Diferencies ente revisiones de «Busan»
Contenido eliminado Contenido añadido
m iguo testu: /\b(de) (l)a (área)\b/iu => $1$2 $3 |
m iguo parámetru de plantía: fechaacceso => fechaaccesu |
||
Llinia 5:
Ta allugada nel estremu sureste del país, llindando al norte con [[Gyeongsang del Sur]], al nordeste con [[Ulsan]] y al sur col [[Mar del Xapón]]. Ye la segunda ciudá más grande de [[Corea del Sur]] por detrás de [[Seúl]], con una población d'aprosimao 3,6 millones d'habitantes.
Presenta una amplia estensión, con distritos separaos pelos montes que la arrodien al norte y oeste y pola cuenca del [[ríu Nakdong]], el más llargu del sur. Mientres el [[sieglu XX]] vivió un completu tresformamientu, primero cola llegada de refuxaos de la [[guerra de Corea]] y dempués col desenvolvimientu económicu del país, nel que Busan convertir en centru de referencia. Dispon del [[Puertu de Busan|puertu]] más importante de Corea del Sur y el quintu mayor del mundu por tonelaxe de carga.<ref name="mipuerto">{{Cita web |url=http://www.seatrade-global.com/news/asia/busan-box-volumes-increase-67-in-september.html |títulu=Busan box volumes increase 6.7% in September |
Busan foi subsede de los [[Xuegos Olímpicos de Seúl 1988]] pa les pruebes marítimes, sede de la [[Copa Mundial de Fútbol de 2002]] y organizadora de los [[Xuegos Asiáticos de 2002|XIV Xuegos Asiáticos]] de 2002, lo que la convierte nuna de les llocalidaes más relevantes nel ámbitu deportivu nacional. Nel planu cultural, celebra dende 1996 el [[Festival Internacional de Cine de Busan]].
En [[1963]] dixebrar de la rexón de [[Gyeongsang del Sur]] y dende [[1995]] ye una de les ciudaes metropolitanes del país.<ref name="neargov">{{Cita web |url=http://www.neargov.org/en/page.jsp?mnu_uid=2913 |títulu=Busan Metropolitan City |
== Toponimia ==
El topónimu «Busan» (부산), aceptáu tamién como nome español, utilizar dende la introducción de la [[romanización revisada del coreanu]] nel añu 2000. Enantes usábase la pallabra «Pusan» según l'estándar [[McCune-Reischauer]]. La diferencia ta en que la consonante ensin aspirar «ㅂ», equivalente a la «[[b]]», se romanizaba como una «[[p]]» nel sistema antiguu.<ref name="busan">{{Cita web |url=http://www.koreatimes.co.kr/www/news/opinon/2014/09/198_117281.html |títulu=Pusan vs Busan, Sogang vs Seogang, and Peking vs Beijing |
L'orixe de la pallabra vien del primer nome «Busanpo» (부산포), denomada asina pola forma del monte que flanquea el puertu de Busan. La pallabra «Bu» (부) significa "fervedor", «San» (산) ye "monte" y «Po» (포) ye "puertu". Dende'l [[sieglu XV]] el topónimu «Busan» empezó a ser el más utilizáu na documentación oficial hasta reemplazar al orixinal.
Tamién se reconocieron nomes como Pusan-gwangyŏksi, Pusan, Fusan, Fuzan-fu, Husan, Husan Hu, Pusan-chikhalsi, Pusan-jikhalsi, Pusan-pu y Pusan-si.<ref>Exemplos: Pusan-gwangyŏksi ({{Cita web |url=http://geografiainfo.es/nomes_geograficos/name.php?uni=238859&fid=3420&c=south_korea |títulu=Pusan-gwangyŏksi: Corea del Sur |
== Historia ==
[[Archivu:Busan port.jpg|thumb|left|250px|[[Puertu de Busan]] a finales del [[sieglu XIX]].]]
Los primeros asentamientos na zona daten del añu 18.000 [[antes de Cristu]], con una sociedá que subsistió gracies a l'alfarería y la pesca, y de la que se llegaron a atopar dellos restos. Sicasí, nun hubo una llocalidá como tal hasta la organización sobre'l [[sieglu II]] de «Geochilsanguk», xestionada polos [[Jinhan]]. Tiempu dempués foi absorbida pola [[confederación Gaya]] y a mediaos del [[sieglu VI]] el [[Siella (Corea)|reinu de Siella]], unu de los [[Tres Reinos de Corea]], se anexonó tol territoriu. Nel añu [[757]] camudó'l so nome pol de «Dongnae», denominación qu'entá güei emplega [[Dongnae-gu (Busan)|unu de los sos distritos]]. Nun foi hasta'l [[Goryeo|reinu de Goryeo]] cuando adoptó definitivamente «Busanpo», del que derivó la etimoloxía actual.<ref name="nutshell">{{Cita web |url=http://busan.for91days.com/2012/05/09/a-concise-history-of-busan-or-is-it-pusan/ |títulu=A Concise History of Busan… or Is it Pusan? |
La so situación xeográfica foi aprovechada poles autoridaes pa convertila nun puertu comercial. Nel [[sieglu XV]], el gobiernu de [[Corea]] (so la [[dinastía Joseon]]) designar puertu comercial de referencia con Xapón, produciéndose dellos asentamientos estranxeros. La ciudá foi protagonista d'una de les invasiones nipones de la península, cuando na tarde del [[23 de mayu]] de [[1592]] unos 7.000 soldaos lideraos por [[Konishi Yukinaga]] llegaron a la so badea. El [[Sitiu de Busán]] foi la primer batalla de la [[Invasiones xaponeses de Corea (1592-1598)|Guerra de los siete años]] y el xaponeses tomaron el so control en dos díes, convirtiéndola nun llugar estratéxicu de suministros hasta la so retirada en 1598.<ref name="nutshell"/> Una vegada recuperada, los coreanos nun dexaron que la comunidá nipona volviera establecese hasta [[1607]].
Llinia 27:
En [[1876]] producióse la inauguración del [[puertu de Busan]], dexando asina'l comerciu internacional con otros países. El mayor beneficiáu por esta midida foi Xapón, en virtú del [[Tratáu de Kanghwa]]. Cola cayida de la dinastía Joseon y el posterior [[Ocupación xaponesa de Corea|dominiu colonial nipón]], Busan vivió una importante crecedera comercial al ser el principal centru de distribución ente la península y l'archipiélagu. Ello ye que recibió adelantos teunolóxicos como'l primer tranvía de vapor. La ocupación terminó en 1945.
Al rematar la [[Segunda Guerra Mundial]], de resultes de la división de la península ente los soviéticos y los estauxunidenses, surdieron dos nueves entidaes: [[Corea del Norte]] y [[Corea del Sur]]. Dos años dempués españó la [[Guerra de Corea]] y los militares del norte llegaron a invadir [[Seúl]] con sofitu comunista, lo que motivó la intervención de la [[Organización de les Naciones Xuníes]]. Busan convertir en capital provisional, acoyó a numberosos refuxaos y les sedes de los negocios capitalinos. En redol a ella estendió un [[Perímetru Pusan|perímetru de 225 kilómetros]] col qu'evitar la ocupación total. La [[Batalla del Perímetru de Pusan|Batalla de Busan]], ente'l [[4 d'agostu]] y el [[18 de setiembre]], foi un episodiu clave nel conflictu porque les tropes aliaes consiguieron aguantar.<ref name="battle2">{{Cita web |url=http://www.historynet.com/stand-or-die-1950-defense-of-koreas-pusan-perimeter.htm |títulu=Stand or Die - 1950 Defense of Korea's Pusan Perimeter |
Los socesivos gobiernos surcoreanos aprovecharon Busan non solo como'l puertu más importante, sinón que la convirtieron nun centru económicu de primer orde. Busan se desligó de la rexón de [[Gyeongsang del Sur]] en 1963 pa tener la so propia xestión municipal, y en 1995 recibió'l estatus de ciudá metropolitana. La so población doblar ente los años 1970 y 1980 gracies a la migración interior. Anguaño ye la segunda ciudá más poblada del país, solo superada por Seúl.
Llinia 35:
La ciudá ta asitiada nel cantu sureste de la [[península de Corea]], mui cerca de la mariña. Ye la llocalidá coreana que ta xeográficamente más cerca de [[Xapón]], daqué que marcó la so hestoria; la distancia col puntu más cercanu, les [[Tsushima (islla)|islles Tsushima]], ye de tan solo 49,5 kilómetros, y [[Fukuoka]] atopar a daqué más de 214 kilómetros. Esto oldea cola distancia ente Busan y Seúl, que ye de cuasi 325 kilómetros.
Busan ta arrodiada per pequeñu montes nel noroeste de les sos llendes, ente que al este y sur ta llindada pol [[mar de China Oriental]]. Al oeste atopa la desaguada del [[ríu Nakdong]], el más llargu de Corea del Sur y utilizáu pal saléu, que mientres sieglos foi conexón comercial ente'l puertu de Busan y les rexones del interior. Dientro de la cadena montascosa que la arrodia, el puntu más altu ye [[Geumjeongsan]] (801,5 metros), al que puede aportase faciendo senderismu o al traviés d'un teleféricu.<ref name="Geumjeong">{{Cita web |url=http://visitkorea.or.kr/enu/SI/SI_EN_3_1_1_1.jsp?cid=264108 |títulu=Geumjeongsanseong Fortress |
== Clima ==
Llinia 41:
Alcontrada nel estremu sudeste de la península, Busan presenta una variante del [[clima subtropical húmedu]] ([[Clasificación climática de Köppen|Clasificación de Köppen]]: CWA) con temperatures más templaes. Ye raru que se dean temperatures estremes. El meyor clima dar ente los meses d'ochobre y payares, con cielos estenos y temperatures prestoses. Los [[branu|branos]] son templaos y presenten el mayor númberu de precipitaciones, ente que los iviernos son fríos y secos con vientu fuerte, pero en menor midida que nel interior de Corea. Les nevaes tamién son un fenómenu pocu frecuente.
Produciéronse dellos [[Ciclón tropical|ciclones tropicales]] a lo llargo de la so hestoria. El [[15 de setiembre]] de [[1959]] el tifón Sara pasó cerca de la mariña y causó cuantiosos daños materiales. Y el [[12 de setiembre]] de [[2003]] una inusual nube veraniega, el tifón Maemi, costó-y la vida a más de 100 persones en tol país.<ref name="tifon">{{Cita web |url=http://www.chinadaily.com.cn/en/doc/2003-09/15/content_264254.htm |títulu=Typhoon Maemi slams Pusan, South Korea |
{{Clima |location
Llinia 142:
|url=http://www.kma.go.kr/weather/climate/average_30years.jsp?yy_st=2011&stn=159&norm=M&x=33&y=16&obs=0&mm=5&dd=27
|editorial=Korea Meteorological Administration
|
|títulu=평년값자료(1981-2010) 부산(159) }}</ref>
| date = May 2011}}
Llinia 159:
}}
En Busan hai rexistraos un total de 3.573.533 habitantes, según el censu de 2012.<ref name="censu">{{Cita web |url=http://stat.kosis.kr/statHtml_host/statHtml.do?orgId=202&tblId=DT_201&conn_path=I2&dbUser=NSI_IN_202&language=en |títulu=Population Trend |
El desenvolvimientu de la industria, los servicios y el turismu provocó una medría cimera al 70% mientres la [[década de 1970]], superando los trés millones d'habitantes nel censu de [[1980]]. Pa dar cabida a los nuevos residentes ampliáronse los distritos alministrativos. La crecedera demográfica tocó techu en [[1995]] con 3,8 millones de persones, pero dende entós foise desacelerando pol aumentu del preciu de les viviendes, el descensu de la natalidá y l'emburrie de llocalidaes vecines como [[Gimhae]] y [[Changwon]], que formen parte del área metropolitana.
Llinia 199:
== Economía ==
[[Archivu:Youngdo-gu, Busan, South Korea.jpg|thumb|250px|Panorámica nocherniega de [[Yeongdo-gu (Busan)|Yeongdo-gu]], nel [[puertu de Busan]].]]
El sector económicu que más dineru apurre a les arques de Busan ye'l sector servicios. Sicasí, la ciudá ye conocida sobremanera pol tresporte marítimu de mercancíes. El [[puertu de Busan]] ye'l más importante de Corea del Sur, el quintu mayor del mundu y l'octavu en términos de productividá. La carga procesada supera los 17 millones de [[TEU (unidá de midida)|TEU]], ente que'l volume de carga de transbordo ye de 8,1 millones de TEU.<ref name="teu">{{Cita web |url=http://spanish.yonhapnews.co.kr/news/2013/01/10/0200000000ASP20130110002200883.HTML |títulu=Tráficu de contenedores nos puertos marítimos surcoreanos aumenta a un númberu récor en 2012 |
La Zona Económica Llibre de Busan-Jinhae, una de los dos úniques na península de Corea, crear pa reafitar el estatus de Busan como centru históricu del comerciu internacional, convirtiéndola nun nucleu de distribución y negocios pal nordeste d'Asia. La so superficie ye de 105 metros cuadraos, ta conformada por cinco complexos y 16 distritos industriales.<ref name="teu2">{{Cita web |url=http://korea8.inpix.com/exploring/exploringBdView.do?sel_cont_id=22087&sel_menu_id=2376 |títulu=Zones Económiques Especiales |
Dientro de la so importancia nel comerciu asiáticu, foi sede del [[Foru de Cooperación Económica Asia-Pacíficu]] en 2005.
Llinia 209:
=== Comerciu ===
Dispon d'una de les mayores rules de pexe de Corea del Sur, el [[mercáu Jagalchi]] (자갈치시장). Ta asitiáu cerca del puertu y anque antes vendía de too, dempués de la [[guerra de Corea]] especializar en pexes y mariscu. La gran mayoría de los vendedores son muyeres. Dalgunes de les sos especialidaes son el pexe crudo rebanado, les caballas ya inclusive la carne de ballena. Al ser unu de los mayores curiosos turísticos, cada mes d'ochobre celebra un festival.<ref name="visitjagalchi">{{Cita web |url=http://spanish.visitkorea.or.kr/spa/TR/TR_SP_3_1_2.jsp?cid=334529 |títulu=Mercáu Jagalchi |
Mui cerca d'ellí atópase'l mercáu internacional Gukjae de Nampo-dong. Construyíu por refuxaos de la guerra de Corea nos [[años 1950]], mientres enforma tiempu consideróse-y el mercáu más grande del país.<ref name="nampo">{{Cita web |url=http://spanish.visitkorea.or.kr/spa/SH/SH_CMS.jsp?cid=1529172 |títulu=Mercáu Gukjae de Nampo-dong |
El principal barriu comercial y de servicios ye [[Seomyeon]], asitiáu nel distritu de Busanjin. La zona non solo concentra toa clase de tiendes y sedes bancaries, sinón que ye'l principal puntu d'ociu nocherniegu de Busan.<ref name="seoa">{{Cita web |url=http://english.visitkorea.or.kr/enu/SI/SI_EN_3_1_1_1.jsp?cid=1065936 |títulu=Seomyeon 1 Byeolga |
La ciudá cunta con numberosos centros comerciales. El más importante d'ellos ye [[Centum City]], controláu pol grupu [[Shinsegae]] y allugáu nel distritu de Haeundae. Tres la so inauguración en marzu de 2009 convertir nel centru comercial más grande del mundu. Ta estremáu en dos edificios: el del este cunta con 14 plantes de tiendes, zones de restauración, centros deportivos ya inclusive un [[campu de golf]], ente que el del oeste dispon de 9 pisos con un spa, multicines y galeríes.
Llinia 223:
El gobiernu de la ciudá entamó un plan de llimpieza p'amenorgar la contaminación de l'agua de les sableres, pos dalgunes d'elles tán cerca del puertu.
Como Busan ta arrodiada de montes, otra actividá bien popular ye'l [[senderismu]]. El monte más altu ye Geumjeong, de 801,5 metros d'altitú.<ref name="Geumjeong"/> Pela redolada atópase la fortaleza de Geumjeongsanseong, reconstruyida por completu a finales de 2010.<ref name="Geumjeong"/> Nesa mesma zona ta asitiáu'l templu budista de [[Beomeosa]], construyíu nel añu [[678]] pol rei [[Munmu]] mientres el reinu de Siella porque, según la lleenda, nel visu del monte había "un manantial d'agua dorao" sobre'l que nadaba un pexe áureo.<ref name="doráu">{{Cita web |url=http://spanish.visitkorea.or.kr/spa/TR/TR_SP_3_1_2.jsp?cid=334526 |títulu=Templo Beomeosa |
Esisten otros templos relixosos, fortaleces y muertes de la dinastía Joseon na llocalidá, ya inclusive anteriores a esa dómina. Nel [[Gijang-gun (Busan)|condáu de Gijang]] atópase'l templu budista de Haedong Yonggungsa, asitiáu xuntu al mar. Foi fundáu en [[1376]] mientres el reináu de [[Gongmin]] pol sacerdote Naonghwasang, asesor real. Ente otros elementos, dispon de doce estatues que representen los signos zodiacales del horóscopu chinu.<ref name="ygg">{{Cita web |url=http://spanish.visitkorea.or.kr/spa/TR/TR_SP_3_1_2.jsp?cid=334725 |títulu=Templo Haedong Yonggungsa de Busan |
[[Archivu:Haedong Yonggungsa, Busan.jpg|thumb|center|750px|Templu budista de Haedong Yonggungsa, nel [[Gijang-gun (Busan)|condáu de Gijang]].]]
Llinia 254:
== Gastronomía ==
La gastronomía tradicional de Busan se engloba dientro de la [[cocina coreana]] polo xeneral, y ta influyida pol intercambiu cultural. Por cuenta de que la ciudá foi un importante centru militar al suroeste de la península, munchos oficiales xaponeses asitiáronse ellí mientres la ocupación. El platu más característicu ye'l ''Dongnae pajeon'' (동래파전), variante del ''[[pajeon]]'' con [[Allium fistulosum|cebolleta]], [[Chile (pimientu)|chiles]] y distintos tipos de mariscu nun panqueque de farina de trigu, farina d'arroz glutinosu, güevos, sal y agua.<ref name="cnn">{{Cita web |url=http://edition.cnn.com/2013/07/10/travel/best-of-busan/ |títulu=Best of Busan: What to do in Korea's 'second city' |
Puesto que Busan foi un destín pa refuxaos mientres la guerra de Corea y munchos d'ellos terminaron asitiándose, quedó influyida por distintos estilos culinarios. Dalgunos d'esos platos son el ''[[milmyeon]]'' (밀면, fideos de farina), versión de los [[Naengmyeon|fideos finos]] que se preparar con farina de trigu; el ''[[Gomguk|Dwaeji gukbap]]'' (돼지국밥), sopa d'arroz con gochu, y el ''Naengchae Jokbal'', corveyones de gochu al vapor con verdures. Los mercaos a cuerpu de cai suelen tener puestos de comida tradicional.<ref name="cnn"/>
Llinia 275:
* Muséu del [[pajeon]]
En 2012 l'artista alemán [[Hendrik Beikirch]] pintó'l mural más altu d'Asia nun edificiu de la ciudá: un dibuxu de 70 metros que representa a un pescador local, y que se funde cola panorámica de los rascacielos del distritu financieru.<ref name="beik">{{Cita web |url=http://publicdelivery.org/asias-tallest-mural-hendrik-beikirch/ |títulu=Asia's tallest mural |
== Tresportes ==
Llinia 305:
El so principal usu ye como destín internacional. Anque a nivel domésticu tien vuelos a la [[islla de Jeju]] y al [[Aeropuertu Internacional de Gimpo|aeropuertu de Gimpo]] (oeste de Seúl), la mayoría de los destinos son a los centros más importantes d'Asia.
El gobiernu municipal anunció en 2013 que pensaba desmantelar Gimhae porque s'había quedáu obsoleto y por razones de seguridá. El so plan ye construyir un nuevu aeropuertu na islla de Gadeok-do, al suroeste.<ref name="arr">{{Cita web |url=http://www.investkorea.org/ikwork/reg/eng/ne/index.jsp?l_unit=90202&m_unit=90301&code=1060401&non=608300004&bno=407090030&seq=471 |títulu=Busan to Prioritize Development of Potential Areas in the Gadeokdo Tourism & Leisure Complex |
=== Tresporte marítimu ===
Llinia 317:
Busan tien una ufierta d'espectáculos deportivos de primer nivel. La llocalidá entamó los [[Xuegos Asiáticos de 2002|XIV Xuegos Asiáticos]] de [[2002]], pola que se construyó una moderna rede d'instalaciones ente les cualos destacada'l [[Estadiu Asiad de Busan|Estadiu Asiad]], una cortil con [[atletismo|pista d'atletismu]] y capacidá pa 53.864 espectadores. Dichu campu foi tamién see na [[Copa Mundial de Fútbol de 2002]] celebrada ente Corea del Sur y Xapón. Otres cortiles son l'Estadiu Gudeok, que foi subsede olímpica en 1988, y el [[Estadiu de Béisbol Sajik]].
El club de [[yate]] de Busan (''Busan Yachting Center'') allugó les [[Vela nos Xuegos Olímpicos de Seúl 1988|pruebes de vela]] nos [[Xuegos Olímpicos de Seúl 1988]].<ref name="subsede">{{Cita web |url=http://library.la84.org/6oic/OfficialReports/1988/1988v1p1.pdf |títulu=1988 Summer Olympics official report |
Esisten tres equipos profesionales que compiten nos torneos surcoreanos: [[Lotte Giants]] ([[Corea del Sur Béisbol Profesional|Lliga de Béisbol Profesional]]), [[Busan IPark]] (''[[K League Challenge]]'' de [[fútbol]]) y [[Busan KT Sonicboom]] ([[Lliga de baloncestu de Corea]]). Lotte Giants foi una pieza clave del béisbol surcoreanu dende la so fundación en 1986, ente que'l Busan IPark vivió los sos mayores ésitos deportivos cuando yera conocíu como "Daewoo Royals", con cuatro títulos de lliga y la [[Lliga de Campeones de la AFC|Copa de Campeones d'Asia]] de 1986.<ref name="mundi">{{Cita web |url=http://www.koreatimes.co.kr/www/news/sports/2013/03/600_124219.html |títulu=Ulsan goes for first AFC club championship |
En [[2005]] inauguróse'l [[Hipódromu de Busan–Gyeongnam]], qu'entama carreres de caballos toles selmanes.
| |||