Diferencies ente revisiones de «Sexu»
Contenido eliminado Contenido añadido
m Bot: Troquéu automáticu de testu (-o]]s +os]]) |
m iguo testu: /\b(h(e)rmafrodit)a(s)\b/i => $1$2$3 |
||
Llinia 27:
La reproducción sexual ye un procesu onde los organismos formen la descendencia, que combina les carauterístiques xenétiques de dambos padres. El material xenético, arrexuntáu nos cromosomes, ye tresmitíu d'una xeneración a la siguiente nesti procesu. Cada célula de la descendencia tien 2n cromosomes, de los cualos la metá (n) vienen de la madre y l'otra metá del padre (n).<ref name=Alberts_et_al/> Los organismos con un númberu de cromosomes doble (2n) denominar "[[diploide]]s". Los gametos xenerar nun procesu denomináu [[meiosis]], nel cual les célules madre estrémense produciendo célules [[haploide|haploides]] con namái un xuegu de cromosomes (n).<ref name=Alberts_et_al(V._20)/> La meiosis implica tamién una etapa inicial d'[[entrecruzamiento cromosómico]], en que los cromosomes intercambien una parte de la so información xenética. El [[entrecruzamiento cromosómico|cruzamientu]] y la fertilización (la recombinación de los conxuntos de cromosomes pa faer una nueva célula diploide) dan como resultáu'l nuevu organismu que contién un material xenético que vien de una seleición aleatoria del material xenético de los padres.
En munchos organismos la etapa haploide amenorgóse a namái la producción de [[gametu|gametos]] especializaos en recombinarse y formar un nuevu organismu diploide, n'otros, los gametos son capaces d'esperimentar la [[Mitosis|división celular]] pa producir organismos [[multicelular]]es haploides. Sía que non, los gametos pueden ser externamente similares, sobremanera nel tamañu ([[isogamia]]), o puede haber [[Evolución biolóxica|evolucionáu]] una asimetría de tal manera que los gametos son distintos en tamañu y otros aspeutos ([[heterogamia]]).<ref name=Gilbert_(2000)/> Por convención, el gametu más grande (llamáu [[óvulu]]) considérase femenín, ente que'l más pequeñu (llamáu [[espermatozoide]]) se considerada masculín. Un individuu que produz gametos grandes ye de sexu femenino, y el que produz pequeños gametos ye de sexu masculino. Al individuu que produz los dos tipos de gametos denominar [[hermafrodita]]; en dellos casos, como les plantes, los
=== Animales ===
Llinia 114:
Na mayoría{{cita riquida}} de les especies con especialización sexual, los organismos son bien de sexu [[masculín]] (namái producen gametos masculinos) o de sexu [[femenín]] (namái producen gametos femeninos). Hai esceiciones comunes, por casu, nel vierme redondu [[Caenorhabditis elegans|''C. elegans'']] los dos sexos son hermafrodites y masculinos (un sistema llamáu [[androdioecia]]).
Dacuando'l desenvolvimientu d'un organismu ye entemediu ente machos y femes, una condición llamada [[intersexualidad]]. En dellos casos los individuos intersexuales llámase-yos "hermafrodita", pero, a diferencia de los
Nel casu de los seres humanos, hasta la quinta selmana de xestación, el sexu anatómico del fetu ye indetermináu. Ye entós cuando intervienen dos grupos de xenes, que la so espresión va faer que'l sexu del individuu seya más o menos próximu al que ta determináu polos sos cromosomes sexuales. Estos xenes van aguiyar el desenvolvimientu de los órganos xenitales masculinos o femeninos, o de dambos nel casu de ciertes persones intersexuales.<ref name="Sex redefined"/>
Llinia 126:
Nes [[aves]], que tienen un [[sistema ZW pa la determinación del sexu]], asocede tou lo contrario: el cromosoma W contién a los factores responsables pal desenvolvimientu de les femes, y el desenvolvimientu por defectu ye'l sexu masculino<ref name=ZW-Sex_birds/> Nesti casu, los individuos ZZ son machos y ZW son femes. La mayoría de les caparines y polillas tamién tienen un sistema ZW pa la determinación del sexu. En dambos sistemes pa la determinación del sexu yá seya XY o ZW, el cromosoma sexual que ye l'encargáu de llevar los factores esenciales p'activar el desenvolvimientu d'un individuu con un sexu n'específicu ye de cutiu muncho más pequeñu, llevando pocu más de los xenes necesarios p'activar el desenvolvimientu d'este.<ref name=Evo_Y/>
Munchos [[inseutos]] utilicen un sistema de determinación sexual basáu nel númberu de cromosomes sexuales. A esti métodu denominar «[[sistema X0 pa la determinación del sexu]]», el 0 indica l'ausencia de los cromosomes sexuales. Tolos demás cromosomes nestos organismos son diploides, pero los organismos pueden heredar unu o dos cromosomes X. Nos [[grillos de campu]], por casu, los inseutos con un solu cromosoma X desenvolver en machos, ente que con dos X desenvolver en femes.<ref name=Yoshimura_A/> Nel nematodo ''[[Caenorhabditis elegans|C. elegans]]'', la mayoría de los viermes son autógamas
Otros inseutos, incluyendo [[abeyes]] y [[formigues]], utilicen un sistema [[haplodiploidía]] pa la determinación sexual.<ref name=Charlesworth_B/> Nesti casu los individuos diploides son xeneralmente femes, y los individuos haploides (que se desenvuelven a partir de güevos ensin fecundar) son machos. Esti sistema de determinación sexual resulta nun enclín altu nel [[índiz de masculinidad]], por cuenta de que'l sexu de la descendencia ye determináu pola fertilización en llugar de la variedá de los cromosomes mientres la meiosis.
Llinia 135:
Pa munches especies el sexu nun ta determináu poles traces heredaos, sinón por factores ambientales qu'esperimenten nel desenvolvimientu o más tarde na so vida. Munchos [[reptil]]es dependen del [[Epixenética #Reptiles y peces: determinación del sexu|sistema de determinación sexual por temperatura]]: la temperatura esperimentada n'embriones mientres el so desenvolvimientu determina'l sexu del organismu. En delles [[Testudines|tortúa]]s, por casu, los machos producir a temperatures d'incubación más baxes que nes femes, estes diferencies de temperatures son tan crítiques qu'un cambéu de 1-2 °C pueden faer la diferencia.
Munchos [[pexes]] camuden de sexu a lo llargo de la so vida, un fenómenu llamáu [[hermafroditismo secuencial]]. Nos [[Amphiprioninae|pexes payasu]], los pexes más pequeños son machos, y el pexe más grande y dominante nun grupu convertir en fema. En munchos [[lábridos]] asocede tou lo contrario, la mayoría de los pexes son primeramente femes y conviértense en machos cuando algamen un ciertu tamañu. Les
En dalgunos [[felechu|felechos]] el sexu por defectu ye'l hermafroditu, pero los felechos que crecen nel suelu que fueron primeramente hermafrodites son influyíos poles hormones residuales pa desenvolvese en machos.<ref name=Land_Plants/>
| |||