[[Archivu:El lago Petén Itzá en el tiempo de la conquista 1697.gifsvg|miniaturadeimagen|right|400px|alt=Un mapa qu'amuesa'l llagu Petén Itzá que s'estiende d'este a oeste. Dos llagos menores atopar a poca distancia escontra l'este, primero'l llagu Salpetén y depués el llagu Macanché. La llocalidá de Yalain atopar n'orellar norte del llagu Macanché; Zacpetén ta n'orellar norte del llagu Salpetén. Ixlú ta na vera esti del llagu principal, Uspetén ta na so vera norte. Chakok'ot y Chak'an tán na mariña noroeste, Ch'ich' atopar nuna pequeña península nel llau suroeste del llagu. Nojpetén atopar nuna isla, nuna estensión del llagu que s'esprende escontra'l sureste. Más allá d'esti desprendimientu atopen dos llagunes menores, Petenxil y Eckixil. El tramu del Camín Real escontra Guatemala estender escontra'l sur dende orellar sur del llagu, frente a Nojpetén. El tramu del Camín Real a Yucatán estender escontra'l norte dende orellar oeste del llagu dende Ch'ich' escontra Chak'an, y depués diríxese escontra'l norte del llagu a Tanxulukmul y escontra alantre. Kantetul atopar a poca distancia al este de Tanxulukmul. El territoriu itzá cubría cuasi tola metá occidental del llagu y estendióse escontra l'oeste; incluyía tamién los dos llagunes menores cerca del desprendimento sur del llagu. La zona sur del llagu principal yera apoderada polos itzaes. El territoriu couoh cubrió la área al nordés del llagu, la parte oriental de orellar sur, y estendióse alredor del llagu Zacpetén. El territoriu yalain arrodiaba'l pequeñu llagu Macanché.|El llagu Petén Itzá al momentu de la conquista.]]
La resistencia enllargada de los itzaes convirtiérase nuna penosa vergüenza pa les autoridaes coloniales españoles, que decidieron unviar soldaos dende Campeche pa tomar Nojpetén d'una vegada por toes.{{harvnp|Jones|2000|p=362}} L'ataque final foi posible gracies a l'apertura gradual del Camín Real dende Mérida hasta'l Petén.{{harvnp|Fialko Coxemans|2003|p=72}} N'avientu de 1696, el camín llegara a la vera del llagu Petén Itzá, anque taba cuasi intransitable en ciertos llugares ya inda faltaba terminalo.{{harvnp|Jones|1998|p=249}} Nesi momentu les fondes divisiones ente los dirixentes políticos de los itzaes yeren tales, qu'una defensa unificada del reinu itzá nun yera posible.{{harvnp|Jones|1998|pp=245-246}}
