Wikipedia

Diferencies ente revisiones de «Alf layla wa-layla»

Navegar l'historial de mou interactivu
← Edición más antiguaEdición más nueva →
Contenido eliminado Contenido añadido
VisualTestu wiki
m Preferencies llingüístiques: técnica => téunica
m preferencies llingüístiques: '/\b(re(l))(atu|atos)\b/i' => '$1$2$3'
Llinia 2:
[[Archivu:ManuscriptAbbasid.jpg|thumb|Un manuscritu de ''Les mil y una nueches''.]]
 
'''''Les mil y una nueches''''' (n'[[llingua árabe|árabe]], '''ألف ليلة وليلة Alf layla wa-layla''' —lliteralmente ‘mil nueches y una nueche’—; en [[llingua persa|persa]], '''هزار و یک شب, Faiār-o yac shab''') ye una célebre escoyeta de [[cuentu|cuentos]] árabes del [[Oriente Mediu]] medieval qu'utiliza la téunica del relaturellatu enmarcáu o ''[[mise en abyme]]''. El nucleu d'estes hestories ta formáu por un antiguu llibru persa denomáu ''Hazâr afsâna'' (‘los mil mitos’, en persa هزارافسانه). El compilador y traductor d'estes hestories al árabe ye, supuestamente, el cuentista [[Abu abd-Allah Muhammed el-Gahshigar]], que vivió nel [[sieglu IX]]. La hestoria principal sobre [[Scheherezade]], que sirve de marcu a los demás relatosrellatos, paez ser amestada nel [[sieglu XIV]]. La primer compilación arábiga moderna, ellaborada con materiales exipcios, publicóse n'[[El Cairu]] en [[1835]].
 
Causó gran impautu n'Occidente nel [[sieglu XIX]], una dómina na que les metrópolis impulsaben les espediciones ya investigaciones xeográfiques y de cultures exótiques. Magar que ''Les mil y una nueches'' traduzse per primer vegada en [[1704]], esa primer versión al francés, d'[[Antoine Galland]], yera una adautación, un testu espurgáu de los adulterios y fechos de sangre qu'abonden nel llibru. Una de les traducciones qu'algamó popularidá foi la de [[Richard Francis Burton]], diplomáticu, militar, esplorador y eruditu de la cultura africana.
 
Compuestu por trés grupos de relatosrellatos, el llibru describe de mou fantásticu y daqué aburuyao la [[India]], [[Persia]], [[Siria]], [[China]] y [[Exiptu]]. Pel añu 899, los relatosrellatos, tresmitíos oralmente, xuntáronse en ciclos. Camiéntase que munches de les hestories recoyéronse orixinariamente de la tradición de Persia (anguaño [[Irán]]), [[Iraq]], [[Afganistán]], [[Taxiquistán]] y [[Uzbequistán]] y compilaes más alantre, incluyendo hestories d'otros autores.
 
El llibru adautóse munches vegaes pa usu de neños y adolescentes en tolos países d'Occidente. Xeneralmente, escoyéronse pal so espardimientu los relatosrellatos nos que prevalecen les aventures y la fantasía. Per otra parte, narradores occidentales impautaos pol [[llibru]] asonsañaron la so estructura de relatosrellatos engarzaos. L'escocés [[Robert Louis Stevenson]] ye autor de ''Les nueves nueches árabes'', qu'en realidá son una escoyeta de relatosrellatos estraños allugaos en [[Londres]].
 
== Cadarma ==
 
Son relatosrellatos que surden unu del otru, esto ye, al cuntase unu de sópitu surde otru y esi otru crea otru cuentu hasta que termina'l primeru, como caxes zarraes n'otres caxes. Nel primeru, cúntase que'l sultán Shahriar decátase de que la so muyer traiciónalu, y mátala. Creyendo que toles muyeres son igual d'infieles ordena a la so [[visir]] consigui-y una esposa cada día, dalguna fía de los sos cortesanos, y dempués ordenaría matala pela mañana. Esti horrible designiu fráñese por ''Sherezade'', fía del visir. Ella entama un plan y llévalu a cau: úfrese como esposa del sultán y la primer nueche llogra sosprender al rei cuntándo-y un cuentu. El sultán entusiásmase col cuentu, pero la rapaza ataya'l relaturellatu enantes del alborecer y promete el final pa la nueche siguiente. Asina, mentanto mil nueches. A la fin, ella da a lluz a trés fíos y dempués de mil nueches y una, el sultán conmúta-y la pena y viven felices (colo que se zarra la primer hestoria, la de la mesma ''Sherezade'').
 
[[Archivu:Sultan Pardons Scheherazade.jpg|thumb|El sultán conmuta la pena de Scherezade.]]
Llinia 19:
 
== Ediciones y versiones ==
La primer versión [[europa|europea]] (y la primer edición impresa) foi una traducción al [[idioma francés|francés]] ([[1704]] - [[1717]]) d'[[Antoine Galland]] d'una compilación anterior que s'escribiera n'[[idioma árabe|árabe]]. Esti llibru, ''Les Mille et xune nuits, contes árabes traduits en français'' (en 12 volúmenes) probablemente incluyía relatosrellatos que conocía'l traductor, pero que nun taben incluyíos na compilación árabe. La compilación árabe ''Alf Layla'' (Mil noche), aniciaes cerca del [[850]], foi probablemente traducida, al empar d'una versión anterior persa llamada ''Hazar Afsanah'' (Mil leyenda) pero quiciabes s'anició na [[India]]. El nome actual ''Alf Layla wa-Layla'' (lliteralmente "Mil nueches y una nueche") paez apaecer na [[Edá Media]] y espresa la idea d'un [[númberu tresfinitu]] yá que 1000 representa la infinidá conceutual ente los grupos [[Matemátiques|matemáticos]] árabes.
 
La obra ta ensamada por una coleición de relatosrellatos que se piensa son tradicionales de [[Irán|Persia]], [[Arabia]] y la [[India]]. Dellos elementos apaecen tamién na [[Odisea]].
[[Archivu:CC No 08 Arabian Nights.jpg|thumb|Portada de [[Classic Comics]].]]
Quiciabes la traducción más conocida polos anglofalantes ye la de [[Richard Francis Burton]], espublizada sol títulu de ''The Book of the Thousand Nights and a Night'' (''Llibru de les Mil Nueches y una Nueche''). A diferencia d'otres ediciones, la so traducción de 16 volúmenes nun s'adulteró. Pesie a espublizase na [[Dómina Victoriana]], contenía tolos matices eróticos del material orixinal. Les versiones más recién y más llexibles son les del doctor francés [[J. C. Mardrus]], traducida al inglés por [[Powys Mathers]], y, particularmente una importante edición basada nel manuscritu [[Siria|siriu]] del [[sieglu XIV]] na ''Bibliotheque Nationale'', compiláu n'árabe por [[Muhsin Mahde]] y tornáu al inglés por [[Husain Haddawy]], considerada la más precisa y elegante de toes hasta la data.
Llinia 27:
Hai un llibru d'estructura asemeyada a ''El llibru de les mil y una nueches'': ''[[El manuscritu atopáu en Zaragoza]]'', de [[Jan Potocki]], un noble [[Polonia|polacu]] de finales del [[sieglu XVIII]] que viaxó a Oriente a la gueta busca d'una copia orixinal del ''Llibru de les mil y una nueches'', pero enxamás l'atopó. Dempués de tornar a [[Europa]], escribió la so obra maestra, un llibru con dellos niveles de narración.
 
En 2001, [[René R. Khawam]] espublizó una traducción novedosa na que desanicia relatosrellatos que considera ayenos a la tradición primitiva (dalgunos bien conocíos como'l ciclu de [[Simbad]]), recuperó dalgunos que se refugaren y presentó otros recuperaos.
 
En 1974, el [[Direutor de cine|direutor]] italianu [[Pier Paolo Pasolini]] fexo [[Les mil y una nueches (película de 1974)|una adautación cinematográfica sobre la obra]].
Sacáu de «https://ast.wikipedia.org/wiki/Alf_layla_wa-layla»