Diferencies ente revisiones de «Pianu»
Contenido eliminado Contenido añadido
m Preferencies llingüístiques: técnica => téunica |
m iguo parámetros de plantía |
||
Llinia 17:
{{AP|Mecanismu de percusión del pianu}}
[[Archivu:Fortepian - mechanizm angielski.svg|thumb|Gráficu del [[Mecanismu de percusión del pianu|mecanismu de percusión d'un pianu de cola]]: (1) Tecla, (2) Pilotín, (3) Ponte, (4) Pilotín del escape, (5) Palanca d'escape, (6) Torniellu de reborde del macillo, (7) Rodiellu, (8) Brazu del macillo, (9) Palanca de repetición, (10) Cabeza de macillo, (11) Emburriador, (12) Palanca del apagador, (13) Apagadores, (14) Cuyar de apagador, (15) Apagador, (16) Cuerda, (17) Marcu, (18) Grapa, (19) Gabita de la cuerda y (20) Xergón.]]
El funcionamientu básicu del [[Mecanismu de percusión del pianu|mecanismu d'un pianu]] ye'l siguiente: cuando una tecla ye pulsiada, la palanca que ta asitiada nel estremu opuestu álzase y el macillo acomuñáu a ella ponse en movimientu en direición a la [[cuerda (música)|cuerda]] que ye lliberada pol apagador xustu enantes de la percusión. Tres el golpe del macillo a la cuerda produz el [[soníu]] y darréu ésti cai hasta ser recoyíu pola grapa, tamién conocida como atrape, a una distancia averada de 2 [[centímetru|centímetros]]. Al llevantar la tecla, ésta llibera'l conxuntu de palanques del escape y el macillo vuelve tar disponible pa volver tocar la cuerda. Si retiramos la presión por completu, tol sistema vuelve al so estáu inicial de reposu nel qu'el apagador tien la misión primordial d'atayar el soníu.<ref name="mecanismu">{{cita web | url = http://www.portalmargarita.com/mecanismoactual.htm | títulu = Mecanismu actual d'un pianu |
=== Caxa de resonancia ===
Llinia 30:
La tabla harmónica ta compuesta pola tabla puramente felicidá, les barres harmóniques, les pontes de soníu y los barrajes. La tabla harmónica asítiase debaxo y detrás de les cuerdes del pianu. Ye una superficie de [[madera]] laminada que varia d'espesura, dende'l centru a los llaos, a lo llargo de la so superficie. Puede dir de los 12 a los 15 milímetros dependiendo de la midida del preséu y el criteriu del fabricante. La tabla ta formada por una serie de llistones d'ente 10 y 15 centímetros d'anchor xuníos ente sigo per aciu cola. Ye l'auténticu elementu de [[resonancia musical|resonancia]] del preséu y la so función ye [[amplificación|amplificar]] el soníu producíu poles cuerdes, que de la mesma ye tresmitíu a les mesmes al traviés del [[Ponte (preséu musical)|ponte]] tonal.
La calidá y homoxeneidá de la madera cola que ta fabricada la tabla harmónica ye de suma importancia. Nun pianu de cola modernu, sueli tar construyida xeneralmente en madera d'[[abetu]] y tien una espesura de 8 milímetros, el doble de la d'un ''pianoforte''.<ref name="mecanismu" /><ref name="pianomundo_mecanica">{{cita web | url = http://www.pianomundo.com.ar/metodo-pianu-acustica.html | títulu = Métodu de funcionamientu de la tabla harmónica del pianu |
Les barres harmóniques son un conxuntu de llistones que tán fabricaos col mesmu material que la tabla harmónica, xeneralmente abetu, que tán xuníos a la tabla per aciu cola per debaxo de la mesma. La so encoladura ye en sentíu perpendicular a la veta de la tabla pa faer uniforme la rixidez del conxuntu. La cantidá de barres harmóniques varia ente 8 y 14, en función de la midida del preséu, y les sos dimensiones son de dos centímetros d'altu por dos de llargu aprosimao. Les barres más llargues atópense asitiaes nel centru de la tabla y tienen una grosez mayor, ente que les más curties asitiar nos estremos y son más delgaes.<ref name="pianospuig_tabla" />
Llinia 39:
==== Tapa cimera ====
La tapa cimera de la caxa tien una doble función: cerrar el mueble y proyeutar el soníu escontra'l públicu. Esta tapa puede asitiase en diverses posiciones según la potencia riquida. Nel casu de realizar una actuación como [[solo (música)|solista]], la tapa tien de tar allugada na so posición más alta. Sicasí, si ta interpretándose una obra acompañando a otros preseos, la tapa tien de permanecer nel so allugamientu más baxu.<ref name="thales">{{cita web | url = http://thales.cica.es/rd/Recursos/rd99/ed99-0653-02/p5.html | títulu = Mecanismu actual del pianu |
==== Bastidor ====
Llinia 52:
La fabricación d'una cuerda pa pianu realizar per aciu un procesu de [[trefilado]], que consiste nel amenorgamientu de la seición d'una cuerda de [[diámetru]] gruesu y faela pasar al traviés d'un furu [[conu (xeometría)|cónicu]] cubicáu practicáu nun discu de material más duro que la cuerda. Tres dichu procesu llógrase una cuerda con un diámetru esactamente cubicáu. Al iterar esti procesu con furacos cada vegada más pequeños llógrense otres tantes cuerdes con dos talos calibres.
D'antiguo, el [[alambre]] de [[latón]] se trefilaba al traviés de discos d'aceru. Les cuerdes d'aceru actual se trefilan al traviés de discos de materiales más duros que l'aceru, como'l [[diamante]] o'l [[rubí]]. Esti procedimientu foi inventáu en [[1819]] por Brockedon nel [[Reinu Xuníu]] y sigue siendo usáu na fabricación de cuerdes pa los pianos modernos.<ref name="cassapiano">{{cita web | url = http://www.cassapiano.com.ar/infotecnica.html | títulu = La cuerda |
=== Tecláu ===
Llinia 61:
Los pianos modernos tienen un [[rexistru (música)|rexistru]] de siete [[octava|octaves]] y una [[tercera menor]]; esto ye, dende ''la''<sub>-2</sub> hasta ''do''<sub>7</sub>. Sicasí, munchos pianos tienen un rexistru de siete octaves (85 tecles); esto ye, dende ''la''<sub>-2</sub> hasta ''la''<sub>6</sub> y dellos fabricantes amplíen el so rexistru escontra dalgún de los dos estremos, l'agudu o'l grave. Por exemplu, un pianu [[Bösendorfer]] 225 tien 92 tecles y un Bösendorfer 290 Imperial tien 97. Los [[órganu (preséu musical)|órganos]] xeneralmente tienen 61 tecles per «manual» (parte del órganu que se toca coles manes).
El pesu de les tecles ye un factor bien importante del tecláu d'un pianu. Nun pianu acústicu (de cola o vertical), el pesu de les tecles ta direutamente rellacionáu col mecanismu de percusión del macillo, que cute la cuerda dientro de la caxa de resonancia. Nun [[pianu electrónicu]] la sensación de pesu que tien llugar nos pianos acústicos ye reproducida per aciu un mecanismu de martiellu debaxo de cada tecla.<ref name="profesores_pianu">{{cita web | url = http://www.profesoresdepiano.com/notes/nota01.html | títulu = La meyor calidá acústica o dixital |
=== Pedales ===
Llinia 85:
El [[monocordio]] foi un preséu posterior a la cítula, pero tenía leves variaciones al respective de ésta. Taba construyíu con una única cuerda muncho más llarga que les cuerdes que s'emplegaben na cítula, que cimblaba sobre una pequeña [[caxa de resonancia]] de madera. Esti preséu foi utilizáu por dellos [[matemática|matemáticos]] a lo llargo de la hestoria pa realizar los sos estudios, como'l [[Antigua Grecia|griegu]] [[Pitágoras]], que realizó los sos estudios sobre les rellaciones ente los [[Intervalu musical|intervalos musicales]], y [[Euclides]], que basó la [[xeometría euclidiana]] nes divisiones d'esti preséu.
Más tarde inventóse'l [[Salteriu (preséu musical)|salteriu]], un preséu construyíu sobre los principios de la cítula pero con una forma [[trapezoide|trapezoidal]] en función de los distintos llargores de les sos cuerdes. La tabla trapezoidal del salteriu, muncho más tarde, dio pasu al diseñu de los primeres [[clavecín|clavecines]]. Pretendía atopase dalgún tipu de mecanismu que fixera que les cuerdes nun tuvieren en contautu colos deos.<ref name="pianomundo">{{cita web | título = Historia del pianu | url = http://www.pianomundo.com.ar/informacion.htm |
Fixéronse bastantes esperimentos, y unu d'ellos foi'l [[clavicordiu]], un preséu que cimblaba per aciu un pequeñu [[Clavu (oxetu)|clavu]] o una aguya metálica que yera remanada al traviés d'unes tecles que faíen mover l'aguya o clavu por que cimblara la cuerda. Dempués de la creación del clavicordiu nació la clave, estremáu del clavicordiu porque pa faer cimblar les cuerdes utilizaba un [[plectro]] o la punta de les plumes de les aves.<ref name="pianomundo" />
Llinia 117:
Dende los primeros pianos del italianu Cristofori hasta los pianos actuales, hai munches meyores y meyores que se producieron, pero'l conceutu y l'idea fundamental pa la so construcción siguen siendo les mesmes. Optimizáronse materiales pa llograr una meyor calidá de soníu, aumentóse pasu ente pasu el númberu de notes p'ampliar la capacidá musical del preséu y ameyoróse el diseñu pa llograr un meyor rendimientu. Sicasí, el conceutu fundamental de ''pianoforte'' como un preséu capaz de llograr soníos fuertes y nidios sigue siendo'l mesmu.
L'apoxéu de la fabricación de pianos tuvo llugar a finales del [[sieglu XVIII]] na [[Primer Escuela de Viena|escuela de Viena]], qu'incluyó a fabricantes como'l mentáu Johann Andreas Stein (que trabayó en [[Augsburgu]], [[Alemaña]]) y el vieneses [[Nannette Streicher]] (fía de Stein) y [[Anton Walter]]. Los pianos d'estilu vienés fueron construyíos con marcos de madera, dos cuerdes pa cada [[nota (música)|nota]] y macillos cubiertos de cueru. Dalgunos d'estos pianos d'estilu vienés teníen un coloríu opuestu al de los pianos modernos: les tecles naturales yeren negres y les accidentales blanques.<ref name="vienna">{{cita web | url=http://www.ptg.org/resources-historyOfPianos-viennese.php | títulu = The Viennese Piano |
Ente los años [[1760]] a [[1830]] la fabricación de pianos tuvo una gran espansión y sufrió grandes cambeos. Esta revolución foi una respuesta a la preferencia de los
Llinia 196:
El [[pianu preparáu]] ye un inventu relativamente recién, que ye usáu na [[música contemporánea]]. Esti preséu ye un pianu de cola normal al asitiáronse-y oxetos nel so interior p'alteriar el so soníu o que recibió dalgún tipu de cambéu nel so mecanismu. Les [[partitura|partitures]] de les obres pa pianos preparaos de cutiu instrúin al pianista sobre cómo ensertar pequeñes pieces de [[cauchu]] o [[metal]], como [[torniellu|torniellos]] o [[arandela|arandeles]], en mediu les cuerdes. Estos elementos añedíos amenorguen el soníu de les cuerdes o crean soníos pocu corrientes por cuenta de la alteración de la vibración de les mesmes.
El pianu xirafa o piramidal ye un pianu de cola, creáu en [[1735]], cola caxa de resonancia en posición vertical escontra riba, perpendicular al tecláu. El so nome vien-y de la semeyanza que guarda la so decoración, compuesta por una voluta formada pola interseición del llau curvu col llau rectu, con una [[Giraffa camelopardalis|xirafa]]. L'oxetivu d'asitiar la caxa en forma vertical yera amenorgar el volume del mueble del preséu pero teníen l'inconveniente de ser demasiáu altos. Esti problema solucionóse baxando la caxa hasta'l suelu y cruciando les cuerdes por qu'ocuparen menos espaciu.<ref>{{cita web | url = http://www.conservatorioalcala.com/paginas/preseos/in_pi.htm | títulu = Conservatoriu Profesional de Música de Alcalá de Henares: Pianu |
El [[pianu rectangular]] ye un tipu de pianu que tien les cuerdes horizontales dispuestes en diagonal al traviés de la caxa de resonancia rectangular percima de los martiellos y col tecláu fitu nel llau llargu. El [[pianu con pedales]] ye un tipu de pianu qu'inclúi un [[pedalier]], habilitando'l [[rexistru (música)|rexistru]] [[soníu grave|grave]] pa ser interpretáu colos pies al igual qu'un [[órganu (preséu musical)|órganu]] común.<ref>{{Cita llibru | apellíos=Belt |nome=Philip |títulu=The Piano |url=http://books.google.com/books?id=0X3FoI_Z6cQC |añu=[[1997]] |editor=W. W. Norton & Company |allugamientu=[[Nueva York]] ([[Estaos Xuníos]]) |id=ISBN 0-393-30518-X |páxines=150 págs}}</ref>
Llinia 203:
Un pianu modernu ta construyíu con distintes clases de [[madera]]. Pal armazón sobre'l que s'asientan les cuerdes usa madera de [[carbayu]], [[abetu]], [[Fagus sylvatica|haya]] o [[Juglans regia|nozal]]. Pal mecanismu de percusión, la madera utilizada sueli ser de [[Pyrus communis|peral]], [[cormal]], [[Carpinus|carpino]] o [[Acer (botánica)|pládanu]]. El tecláu fabricar con madera de [[Tilia|tilal]] y pal chapado esterior del preséu empleguen maderes exótiques.
El marcu que constitúi la cadarma del pianu fabricar con [[aceru]] fundíu d'una sola pieza y los cantos con [[fierro forxáu]] o aceru. Les cuerdes tán construyíes con [[alambre]] d'aceru entorcháu o envueltu nun alambre de [[cobre]] enroscáu pa los bordones. Amás emplégase [[Diospyros ebenum|ébanu]] p'anubrir les tecles negres y [[marfil]] pa les blanques y piel de [[Bison bison|búfalo]] y [[pañu]] pal mecanismu. Los macillos tán fabricaos con [[fieltru]].<ref>{{cita web | url = http://patricioalvarez.webcindario.com/pianu/histopiano-3.htm | títulu = El Pianu Modernu: Materiales |
== Afinación del pianu ==
Llinia 242:
Nel [[Música clásica|clasicismu]] destaquen les obres pa pianu de c
El pianu foi un preséu representativu del [[música del Romanticismu|romanticismu musical]], non yá nel ámbitu musical sinón tamién nel téunicu yá que gracies a les meyores llograes gracies a la [[Revolución industrial]] el so mecanismu foi ameyoráu sustancialmente. De la mesma forma qu'el [[capitalismu]] influyó na manera d'organización xerárquicu de les [[Producción en cadena|cadenes de producción]], el pianu utilizóse como ferramienta pa consiguir la espresión musical y como ayuda a la composición.<ref name="lliteratura_pianu">{{cita web | url = http://www.hagaselamusica.com/ficha-periodos-musica/romanticismu/musica-pa-pianu/ | títulu = Música pa pianu |
pocos el compositores
Na [[música contemporánea]]
Llinia 263:
El [[Rusia|rusu]] [[Anton Rubinstein]] destacó a finales del sieglu XIX como compositor ya intérprete, al igual qu'el so compatriota [[Aleksandr Skriabin]]. A principios del [[sieglu XX]] munchos pianistes realizaron interpretaciones por [[Europa Occidental]] y [[Estaos Xuníos]], ente los que destaquen los [[Polonia|polacos]] [[Ignacy Jan Paderewski]], [[Józef Hofmann]] y [[Arthur Rubinstein]], los [[España|españoles]] [[Isaac Albéniz]], [[Enrique Granados]] y [[Manuel de Falla]], según l'[[Italia|italianu]] [[Ferruccio Busoni]] o'l [[Suiza|suizu]] [[Alfred Cortot]].
Nel que periodu ente la [[Primer Guerra Mundial|Primer]] y [[Segunda Guerra Mundial]] destacaron percima del restu'l compositor ya intérprete rusu [[Sergéi Rajmáninov]], l'[[Austria|austriacu]] [[Artur Schnabel]], la [[Reinu Xuníu|inglesa]] [[Myra Hess]], los alemanes [[Walter Gieseking]] y [[Wilhelm Kempff]], los [[España|españoles]] [[José Cubiles]], [[Ricardo Viñas]] y la [[Brasil|brasileña]] [[Guiomar Novaes]]. En [[1945]], pasada la Segunda Guerra Mundial, apaecieron pianistes [[Xunión Soviética|soviéticos]] como [[Sergéi Prokófiev]] y [[Dmitri Shostakóvich]], [[Emil Gilels]] y [[Sviatoslav Richter]]. El [[Chile|chilenu]] [[Claudio Arrau]] destacar por ser maestru nun ampliu [[:wikt:repertoriu|repertoriu]]. Al pie de ellos sobresalieron l'intérprete y pedagogu [[República Checa|checu]] [[Rudolf Serkin]], el [[Virtuosismu|virtuosu]] soviéticu [[Vladimir Horowitz]] y los españoles [[Rafael Orozco Flores|Rafael Orozco]] y [[Alicia de Larrocha]]. En dicha dómina amás destacaron l'anglo-austriacu [[Alfred Brendel]], protagonista dellos discutinios estéticos pol so enfoque [[musicoloxía|musicolóxicu]], el [[Canadá|canadiense]] [[Glenn Gould]], que grabó la obra de Bach, los norteamericanos [[Van Cliburn]] y [[Murray Perahia]], el soviéticu [[Vladímir Áshkenazi]], y los [[Arxentina|arxentinos]] [[Daniel Barenboim]] y [[Martha Argerich]]. A finales del sieglu XX y empiezos del [[sieglu XXI|XXI]], la calidá téunica foi n'aumentu, lo que favoreció la proliferación de concursos internacionales que sirvieron como plataforma a artistes nuevos.<ref name="encarta">{{cita web | url = http://es.encarta.msn.com/encyclopedia_761553075/Pianu.html | títulu = Pianu | editor = [[Encarta]] |
=== Pianistes de jazz ===
[[Archivu:Art tatum.jpg|thumb|[[Art Tatum]] nun fotograma de la película ''The Fabulous Dorseys'' de [[1947]].]]
{{VT|Categoría:Pianistes de jazz|Amiesto:Músicos de jazz Pianu|Jazz pianu}}
El [[ragtime]], estilu musical de finales del [[sieglu XIX]], ye consideráu'l precursor del [[jazz]]. La popularización del ragtime asocedió ente los años [[1895]] a [[1915]] aprosimao y los pianistes y compositores clásicos más destacaos de dicha dómina fueron [[Scott Joplin]], [[James Scott (músicu)|James Scott]] y [[Joseph Lamb]]. Otros músicos, como [[Jelly Roll Morton]] y [[James P. Johnson]], sirvieron de transición ente'l ragtime y el jazz. El mentáu James P. Johnson foi'l primer pianista importante del barriu de [[Harlem]] y destacó pol usu del pianu como preséu d'[[música d'acompañamientu|acompañamientu]] nel jazz. El barriu de Harlem, asitiáu en [[Manhattan]], foi mientres la [[años 1920|década de 1920]] el centru del florecimientu de la cultura negra, conocíu como [[Renacimientu de Harlem]], y un llugar de confluencia de numberosos pianistes de jazz, que tocaben según l'estilu denomináu ''[[stride|stride pianu]]''. Dichu estilu consistía n'alternar permanentemente una nota tocada nel baxu nos tiempos nones y un acorde tocáu nos pares.<ref name="jazz">{{cita web | url = http://intercentres.cult.gva.es/intercentres/03014678/TRABAYOS_HISTORIA/trabayos_historia_0708/PIANU_ENEL_JAZZ.pdf | títulu = El papel del piano nel jazz |
Nesa dómina tamién destacó [[Earl Hines]], pola so novedosa aportación de ritmos y acentos y l'influencia qu'exerció nos pianistes coetaneos,<ref>{{cita web | url = http://www.apoloybaco.com/earlhinesbiografia.htm | título = Biografía de Earl Hines |
[[Bill Evans (pianista)|Bill Evans]] perteneció al xéneru ''[[hard bop]]'' y revolucionó el xéneru del tríu de pianu nel jazz tal que se conocía hasta entós, yá que enantes el pianu apoderaba y dirixía la música y el [[contrabaxu]] y la [[batería (preséu musical)|batería]] marcaben el ritmu y él camudó esta forma de concebir la música pa dar igual importancia a los trés preseos del tríu, pudiendo desempeñar el papel de direutor del conxuntu cualesquier d'ellos. Nesa dómina, [[Milt Buckner]] incorporó a la música de jazz pa pianu gran cantidá d'elementos de la [[música clásica europea]] dende [[Johann Sebastian Bach]] hasta [[Darius Milhaud]]. Nel estilu ''[[jazz rock]]'', que surdió a empiezos de los [[años 1970]], destaca [[Chick Corea]], líder del grupu ''[[Return to Forever]]''. [[McCoy Tyner]] ye la figura más destacada del ''[[mainstream jazz]]'' anque s'averó a una amplia variedá d'estilos jazzísticos a lo llargo de la so carrera como'l [[jazz progresivu]], [[jazz modal]] y [[hard bop]], ente otros. El so estilu influyó a numberosos pianistes, ente los que s'inclúi la estauxunidense [[Joanne Brackeen]].<ref name="jazz" /> Otros pianistes de jazz destacaos son [[Geri Allen]], [[Ray Charles]], [[Nat King Cole]], [[Duke Ellington]], [[Egberto Gismonti]], [[Herbie Hancock]], [[Ahmad Jamal]], [[Keith Jarrett]], [[Norah Jones]], [[Diana Krall]], [[Tete Montoliu]], [[Oscar Peterson]], [[Michel Camilo]], [[Enrique «Monu» Villegas|Enrique Villegas]] y [[Michel Petrucciani]].<ref name="pianu_jazz" />
| |||