4 de febreru de 2007 }}</ref> La [[plata]] y el [[cobre]] tamién pueden atopase en forma nativa en pequeñes cantidaes (amás del [[estañu]] y el [[fierro]] [[Meteoritu metálicu|meteóricu]] qu'apaecen en cantidaes exiguas) dexando un usu llindáu d'oxetos [[Metalistería|metalísticos]] nes cultures antigües.<ref name=ephotos>Photos, E., «The Question of Meteorictic versus Smelted Nickel-Rich Iron: Archaeological Evidence and Esperimental Results.» ''World Archaeology'' Vol. 20, Non. 3, ''Archaeometallurgy'' (febreru 1989), pp. 403-421. [http://www.jstor.org/stable/124562 Versión en llinia.] Consultáu'l 8 de febreru de 2010.</ref> Les técniquestéuniques d'esta [[metalurxa]] inicial llindar a [[Fusión (cambéu d'estáu)|fundir]] los metales cola ayuda del fueu pa purificarlos y dar forma a los adornos o ferramientes por aciu moldes o [[cincelado]]. Pero los metales nativos son escasos y l'usu d'oxetos metálicos nun se xeneralizó hasta que s'aprendió a estrayer los metales a partir de los sos [[mineral]]es.

La estraición del [[fierro]] de los sos menas ye muncho más difícil que la del cobre y l'estañu, yá que rique un procesu de [[Fundición (metalurxa)|fundición]] más complexu, que precisa [[carbón]] (una fonte de [[monóxidu de carbonu|CO]]) como [[axente reductor]] y mayores temperatures, pero a cambéu consíguese un metal más duro y [[Tenacidá|aportunante]] qu'el [[bronce]], y muncho más abondosu. A diferencia de la producción del bronce que s'estendió pol [[Vieyu Mundu]] a partir d'un focu allugáu nel [[Oriente Próximu]] les técniquestéuniques de fundición del fierro podríen desenvolvese multipolarmente en distintes partes del mundu. Esisten restos arqueolóxicos con ferramientes fabricaes con fierro ensin [[níquel]] (prueba de que nun ye d'orixe [[Meteoritu metálicu|meteóricu]])<ref>[http://books.google.co.uk/books?id=7VMVguiMmY0C&pg=PA164 ''Archaeomineralogy'', p. 164.] George Robert Rapp, Springer, 2002.</ref><ref>[http://books.google.co.uk/books?id=DaAmwiJ4rnEC&pg=PA125 ''Understanding materials science'', p. 125.], Rolf Y. Hummel, Springer, 2004.</ref> en [[Anatolia]] alredor del 1800 e.C. ,<ref>{{cita publicación |apellíu=Akanuma|nome=H.|títulu=The significance of the composition of excavated iron fragments taken from Stratum III at the site of Kaman-Kalehöyük, Turkey |publicación=Anatolian Archaeological Studies |volume=14 |páxines=147-158 |añu=2005}}</ref><ref>{{cita publicación |títulu=Ironware piece unearthed from Turkey found to be oldest steel|url=http://www.hindu.com/thehindu/holnus/001200903261611.htm |fechaaccesu=27 de marzu de 2009 |ubicación=Chennai, India|obra=The Hindu|fecha=26 de marzu de 2009}}</ref> pero tamién s'atoparon ferramientes del periodu entendíu ente'l 1800 e.C. y 1200 e.C. nel valle del [[Ganges]] na [[India]],<ref name=Tewari> Tewari, Rakesh (Direutor, O.P. State Archaeological Department). [http://antiquity.ac.uk/projgall/tewari/tewari.pdf «The origins of Iron Working in India: New evidence from the Central Ganga plain and the Eastern Vindhyas.»]</ref> y en xacimientos n'África dataos alredor de 1200 e.C. <ref name="millermintz">Duncan Y. Miller y N. J. van der Merwe, «Early Metal Working in Sub Saharan Africa.» ''Journal of African History'' 35 (1994) 1-36; Minze Stuiver y N. J. van der Merwe, «Radiocarbon Chronology of the Iron Age in Sub-Saharan Africa.» ''Current Anthropology'' 1968.</ref><ref>McIntosh, Roderick J. [http://www.homestead.com/wysinger/ironage.html «How Old is the Iron Age in Sub-Saharan Africa?»] Archaeological Institute of America (1999)</ref><ref>Alpern, Stanley B. (2005) [http://muse.jhu.edu/demo/history_in_africa/v032/32.1alpern.pdf «Iron in Sub-Saharan Africa.»]</ref> Les teunoloxíes [[Siderurxa|siderúrxiques]] estender dende'l [[Mediterraneu]] escontra'l norte a partir del 1200 e.C. , llegando al norte d'Europa alredor del 600 e.C. , más o menos nes mesmes feches nes que llegaron a [[China]].<ref name="Higham">Higham, Charles. 1996. ''The Bronze Age of Southeast Asia''.</ref>

La mayoría de los métodos d'estraición y purificación de metales usaos na Antigüedá describir na obra de [[Pliniu'l Vieyu]], ''[[Naturalis Historia]]''. Amás de describir les técniquestéuniques intenta esplicar los métodos y fai observaciones bien precises sobre munchos [[mineraloxía|minerales]].

Amás de la metalurxa l'usu del fueu apurrió a los humanos otres dos importantes teunoloxíes derivaes de tresformamientos físicu-químiques, la [[cerámica]] y el [[vidriu]], que'l so desenvolvimientu acompañó al home dende la prehistoria hasta'l llaboratoriu modernu. Los oríxenes de la cerámica daten del [[Neolíticu]] cuando l'home afayó que los recipientes fechos de [[magre]], camudaben les sos carauterístiques mecániques y amontaben la so resistencia frente al enagua si yeren calecíos nel fueu. Pa controlar meyor el procesu desenvolviéronse distintos tipos de fornos, y cada cultura desenvolvió les sos propies técniquestéuniques y formes.

{{cita|Pa formase una idea del llugar históricu de la alquimia de Jabir y encarar el problema de les sos fontes, ye aconseyable comparar lo que nos quedó de la lliteratura alquímica n'idioma griegu. Conozse l'estáu deplorable en que llegó hasta nós esta lliteratura. Recoyida polos científicos bizantinos del sieglu X, el corpus de los alquimistas griegos ye un puñáu de fragmentos incoerentes, que se remonten a toles dómines dende'l sieglu terceru hasta'l final de la edá media. (...) Los esfuercios de Berthelot y Ruelle pa poner un pocu d'orde nesta masa de lliteratura dio solo probes resultaos, y el investigadores posteriores, ente ellos en particular Mrs. Hammer-Jensen, Tannery, Lagercrantz, von Lippmann, Reitzenstein, Ruska, Bidez, Festugiere y otros, pudieron sacar en claro solo unos pocos detalles (...) L'estudiu de los alquimistas griegos nun ye bien alentador. Inclusive un exame superficial de los testos griegos amuesa que solo una pequeña parte entamábase en redol a verdaderos esperimentos de llaboratoriu: inclusive nes obres supuestamente dedicaes a les técniquestéuniques, nel estáu en que les atopamos anguaño, son palabrería ensin sentíu que refuga cualquier interpretación. (...) Ye distintu na alquimia de Jabir. La descripción de los procesos ye relativamente clara y l'instrumentación alquímica, y la clasificación metódica de les sustances, indica un espíritu esperimental bien alloñáu del esoterismu raru y chambón de los testos griegos. La teoría na que Jabir sofita les sos operaciones ye d'una claridá y una unidá impresionante. Más qu'otru autores n'árabe, unu nota l'equilibriu ente la enseñanza teórico y práctico, ente'l ''[[Ilm (conocencia)|`ilm]]'' y el ''`amal''. Buscaríase en devanéu una obra tan sistemática ente los testos griegos como por casu el ''Llibru del los Setenta''.}}

{{Cita|El llinguaxe de la alquimia llueu desenvolvió un vocabulariu técnicutéunicu arcanu y reserváu diseñáu pa despintar información a los ensin empecipiar. En gran midida esti llinguaxe ye incomprensible pa nós güei, anque aparentemente'l llectores del ''[[cuentu del criáu del canónigu]]'' de [[Geoffrey Chaucer]] y l'audiencia de ''[[El alquimista (obra de teatru)|El alquimista]]'' de [[Ben Jonson]] yeren capaces d'interpretar lo suficiente como pa rise d'ello.<ref>

En 1852, [[August Beer]] estableció la [[llei de Beer]], que rellaciona la intensidá de lluz absorbida pola disolución d'una sustanza cola so concentración y les propiedaes de dicha sustanza. Básase parcialmente nuna obra anterior de [[Pierre Bouguer]] y [[Johann Heinrich Lambert]]. Esta fórmula va ser la base de la [[química analítica|técnicatéunica analítica]] conocida como [[espectrofotometría]],<ref>{{cita web | títulu = Lambert-Beer Law | editorial = Sigrist-Photometer AG | fecha = 7 de marzu de 2007 | url = http://www.photometer.com/en/abc/abc_061.htm |fechaaccesu=12 de marzu de 2007}}</ref> l'analís de sustances químiques por aciu la comparanza del tipu y cantidá de lluz qu'absuerben.

A mediaos del sieglu XIX creáronse dos técniquestéuniques que resultaríen fundamentales pal estudiu de la estructura del átomu: la [[espectroscopía]] y los [[Tubu de descarga|tubo de descarga]]. Ente 1859 y 1860 [[Robert Bunsen]] y [[Gustav Kirchhoff]] crearon l'[[Espectroscopía|analís d'espectros]]. Los [[Espectru atómicu|espectros atómicos]] son series de llinies que rexistren la enerxía emitida o absorbida polos átomos. Nun [[espectrómetru]] escitábase una amuesa gaseosa, xeneralmente calecer, y faíase pasar la lluz resultante por un [[Prisma (óptica)|prisma]] que dixebraba la enerxía de distintes frecuencies, que s'imprimíen faciéndoles pasar por una [[placa fotográfica]]. Si l'espectru yera d'absorción lo que se descomponía yera la lluz que se faía pasar al traviés de l'amuesa de gas, y rexistrábense les frecuencies qu'absorbía. La resultancia yera una tira de papel con series de llinies en distintes posiciones según los distintos elementos, que representaben les [[Frecuencia|frecuencies]] d'emisión o absorción carauterístiques de cada elementu. Bunsen y Kirchoff usaron la espectroscopía pal [[Química analítica|analís químicu]], al poder identificar con esta técnicatéunica la presencia de sustances nueves nes amueses, y asina consiguieron afayar el [[cesio]] y el [[rubidiu]]. Aína los científicos diéronse cunta que les llinies de los espectros disponer de forma periódica en series matemáticamente formulables, y darréu acomuñaríense cola estructura de los átomos.

Los tubos de descarga consistíen en tubos de vidriu nos que se faía parcialmente'l vacíu, polo que nel so interior quedaba un gas en concentración bien pequeña (denomináu gas enrarecido). Dientro agospiábense amás dos bornes separaos (ánodu y cátodu) d'un circuitu llétricu, y estudiábase lo qu'asocedía nel interior cuando se faía pasar una corriente llétrica al traviés del tubu. El químicu y físicu inglés [[William Crookes]] foi'l pioneru nel campu de los tubos de descarga, al inventar el [[tubu de Crookes]], un tubu de descarga esperimental nel que pudo estudiar el comportamientu de los [[rayos catódicos]] que lo travesaben. Crookes destacó por estos estudios de los rayos catódicos al resultar fundamentales pal desenvolvimientu de la [[física atómica]], yá que ayudaron a desvelar la estructura del átomu. Les sos investigaciones consistieron en reparar los efeutos de les descargues llétriques nel espaciu escuru alredor del cátodu, asitiáu nel interior de los tubos que teníen una atmósfera bien tenue de gas, anguaño ye denomináu espaciu escuru de Crookes nel so honor. Demostró que los rayos catódicos mover en llinies rectes y producíen fosforescencia al topetar con determinaes sustances (depués taben formaos por partícules materiales cargaes negativamente). Amás Crookes aplicó les técniquestéuniques espectroscópicas pa estudiar los compuestos de [[seleniu]]. En 1861 Crookes usó'l mesmu procesu p'afayar el [[taliu]] en dellos depósitos seleníferos. Siguió trabayando col nuevu elementu, aisllar y estudió les sos propiedaes, y en 1873 determinó'l so pesu atómicu.

En 1897, [[Joseph John Thomson]] afayó'l [[electrón]], usando un [[tubu de rayos catódicos]]. En 1898 [[Wilhelm Wien]] demostró que los [[rayos canales]] (una corriente d'iones positivos) podíen esviase pelos campos magnéticos, y que la esviación yera proporcional a la so [[rellación masa carga]]. Esti descubrimientu amás d'ayudar a conocer la estructura del nucleu de los átomos, sería la base pa desenvolver la técnicatéunica d'[[analís químicu]] denomada [[espectrometría de mases]].<ref>{{cita web | títulu = Alfred Werner: The Nobel Prize in Physics 1911 | obra = Nobel Lectures, Physics 1901–1921 | editorial = Elsevier Publishing Company | añu = 1967 | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1911/wien-bio.html |fechaaccesu=24 de marzu de 2007}}</ref>

En 1903, el botánicu rusu [[Mikhail Tsvet]] inventó la [[cromatografía]], una técnicatéunica trascendental pa la [[química analítica]], col enfotu de dixebrar sustances conteníes nes plantes. La cromatografía ye un métodu físicu pa dixebrar amiestos complexos que se basa'l principiu de retención selectiva, yá que diferencies sutiles nel [[coeficiente de partición]] de los compuestos da como resultáu una retención diferencial sobre una fase estacionaria y por tantu una separación efeutiva, lo que dexa identificar y determinar les cantidaes de dichos componentes.

En 1913 [[Henry Moseley]], trabayando sobre la idea inicial de [[Antonius Van den Broek|Van den Broek]], introdució'l conceutu de [[númberu atómicu]] pa iguar los desaxustes de la tabla periódica de Mendeléyev, que se basaba nel pesu atómicu. Tamién en 1913 [[J. J. Thomson]] amplió la obra de Wien demostrando que les partícules subatómiques podíen dixebrase según la so [[rellación carga masa]], con una técnicatéunica denomada [[espectrometría de mases]]. El mesmu añu [[Frederick Soddy]] formuló'l conceutu d'[[isótopu]], afirmando qu'esistíen ciertos elementos con dos o más formes, con idéntiques propiedaes químiques, pero distintu pesu atómicu (contradiciendo'l [[Modelu atómicu de Dalton|2ᵘ postuláu de Dalton]]). Amás en 1917 Soddy afayó l'elementu [[protactiniu]].