Diferencies ente revisiones de «Coímbra»
Contenido eliminado Contenido añadido
m iguo parámetros de plantía |
m iguo parámetros de plantía |
||
Llinia 5:
[[Archivu:Mata do Buçaco, Luso, Portugal.jpg|thumb|276px|Monte en Buçaco, Lusu, cerca de Coímbra]]
'''Coímbra''' (en [[idioma portugués|portugués]]: ''Coimbra'' {{audiu|Pt-pt_Coimbra_FF.ogg|[kuˈĩbɾɐ]}}) ye una ciudá portuguesa, capital del [[Distritu de Coímbra]], en [[Beira Mariniegu]], asitiada (solo pa fines estadísticos de la [[Xunión Europea|XE]]) na [[Rexón Centro (Portugal)|Rexón Centro]] y comunidá intermunicipal de [[Rexón de Coímbra|Coímbra]], cuenta con 143 396 habitantes, acordies con el censu de 2011.<ref>{{cita publicación|url=http://mapas.ine.pt/map.phtml|títulu=Censo 2011 - Resultaos - Camada - Municípios - Coimbra|publicación= Instituto Nacional de Estatística|
Coímbra ye una ciudá trevesada pol [[ríu Mondego]], de cais estreches, patios, escaleres y arcos medievales. La ciudá foi'l trubiecu de la nacencia de seis [[Reyes de Portugal|reis portugueses]] y de la [[Dinastía de Borgoña|primer dinastía]], lo mesmo que de la primera [[Universidá de Coímbra|Universidá]] de [[Portugal]], siendo esta una de les más antigües d'[[Europa]].
Llinia 11:
Delles estructures arqueolóxiques de la ciudá daten de la [[Antigua Roma|dómina romana]], ente elles, l'[[Aguaduchos de Roma|acueductu romanu]] y el [[criptopórtico]]. De la mesma, entá permanecen munchos edificios que fueron construyíos mientres la dómina en que Coimbra foi la capital de Portugal (1131-1255). Mientres la [[Edá Media#Baxa Edá Media (sieglos XI al XV)|Baxa Edá Media]], col amenorgamientu del so papel como'l centru políticu del [[Reinu de Portugal]], Coímbra empezó a convertise nun importante centru cultural. Más tarde, esti estatus foi, en gran parte, impulsáu al traviés de la creación de la [[Universidá de Coímbra]] en [[1537]], la institución académica más antigua nel [[Lusofonía|mundu de fala portuguesa]].
Amás d'atraer a munchos estudiantes europeos ya internacionales, la universidá ye visitada por munchos turistes polos sos monumentos y pola so hestoria. Los sos edificios históricos fueron clasificaos como [[Patrimoniu de la Humanidá]] pola [[UNESCO]] en 2013: «Coímbra ufierta un exemplu sobresaliente d'una ciudá universitaria integrada con una tipoloxía urbana específica, según son los sos propios ceremoniales y les sos propies tradiciones culturales que se caltuvieron brengosos al traviés de munchos sieglos».<ref name="unesco">{{cita publicación|url=http://whc.unesco.org/es/list/1387|títulu=University of Coimbra – Alta and Sofia (Universidá de Coímbra - Alta y Sofia)|publicación=UNESCO|
La ciudá foi capital nacional de la Cultura en [[2003]].
Llinia 20:
* Llargor: 008º 25' O
Ta asitiada a 53 [[kilómetru|km]] de [[Figueira da Foz]] (la ciudá costera más próxima), a 117 [[kilómetru|km]] de [[Porto]], a 152 km de [[Guarda (Portugal)|Guarda]], a 170 km de [[Braga]], na provincia de [[Minho (provincia)|Minho (o Miño)]], a 206 km de [[Lisboa]], a 304 km de [[Salamanca]], [[Castiella y Lleón]], [[España]], a 344 km de [[Santiago de Compostela]], [[Galicia]], [[España]], a 344 km de [[Faru]], [[Algarve]], a 513 km de [[Madrid]], la capital d'[[España]], a 696 km de [[Bilbao]] nel [[País Vascu]] ([[España]]) y a 1130 km de [[Barcelona]], en [[Cataluña]], [[España]].<ref>{{cita web|url=http://www.viamichelin.pt/|títulu=Calcule seu itinerário|publicación=Via Michelin|idioma=portugués|
La ciudá ta sirvida poles [[Autopistes portugueses|autopistes]] A1 ([[Lisboa]]-[[Porto]]), A13-1 (Coímbra-[[Condeixa-a-Nova]]), A24 (Coímbra-[[Vila Verde da Raia]], na frontera con Galicia, cerca de [[Chaves (Portugal)|Chaves]]) y A31 (ente Coímbra-[[Norte]] y Coímbra-[[Sur]]).
Llinia 55:
Los [[Antigua Roma|romanos]] llamaron ''[[Aeminium|Æminium]]'' al asentamientu que dio orixe a la ciudá, que irguíase nuna llomba sobre'l [[ríu Mondego]]. Más tarde, a midida que la so importancia aumentó, pasó a tomar el nome de la so ciudá vecina llamada ''[[Conímbriga]]'', no que ye güei [[Condeixa-a-Nova]]. Ente les munches estructures arqueolóxiques que daten de la [[Antigua Roma|dómina romana]] –cuando, nel allugamientu de Coímbra, taba alcontráu l'asentamientu de ''[[Aeminium|Æminium]]''– atópense'l so [[Aguaduchos de Roma|acueductu]] y el so [[criptopórtico]], tando dambos perbién calteníos na actualidá.
El llugar cayó so la influencia alministrativa de la ciudá romana de Conímbriga, que yera entós la ciudá más grande y más cercana a l'actual ciudá de Coímbra (na actual y vecina municipalidá de [[Condeixa-a-Nova]]), hasta qu'esti sitiu foi escaláu polos [[suevos]] y los [[visigodos]] ente [[569]] y [[589]], siendo darréu abandonáu na secuencia de los fechos qu'asocedieron mientres esti periodu conturbado.<ref name="Evans">{{cita llibru|nombre=David|apellíu=J.J. Evans|títulu=Portugal (Cadogan Guide Portugal) |fecha=24de mayu de 2004|isbn=9781860111266|páxina=221|idioma=inglés|
Depués, convertir na sede d'una diócesis, en sustitución de Conímbriga. Anque Conímbriga fuera importante dende'l puntu de vista alministrativu, ''Aeminium'' afirmó la so posición, siendo crucial pa esti cambéu la so situación na confluencia del tráficu norte-sur que conectaba la ciudá romana [[Bracara Augusta]] ([[Braga]], como se-y llama na actualidá) y [[Olissipo]] (anguaño la ciudá de [[Lisboa]]), y amás el so accesu al ríu (el [[Ríu Mondego|Mondego]] flúi al traviés del conceyu) apurría una ruta fluvial ente les comunidaes del interior y les ciudaes costeres.
Llinia 68:
Dempués del añu [[714]], tres la [[conquista musulmana de la península ibérica]], la ciudá formó parte del [[al-Ándalus]] con una importante comunidá [[mozárabe]] y llueu se convertiría nun llugar estratéxicu comercial ente'l norte cristianu y el sur árabe.
Los vestígios d'esti periodu inclúin les partes más antigües del [[Alcazaba|palaciu fortificáu]] utilizáu pol gobernador de la ciudá, siendo la resultancia d'una gran inversión de l'arquiteutura militar del [[califatu omeya]] (que más tarde se convirtió nel Palaciu Real polos primeros monarques portugueses).<ref>{{cita llibru|nome=António Filipe|apellíu=Pimentel|url=http://www.almedina.net/catalog/product_info.php?products_id=5088|títulu= A Morada da Sabedoria - I. O Paço Real de Coimbra: Das Origens ao Estabelecimento da Universidade (La Morada de la Sabiduría - I. El Palaciu Real de Coimbra: dende los sos oríxenes hasta l'Establecimientu de la Universidá)|editorial=Livraria Almedina|añu=2006|isbn=9789724027470|idioma=portugués|
La [[Reconquista cristiana]] obligó a les fuercies musulmanes a abandonar temporariamente la rexón. Socesivamente los moros volvieron tomar el castiellu ente [[987]] y [[1064]] y nuevamente en [[1116]], prindando dos castiellos construyíos pa protexer el territoriu: en Miranda da Beira (onde la guarnición foi masacrada) y en Santa Eulália (onde'l gobernador rindió les sos fuercies en llugar d'enfrentar una masacre similar).<ref name="Evans"/>
Llinia 80:
El [[Condáu de Coímbra]] y el [[El Condao Portucalense]] integráronse más tarde nun solu dominiu so la mayordomía d'[[Enrique de Borgoña]] por [[Alfonsu VI de Lleón]] en [[1096]], cuando Enrique de Borgoña casóse con [[Teresa de Lleón]], fía ilexítima d'Alfonso. Enrique amplió les fronteres del Condáu, enfrentando a les fuercies [[Moru|mores]], y dempués de la so muerte (en [[1112]]), Teresa, condesa de Portucale y Coímbra, unificó les sos posesiones. El so fíu, [[Alfonsu I de Portugal|Alfonso Enríquez]], que tendría la so residencia na antigua sede del condáu de cristianu de Coimbra, unvió espediciones al sur y al oeste, consolidando una rede de castiellos qu'incluyíen [[Leiria]], [[Soure (Portugal)|Soure]], [[Rabaçal (Penela)|Rabaçal]], [[Alvorge]] y [[Ansião]].<ref name="Evans"/>
Coímbra renaz y conviértese na ciudá más importante al sur del [[Duero]], capital d'un vastu condáu gobernáu pol [[mozárabe]] [[Sisnando Davídiz]]. Col [[El Condao Portucalense]], el cond'[[Enrique de Borgoña|Enrique]] y la reina [[Teresa de Lleón|Teresa]] convertir na so residencia, y vería nacer ente les sos segures muralles al primer rei de [[Portugal]], [[Alfonsu I de Portugal]], que la nomaría capital del Condáu, en desterciu de [[Guimarães]]. Hasta [[1255]] Coímbra nun perdió esti privilexu, cuando la capital portuguesa pasó a ser [[Lisboa]]. En [[1111]], foi concedíu'l primera [[fueru]] que reconocía la llei de la ciudá y del condáu.<ref name="fueru">{{cita web|url=http://www.asbeiras.pt/2011/05/coimbra-celebra-nove-seculos-de-foral/|títulu=Coimbra celebra nove séculos de Foral|editorial=Diário As Beiras|fecha=26 de mayu de 2011|idioma=portugués|
La [[Universidá de Coímbra]] foi fundada como [[Studium Generale]] en Lisboa en 1290 pol rei [[Dionisio I de Portugal|Dionisio I]]. La Universidá foi treslladada a Coimbra en 1308, pero en 1338 el rei [[Alfonsu IV de Portugal|Alfonsu IV]] facer volver a Lisboa.
Llinia 110:
Mientres la segunda metá del [[sieglu XIX]], la ciudá recuperó la rellumanza qu'había perdíu, con meyores na infraestructura, como'l [[telégrafu llétricu]] ([[1856]]) y la [[Allumáu de gas|iluminación a gas]] ([[1864]]). Em [[1864]] foi inauguráu'l [[Ferrocarril|sistema ferroviariu]] y 11 años dempués naz el [[ponte ferroviaria]] sobre'l ríu Mondego. Nesta épcoca producióse tamién la renovación de la ponte Portela, amás de l'ampliación de carreteres y l'espansión de la ciudá na Quinta de Santa Cruz.
En 1854, tres la espulsión de les órdenes relixoses y les reformes municipales, la necesidá de reorganizar el conceyu de Coimbra forzó dellos cambeos na estructura esistente de les divisiones alministratives. Arriendes d'ello, unviáronse dellos documentos (el 20 de xineru 1854) a los Ministerios de los Asuntos Eclesiásticos y de la Xusticia, encamentando a la identificación pol Gobernador Civil y pol arzobispu de Coímbra ([[Manuel Bento Rodrigues da Silva]]) sobre'l númberu de parroquies civiles que se deberíen caltener, les sos llendes, los órganos políticos que tendríen de ser calteníos, un censu local y otres estadístiques pa xustificar la demarcación del territoriu.<ref name="SAOlivais">{{cita publicación|nome=José Manuel|apellíu=Azevedo Silva|url=https://alpha.sib.uc.pt/?q=content/cria%C3%A7%C3%A3o-da-freguesia-de-santu-ant%C3%B3nio-dos-olivais-vis%C3%A3o-hist%C3%B3rica-y-perspeutives-actuais|títulu=A criação da freguesia de Santu António dos Olivais : visão histórica y perspeutives actuais (La creación de la parroquía de Santu António dos Olivais: Visión histórica y perspeutives actuales.)|publicación=Parroquía de Santu António dos Olivais|idioma=portugués|fecha=5 de setiembre de 2011|páxines=2-3|
=== República ===
Llinia 204:
|Pay_Rain_days = |Pay_Snow_days = |Pay_Precip_days =
|Avi_Rain_days = |Avi_Snow_days = |Avi_Precip_days =
|source = Institutu de Meteoroloxía, IP Portugal. Datos de precipitación y temperatura pal periodu 1971-2000 en Coímbra<ref>{{Cita web|url=http://www.meteo.pt/pt/oclima/normais.clima/1971-2000/006/|títulu=Promedio mensuales - Coimbra, POR (en portugués)|
|
}}
Llinia 223:
== Demografía ==
En 2001, el conceyu de Coímbra tenía una población de 148 443 habitantes (con una superficie de 319,4 km²), lo que reflexa un aumentu del 6,8 % con al respective de 1991 (139 052 habitantes), ente que'l númberu de families aumentó un 17,1 % nel mesmu periodu.<ref name="Caracterização Sociu-Económica do Concelho">{{cita publicación|url=http://especial.imgs.sapo.pt/multimedia/pdf/local/Coimbra.pdf|títulu= Caracterização Sociu-Económica dos Concelhos: Concelho de Coimbra|publicación=Direcção Geral do Ordenamento do Território y Desenvolvimento Urbanu / Direcção de Serviços de Estudos y Planeamento Estratéxicu / Divisão de Estudos y Planeamento/idioma=portugués|fecha=avientu de 2004|
Les persones mayores y los mozos (d'edá de 0 a 14 años) representen una minoría de la población (16,5 % y 31,1 %, respeutivamente); la población ente 25 y 64 años d'edá representa'l 55 % de la población. Ente que por cada 100 habitantes, la tercer edá en realidá entiende'l 21,6 % d'esta población, la tasa de natalidá (9,3 %) ye cimeru a la tasa de mortalidá nes comunidaes de Coímbra, y ye mayor que n'otros conceyos de la subrexón del baxu Mondego.<ref name="Caracterização Sociu-Económica do Concelho"/>
Llinia 237:
== Comerciu y servicios ==
Internamente, la rede y l'allugamientu de los servicios públicos y de les instituciones del sector públicu (como cuarteles de policía y de bomberos, según los servicios notariales y de finances públiques) alcontráronse dientro de 5,2 a 6,6 km de la población residente, ente que la mayoría de les tiendes non alimentarias y de los [[Minorista|distribuidores minoristes]] sirven ente 43,4 % (nel casu de les tiendes óptiques) y 91,4 % (nel casu de les tiendes de vestuariu) del mercáu. Mini-mercaos y tiendes de comestibles cubren el 100 % de la población; polo xeneral, la distancia más llarga percorrida ente tiendes ye de 8,7 km (pa pasteleríes). La cobertoria de les parroquies ye de 100 % pa establecimientos de bébores y de 74,2 % pa los restoranes. La distancia más grande que la población residente tien que viaxar ye de 10,2 km pa tiendes d'electrodomésticos y d'automóviles.<ref name="santos">{{cita publicación |nome=Luísa|apellido=Santos|url=http://especial.imgs.sapo.pt/multimedia/pdf/local/Coimbra.pdf |títulu=Caracterização Sócio- Económica dos Concelhos Concelho de Coimbra publicación=Direcção Geral do Ordenamento do Território y Desenvolvimento Urbanu/Direcção de Serviços de Estudos y Planeamento Estratéxicu/Divisão de Estudos y Planeamento |fecha=avientu de 2004|idioma=portugués|allugamientu=Coímbra, Portugal|páxines=5.13|
== ''Freguesias'' (parroquies)==
Llinia 353:
== Ciudaes hermanaes ==
Coímbra participa viviegamente na iniciativa de [[hermanamiento de ciudaes]]. El so primer alcuerdu roblar en [[1971]] con [[Santa Clara (California)|Santa Clara de California]] ([[Estaos Xuníos]]).<ref>{{Cita web|url = http://www.cm-coimbra.pt/index.php?option=com_content&task=view&id=1165&Itemid=578|títulu = Ciudad geminadas|autor = |enlaceautor = |fecha = |idioma = pt|editorial = |
{{llista de columnes|3|
| |||