Diferencies ente revisiones de «Reinu nazarí de Granada»

{{Ficha d'estáu desapaecíusumíu

|añu_empecipioañu_entamu = 1238

|eventu_empecipioeventu_entamu = '''[[Muhammad ibn Nasr|Establecimientu]]'''

|imaxe_escudoimaxe_escudu = Coat of Arms of the Emirate of Granada (1013-1492).svg

|símbolu = EscudoEscudu del reinu nazarí de Granada

|título_lídertítulu_líder = [[Sultanes de la dinastía Nazarí|Emir]]

|dato_año1datos_añu1 = [[1252]]

|dato_superficie1datos_superficie1 = 30000

|dato_año2datos_añu2 =

|dato_año3datos_añu3 =

El '''Reinu nazarí de Granada''', tamién conocíu como '''Emiratu de Granada''' o '''Sultanatu de Granada''',<ref group="nota">A partir del sieglu {{versalita|xiv}} los monarques nazaríes adoptaron el títulu de [[sultán]], rompiendo cola tradición yá que hasta entós ostentarenusaron el títulu d'emires.</ref> foi un [[Estáu]] [[Islam|musulmán]] asitiáu nel sur de la [[península ibérica]], con capital na ciudá de [[Granada musulmana|Granada]], qu'esistió mientres la [[Edá Media]].

El reinu foi fundáu en [[1238]] pol noble [[nazarí]] [[Mohamed-Ben-NazarMuhammad ibn Nasr]], anque orixinalmente tenía'l so centru de poder asitiáu en Xaén. Unos años dempués el monarca nazarí treslladó la so corte a Granada, alredor de la cual entamó'l so nuevu estáu. El reinu sobrevivió nesta precaria situación gracies a el so favorable allugamientu xeográficu, tantu pa la defensa del territoriu como pal caltenimientu del comerciu colos reinos cristianos peninsulares, con el musulmanes del Magreb y colos [[Xénova|xenoveses]] al traviés del [[Mediterraneu]], lo que fixo que tuviera una [[diversificación|economía diversificada]].

Sicasí, foi perdiendo territorios pasu ente pasu frente a la Corona de Castiella, hasta la so definitiva desapaición tres la [[Guerra de Granada]], caltenida ente [[1482]] y [[1492]]. El reinu nazarí de Granada sería l'últimu Estáu musulmán de la [[península ibérica]], l'antigua [[al-Ándalus]]. El so últimu rei foi [[Boabdil el Mozu|MuhámmadMuhammad XII]] (conocíu como Boabdil el Mozu), derrocáu polos [[Reis Católicos]], que se vio obligáu a rindir Granada'l 2 de xineru de 1492. Tres esto foi definitivamente incorporáu a la [[Corona de Castiella]] como [[Reinu de Granada (Corona de Castiella)|Reinu de Granada]].

Tres la derrota [[almohade]] en [[1212]] na [[batalla de leslas Navas de Tolosa]], empezó a tomar importancia nel sureste d'a el-Ándalus la dinastía [[nazarí]], llinaxe d'orixe árabe, que'l so fundador foi [[AlhamarMuhammad ibn Nasr|Alhamar "«el Colloráu"Roxu»]], quienque se proclamó sultán en [[1232]], siendo reconocíu como tal poles oligarquíes de [[Guadix (Granada)|Guadix]], [[Baza (Granada)|Baza]], [[Jaén|Xaén]], a lo que se xunió l'anexón de la [[Taifa de Málaga]] en [[1238]], o la sumisión d'[[Almería]]. En [[1234]] declaróse [[Feudalismu|vasallu]] del poder de [[Córdoba (España)|Córdoba]], pero en [[1236]] [[Fernandu III elde SantuCastiella|Fernandu III]] conquistó dicha ciudá y Alhamar fíxose vasallu del rei castellanu, lo que-y dexópermitió caltener la so independencia. En [[1238]] Alhamar amplió los sos dominios conquistando Granada, pero en [[1246]] Fernandu III -y [[Asediu de Xaén (1245-1246)|arrampuñó Xaén]], pa consolidar les sos conquistes nel [[valle del Guadalquivir]], lo qu'obligó a Alhamar a roblar el [[Pactu de Xaén]], nel que reconocía al monarca castellanu como señor d'aquel territoriu y quedaba obligáu a paga-y [[paries (tributu)|paries]] pa consiguir paces de venti años.

Al compás en que remataben les conquistes de [[Fernandu III de Castiella|Fernandu III]] nel [[Valle del Guadalquivir]], tuvieron llugar delles sulevaciones mudéxares, como fueron la [[Rebelión mudéxar de 1264|Rebelión]] o [[Revuelta mudéxar de 1264]],<ref>Alejandro García Sanjuán [http://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=1195799 ''Causes inmediates y algame de la revuelta mudéxar de 1264''], en ''Mudéxares y moriscos, cambeos sociales y culturales: actes del ''Simposio Internacional de Mudejarismo'' (9. 2002. Teruel), 2004,'' ISBN 84-96053-08-3, páxs. 505-518</ref> nel [[Reinu de Sevilla (Corona de Castiella)|Reinu de Sevilla]], segúnigual que los mudéxares del [[Reinu de Murcia (Corona de Castiella)|reinu de Murcia]], dambos de bien recién incorporación a la [[Corona de Castiella]].<ref>[http://www.jarique.com/historia_mudejares.htm ''La rebelión de los mudéxares murcianos (1264-1266)'']</ref> A pesar del sofitu militar granadín, la mayor parte de la población mudéxar del [[Valle del Guadalquivir]] foi espulsada tres la represión y movióse al Reinu nazarí.<ref name="FCortazar213">[[Fernando García de Cortázar|García de Cortázar y Ruiz d'Aguirre, Fernando]], páx. 213</ref> Hubo una segunda gran revuelta mudéxar na [[Corona d'Aragón]] (principalmente, nel [[reinu de Valencia]]) [[Revuelta mudéxar de 1276|en 1276]] (enllargada hasta 1304),<ref>Torró Abá, Josep “El problema del hábitat fortificáu nel sur del Reinu de Valencia dempués de la segunda revuelta mudéxar (1276-1304)”. Añales de la Universidá d'Alicante. Hestoria Medieval. N. 7 (1988-1989). ISSN 0212-2480, pp. 53-81</ref> na que la caballería granadina intervieno en sofitu de los mudéxares sulevaos.<ref name="FCortazar212">[[Fernando García de Cortázar|García de Cortázar y Ruiz d'Aguirre, Fernando]], páx. 212</ref> Castiella, a la muerte de Fernandu III en [[1252]], yera l'únicu Estáu qu'entá tenía fronteres con elcolos musulmanes, quienque s'habíense vistuvieron amenorgaos a los macizos penibéticos y la mariña que va dende [[Barbate]] hasta [[Aguilas]] y con un Estáu d'una superficie averada d'aproximadamente unos 30.000&nbsp;km².<ref>[[José Ángel García de Cortázar]], páx. 339</ref> La frontera ente los dos reinos, la denominada ''[[Frontera de Granada|Banda Morisca]]'', superaba los 1000&nbsp;km de llargor.<ref>[[José Ángel García de Cortázar]], páx. 192</ref>

El estatus de Granada como territoriu tributariu y la so posición xeográfica favorable, colos montes de [[Sierra Nevada (España)|Sierra Nevada]] como barrera natural, ayudaron a enllargar el reinu nazarí dexando espolletar al pequeñu emiratu como puntu d'intercambiu comercial ente la Europa medieval y el [[Magreb]]. De fechu Granada foi una ciudá próspera mientres la [[Crisis]] qu'afaró a Europa. Granada tamién sirvió d'abeluguabellugu pa'l los musulmanes que fuxíen de Reconquistarla Reconquista. Diba ser na [[Granada musulmana|Granada d'esta dómina]] onde se diba a producir unu de los más intensos florecimientos culturales del [[Islam]].<ref name="FCortazar227">[[Fernando García de Cortázar|García de Cortázar y Ruiz d'Aguirre, Fernando]], páx. 227</ref> El so reflexu más evidente, quiciabes sía'l conxuntu palaciegu de l'[[Alhambra]], tou un universu zarráu en sí mesmu de palacios, xardinos, fontes y estanques.<ref name="FCortazar227" />

| fuenteprofano = | fechaprofano = | cita =}}</ref> o [[Batalla de Guadix|Guadix (1362)]].<ref>{{cita llibru |apellíu=López de Ayala|nome=Pero|enllaceautor=Pero López de Ayala|títulu=Cróniques de los reis de Castiella: Don Pedro, Don Enrique II, Don Xuan I, Don Enrique III|url=http://books.google.es/books?id=qcsWAAAAQAAJ&pg=PA334&dq=linuesa+1361+enriquez&hl=ye&ei=BCh5Tc2gFs3fsgbR8-XtBw&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=2&vei=0CC0Q6AEwAQ#v=onepage&q=linuesa%201361%20enriquez&f=false|añu=1779|ubicación=Madrid|páxines=339|capítulu=I}}</ref> De la mesma, los exércitos nazaríes llanzaben numberoses ''[[razias]]'' sobre los territorios cristianos, con resultancies desemeyaes: derrotes como [[Batalla de Linuesa|Linuesa (1361)]] o victories como [[Sitiu d'Alxecires (1369)|Alxecires (1369)]].<ref>{{cita llibru |apellíos=Torremocha Silva et al.|nome=Antonio|títulu=Al-Binya, La Ciudá Palatina Meriní d'Alxecires|añu=1999|editorial=Alxecires: Fundación municipal de cultura José Luis Canu|id=ISBN 978-84-89227-20-0|páxines=316}}</ref> Ente [[1351]] y [[1369]] los nazaríes aprovechar deaprovecharon la [[Primer Guerra Civil Castellana|Guerra Civil]] que taba teniendo llugar en [[Corona de Castiella|Castiella]] ente los pretendientes [[PedroPedru I de Castiella|PedroPedru I]] y [[Enrique II de Castiella|Enrique II]]. Esti conflictu, al par que dexó escosada a la [[Corona de Castiella]], concedió al reinu nazarí unos años de paz nos que pudo caltener la so estratexa esterior ensin interferencia de los castellanos.

Por cuenta de l'apertura de nueves rutes comerciales direutes ente'l [[Reinu de Portugal]] y [[África]] a partir del [[sieglu XV]], [[Granada]] empezó a perder ella so posición estratéxica y convertirconvirtióse nun llugar menos importante. Cola unión de les Corones de [[Corona de Castiella|Castiella]] y [[Corona d'Aragón|Aragón]] en [[1469]], la so situación complicóse y nun pudo faer frente a la espansión cristiana.

[[Archivu:Vistaloja.JPG|thumb|230px|La cayida de Loxa en [[1486]] marcó l'empiezu delde la [[Guerra de Granada|meyora cristiana escontra Granada]] que remataría en [[1492]] cola [[Toma de Granada|toma de la capital]].]]

Tres esta dómina de rellumanza, el reinu quedó sol gobiernu de distintos soberanos que fueron incapaces de caltener el control del territoriu. Col fin de la [[Guerra de Socesión Castellana|Guerra Civil Castellana]] escontra [[1480]] y el definitivu asentamientu d'de [[Sabela I d'Españade Castiella|Sabela I]] nel tronu, dardábense por primer vegada en [[Corona de Castiella|Castiella]] les condiciones necesaries pa realizar la conquista total de [[Granada musulmana|Granada]], que se víen favorecíes pola crisis política y económica nel Reinu nazarí.<ref name="MAL">{{cita web |url= http://mural.uv.es/juasajua/granada.htm|fechaacceso=1 de febreru de 2012|autor= Miguel Ángel Ladero|títulu = Granada, hestoria d'un país islámicu (1232-1571)}}</ref> Les guerres civiles granadines yeren causaes poles lluches internes ente dos facciones del poder [[nazarí]]: los partidarios del emir [[Muley Hacén|Abú l-Hasan Alí]] y del so hermanu [[El Zagal]], y los partidarios del fíu del emir, [[Boabdil|Muhammad XII Boabdil]].<ref name="MAL" /> Esti postreru, prindáu polos castellanos, robló con Fernando una tregua que confirmaba'l so vasallaxe, al que darréu se xuniríen otros pactos. A partir de [[1484]] los Reis Católicos llevaron a cabu una llarga y aportunante serie d'asedios no que se denominó la ''[[Guerra de Granada]]'', utilizando la novedosa artillería que condució a tomar progresiva de les places granadines una tres otra.<ref name="FCortazar261">[[Fernando García de Cortázar|García de Cortázar y Ruiz d'Aguirre, Fernando]], páx. 261</ref>

Sobre'l solitariu reinu de la [[Media lluna (símbolu)|media lluna]] balanciáronse les tropes de les Corones de [[Corona de Castiella|Castiella]] y [[Corona d'Aragón|Aragón]], na culminación del vieyu suañu de la [[Reconquista]].<ref name="FCortazar261" /> Tres la [[Toma de Málaga (1487)|perda de Málaga]] en [[1487]] y la perda del territoriu oriental (la ''[[Cora de Bayyāna]]'') en [[1489]] dexen al Estáu granadín nuna grave situación.<ref name="FCortazar261" /> En [[1491]] dispúnxose'l cercu de Granada y la construcción de [[Santa Fe (Granada)|Santa Fe]], el campamentu base dende'l que los [[Reis Católicos]] dirixen les operaciones d'asediu. El tiempu y l'actitú pactistapautista de [[Boabdil]] influyeron a favor de Castiella, y la [[Capitulaciones de Granada|capitulación de Granada]] tuvo llugar el [[2 de xineru]] de [[1492]].<ref name="MAL" /> Asina terminaben más de 250 años d'esistencia del Reinu nazarí.

El Reinu de Granada entendíacomprendía parte de les provincies actuales de [[provincia de Xaén (España)|Xaén]], [[Rexón de Murcia|Murcia]] y [[provincia de Cádiz|Cádiz]], y la totalidá d'[[provincia d'Almería|Almería]], [[provincia de Málaga|Málaga]] y [[provincia de Granada Granada]], pero foi amenorgándose hasta que nel [[sieglu XV]] tomaba aprosimaoaproximao les provincies actuales de Granada, Almería y Málaga. El reinu taba estremáu en circunscripciones territoriales y [[alministración|alministratives]], denominaes [[taha]]s. A la frontera ente'l reinu de Granada y los territorios de la Corona de Castiella denominábase-y la [[Frontera de Granada|Banda Morisca]], d'ende que munchos pueblos d'[[Andalucía Occidental]] llámense "«''de la Frontera [con Granada]''"». Asina mesmu, el Reinu nazarí sufrió d'un importante problema de [[superpoblación]].{{cita riquida}}

La [[Granada musulmana|capital nazarí]], Granada, convertirconvirtióse nos sieglos [[Sieglu XIV|XIV]] y [[Sieglu XV|XV]] nuna de les ciudaes más prósperes d'una [[Europa]] afarada pola [[crisis del sieglu XIV]]. Yera un centru comercial y cultural de primer orde que llegó a cuntar con unos 165.000 habitantes y del que se caltienen perimportantes conxuntos urbanísticos como l'[[Alhambra]] y el [[Generalife]].<ref>Tertius Chandler. ''Four Thousand Years of Urban Growth: An Historical Census'' (1987), St. David's University Press ([https://web.archive.org/web/20080211233018/http://www.etext.org/Politics/World.Systems/datasets/citypop/civilizations/citypops_2000BC-1988AD etext.org]). ISBN 0-88946-207-0.</ref> Nel [[Albaicín]] vivíen los artesanos y el restu de la población ocupó la parte llana escontra'l sur, con grandes industries, aduanes y la [[Madraza de Granada|madrasa]] (''المدرسة''). Anguaño queden numberoses muertes como la [[Alcaicería]], ella [[Corrolada del Carbón]] o'l trazáu de les cais hasta l'antigua puerta de Bibarrambla.

Otres ciudaes d'importancia yeren [[Almería]] –anque'l so periodu de rellumanza fuera nos sieglos XI y XII colos reinos de Taifas–, [[Málaga]], [[Guadix]] y [[Baza (Granada)|Baza]]. La contorna de les [[La Alpujarra|Las Alpujarras]], magar nun cuntaba con nenguna ciudá d'importancia, yera una zona bien poblada y de gran importancia económica pal Reinu, situación que perduraría hasta la [[GuerraRebelión de leslas Alpujarras|sulevación de 1568]], tres la cual la mayor parte de la población islámica abandonaría la contorna.

Nos sos entamos el reinu de Granada foi un reinu aliáu de la [[Corona de Castiella]], anque darréu tuviera que faese tributariu d'ella pa caltener la so independencia. La monarquía caltúvose gracies a les concesiones a los castellanos, a la necesidá d'éstos de consolidar les sos conquistes y a los pactos colos [[benimerines]] del [[Magreb]].<ref name="FCortazar211">[[Fernando García de Cortázar|García de Cortázar y Ruiz d'Aguirre, Fernando]], páx. 211</ref> Esta difícil situación caltúvose gracies a la diplomacia y l'habilidá política de ciertos reis nazaríes. Mientres bona parte del sieglu XIV les lluches ente cristianos y benimerines, col sofitu nazarí, pol control del [[Estrechu de Xibraltar]] diben ser una constante, con una llarga hestoria d'aliances y traiciones, de perdes y conquistes.<ref name="FCortazar211" /> En [[1305]] los nazaríes conquistaron [[Ceuta]], anque en [[1309]] los [[Benimerines]] reconquistar gracies a l'ayuda [[Corona d'Aragón|aragonesa]]. En [[1325]], tres l'asesinatu del so padre [[Ismail I de Granada|Ismaíl I]], [[Muhammed IV de Granada|Mohámed IV]] aportó al tronu de Granada, quien en [[1333]] arrampuñó [[Alxecires]] y [[Xibraltar]] a los castellanos,<ref name="FCortazar211" /> anque nun pudo esfrutar de los sos ésitos militares porque foi asesináu esi mesmu añu, a los 18 años d'edá, asocediéndo-y el so hermanu menor [[Yusuf I de Granada|Yúsuf I]]. En [[1384]] los nazaríes volvieron conquistar [[Ceuta]] otra vegada, peropa trés años dempués volver a perderperdela a manes del [[Sultanatu benimerín|Reinu de Fez]].

La [[Batalla del SaláuSalado]] en [[1340]] supunxo un seriu varapalocastigu tantu pa Nazaríes como [[Benimerines]], pos éstos nunca más volveríen intervenir na [[Península Ibérica]] y, poro, los reis nazaríes perdíen asina l'ayuda militar del [[Norte d'África]].<ref name="FCortazar215">[[Fernando García de Cortázar|García de Cortázar y Ruiz d'Aguirre, Fernando]], páx. 215</ref> Sicasí, la derrota nel SaláuSalado nun supunxo nengún escalabru pa Granada, que llueu volvería a la política de pagos y vasallaxe con [[Corona de Castiella|Castiella]]. Tres la rellumanza d'estos reis, especialmente [[Muhammed V de Granada|Muhámmed V]], les lluches dinástiques marcaron la vida del reinu, lo que fixo que la esistencia del reinu dependiera en gran midida de la voluntá de los reis de [[Corona de Castiella|Castiella]] y de les rellaciones d'equilibriu colos reis d'[[Corona d'Aragón|Aragón]].

Cuando [[Muhammad ibn Nasr]], el primeraprimer [[Sultanes de la dinastía Nazarí|rei nazarí]], consolidóaseguró los dominios del Reinu de Granada, estableció l'esquema básicu del que sería'l [[exércitu]] del reinu. Nel Reinu Nazarí de Granada'l l'[[Nobleza|estamentoestamentu noble]] taba formáu por dos grupos: l'autóctonu y el foranu.<ref name=Def-alm-musu>{{cita llibru |nome=José Ángel|apellíu=Tapia Garríu|títulu=Almería musulmana II (1172/1492)|páxines=70-72|editorial=Cajal|allugamientu=Almería|añu=1986|isbn=84-85219-67-8}}</ref> L'autóctonu taba formáu los antiguos [[terrateniente]]s, que teníen grandes posesiones y estensos [[señoríu|señoríos]]; vivíen holgadamentefolgadamente, dacuando hasta con luxu. El foranu integrarintegraba les families nobles que s'habíense vistuvieron obligaes a emigrar de los territorios ocupaos polos cristianos; los sos miembros víense obligaos a buscar emplegu na corte y malvivíanmalvivíen cuando nun lo algamaralgamaben. Ibn al-Ahmar enroló a los foranos nel Exércitu granadín; por eso ésti taba formáu primeramente por dos cuerpos de [[milicia|milicies]]s: unu permanente y asalariáu, formáu polos nobles y encabezáu pol rei, y otru, la [[Muttavia]], de [[mercenariu|mercenarios]] temporales reclutadosreclutaos pa una determinada empresa y nel que s'apuntaben los guerreros de toa condición social.<ref name=Def-alm-musu />

A partir de [[1264]], lleguen dende [[Tremecén]] al reinu nazarita los primeros voluntarios encabezaos polos hermanos [[Abu Tabit Amir ibn Idris]] y [[Abu al-Muarrif Muhammad]], polo que s'entama otra milicia regular formada por voluntarios bereberes y exiliados marroquinos. Amás d'estos cuerpos, los reis nazaritas, recordando'l costumevezu de los [[Califes de CórdobaCalifatu Omeya|omeyes cordobeses]] y de los reis taifas del [[sieglu XI]], encamienten ella so guardia personal a un cuerpu especial formáu namái por [[Cristianismu|cristianos]], [[Corona de Castiella|castellanos]] mayoritariamente, desterraos o fuxíos de la so tierra, dacuando cautivos, [[Islamización|islamizadosislamizaos]] o [[Renegáu|elches]].<ref name=Def-alm-musu />

La flota de guerra nazarita tenía la so base principal nel [[puertu d'Almería]]. Sicasí, la flota yera débil, pocu pimpanu y emplegábase más na [[piratería]] pola mariña de la [[Corona d'Aragón]] qu'en guerra abierta. Los habitantes del reinu nazarí yeren pocu aficionaos a la marina, como según cuenta [[Ibn Jaldún]], de los que diz que yeren «estranxeros na mar».<ref name=Def-alm-musu /> L'armada nazarita víase obligada a enrolar mercenarios, [[almogávar]]es coraxosos y aventureros de la mar, que'l so ideal yera la piratería. Nel periodu más brillosu de la marina de guerra granadina, el sieglu XIV, destacaron dos almerienses: el [[Caíd|qaid]] Abu-l-Hasan y el so sobrín, Abu Abd Allah Ibn Salvator.<ref name=Def-alm-musu />

Pa faer posible la so supervivencia, l'Emiratu hubo de faer un importante esfuerciu p'aumentar les fontes de riqueza agraria y mercantil al traviés d'aprovechamientu máximu de les [[téuniques de regadíoriegu]] por aciu una minuciosa regulación del usu y repartida dedel l'agua nes [[Vega (xeografía)|vegues]] y [[Hoya de Guadix|hoyahoyes]]s granadines.<ref name="GraLaderoEconomía">{{cita web |url= http://mural.uv.es/juasajua/granada.htm|títulu= Granada, Hestoria d'un País islámicu (1232-1571)|fechaacceso=7 de febreru de 2012|autor= Miguel Ángel Ladero}}</ref> Asina, estes apurríen una gran bayura de productos [[hortícolasHorticultura|hortícoles]] y [[Fruticultura|frutícolasfrutícoles]] destinaos tantutanto pal mercáu interior como l'esterior, compensando'l déficit en ceberes del emiratu que, n'ocasiones, teníen qu'importar.<ref name="GraLaderoEconomía" /> La economía complementarcomplementábase cola ganadería nes zones montascoses, la pesca nes costeres, los recursos mineros de sureste, según la cerámica y sobremanera l'artesanía testil de la seda, base de la [[Economía urbana|vida económica urbana]] y del [[Comerciu internacional|comerciu esterior]].<ref name="GraLaderoEconomía" />