Diferencies ente revisiones de «Empirismu»

{{nun confundir|métodu empíricu}}

 

El '''empirismu''' ye una [[Escuela filosófica|teoría filosófica]] que enfatiza el papel de la [[esperiencia]], amestada a la [[perceición]] sensorial, na [[Aprendizaje|formación de la conocencia]]. Pal empirismu más estremu, la esperiencia ye la base de too conocencia, non yá tocantes al so orixe sinón tamién tocantes al so conteníu. Partir del [[mundu sensible]] pa formar los [[conceutu|conceutos]] y estos atopen no sensible la so xustificación y la so llimitación.

 

 

==== Aristóteles ====

 

Seique seya [[Aristóteles]] quien meyor espresó'l valor de la esperiencia como fonte de conocencia, por más que lo considerara sometíu al supremu valor de lo teórico. Nel so ''[[Metafísica (Aristóteles)|Metafísica]]'' (982b 11-32), Aristóteles concibe a la conocencia como un procesu:

 

==== Los conceutos y l'esperiencia ====

 

Los griegos dixebraron la conocencia de la [[razón]], que conoz por conceutos aplicables a ensame d'oxetos como conocencia universal, de la mera conocencia de la [[esperiencia]] que conoz polos sentíos namái lo [[individuu|individual]] y concretu.

 

=== Renacimientu ===

 

Los grandes descubrimientos, (brúxula, pólvora, imprenta, les Indies occidentales), enancharon descomanadamente'l mundu conocíu hasta entós y les maneres d'organización social y la tresmisión de la cultura al traviés de los llibros.

 

=== Edá Moderna ===

 

La filosofía aristotélica tradicional entra fondamente en crisis a partir de la teoría heliocéntrica del universu y de los progresos que la ciencia ta llogrando aplicando métodos nuevos d'investigación. D'especial relevancia ye'l métodu escuédigu-compositivo» de Galileo.<ref>Que darréu tomó'l nome de "hipotéticu-deductivu" y mientres dalgún tiempu foi consideráu por munchos el "prototipu" de métodu d'investigación científica. En [[Lóxica empírica]] faise una curtia descripción del métodu na aplicación que Galileo fai pal estudiu del movimientu de cayida de los graves.</ref>

 

==== L'empirismu inglés ====

 

[[John Locke]] respuende al [[racionalismu]] continental, defendíu por [[René Descartes]], escribiendo a finales del sieglu XVII ''[[Ensayo sobre l'entendimientu humanu]]'' (1689).

Una xeneración dempués, el [[obispu]] [[Irlanda|irlandés]] [[George Berkeley]] (1685-1753) determinó que'l puntu de vista de Locke abre la puerta pa un eventual [[ateísmu]]. Escurrió un empirismu estremu, metafísicu, nel cual los oxetos esisten si son percibíos ''Esse est percipi'' (ser ye ser percibíu) de cuenta que un oxetu siempres ye percibíu; porque si nengún humanu percibir [[Dios]] sería la entidá encargada de percibilo. La perceición seya que non ye'l fundamentu del ser. Tales idees más qu'empíriques respuenden a un sentíu [[Idealismu|idealista]].<ref>Osborne, Richard. Filosofía I pa primerices. Buenos Aires: Longseller 2005. ISBN 987-9065-30-1. pg.161. George Berkeley: ''Esse est percipi''</ref><ref>Macmillan Encyclopedia of Philosophy (Enciclopedia Macmillan de filosofía) (1969), "George Berkeley", vol. 1, pg. 297.</ref><ref>''Macmillan Encyclopedia of Philosophy'' (''Enciclopedia Macmillan de filosofía'') (1969), "Empiricism" (Empirismu), vol. 2, pg. 503.</ref>

 

 

Per otra parte, [[David Hume]] amenorga toa conocencia, en cuanto tal, a «impresiones» y «idees».<ref>Una idea en cuanto conteníu mental ye, pa Hume, namás que l'alcordanza o la imaxe que queda d'una impresión.{{Cita|Col términu impresión refiérome a nueses más vívidas impresiones, cuando oyemos, o vemos, o sentimos, o amamos, o odiamos, o deseyamos. Y les impresiones estremar de les idees, que son impresiones menos vívidas de les que somos conscientes cuando cavilgamos sobre dalguna de les sensaciones enantes mentaes.| [[David Hume]]. Tratáu de la naturaleza humana. Llibru I. Del entendimientu. Primer parte: De les idees; el so orixe, composición, conexón, astraición etc.. Seición primer: Del orixe de les nueses idees.}}</ref> Almite dos tipos de verdaes: «verdaes de fechu»<ref>Son aquelles verdaes [[contingente]]s, esto ye, que pueden ser o nun ser. Inclúin lo que ye en realidá y lo posible, pero la so verdá xustifícase ''namái'' por aciu la perceición d'impresiones na esperiencia</ref> y «rellación d'idees»<ref>Son verdaes [[necesariu|necesaries]] porque en diches verdaes solamente establezse una rellación formal ente felicidaes escurres nel pensamientu; el so [[validez (lóxica)]] ye puramente lóxica. Les proposiciones que manifiesten diches verdaes son tales que'l predicáu ta conteníu na noción del suxetu: por eso son analítiques y la so verdá se [[Teoría de la xustificación|xustifica]] por aciu l'analís. Son lo que los racionalistes llamen [[verdaes de razón]]; el so conteníu ye [[tautoloxía|tautolóxicu]].</ref> Toa idea hai de poder ser amenorgada a una impresión correspondiente. Cuando una idea surde de la rellación ente idees, el so conteníu de realidá hai de depender de les impresiones que la motiven. Si nun atopamos diches impresiones tien de refugase como productu de la mera imaxinación ensin conteníu de realidá dalgunu. Tal asocede cola idea de [[sustanza]] y l'idea de [[causa]].<ref>{{Cita|Si, persuadíos d'estos principios, faemos una revisión de les biblioteques, ¡qué estragos nun vamos faer! Si tomamos nes manes un volume de teoloxía, por casu, o de metafísica escolástica, preguntemos: ¿contién dalgún razonamientu sobre la cantidá o los númberos? Non. ¿Contién dalgún raciociniu esperimental sobre cuestiones de fechu o d'esistencia? Non. Echáilo al fueu; pos nun contién más que sofistería y endrómines.| [[David Hume]]|''Enquiries Concerning the Human Understanding and Concerning the Principles of Morals'', [1748]}}</ref>

 

===== La solución kantiana =====

 

[[Immanuel Kant]] intenta realizar una síntesis que fixera posible la conocencia científica universal y necesariu pero que les sos verdaes nun fueren puramente formales y analítiques sinón que pudieren ser materiales.<ref>Ye dicir con conteníu empírico y por tantu sintétiques</ref> Pa ello intenta xustificar la posibilidá y esistencia d'unos xuicios sintéticos a priori, que seríen los xuicios propios de la ciencia: Universales y necesarios, por ser a priori, pero sintéticos porque amplíen la conocencia nel so conteníu material al estender los posibles predicaos con independencia de la noción del suxetu, superando les llimitaciones de les [[verdaes de razón]].

 

Esti Positivismu xenéricu toma solo en considerancia la conocencia científica. Ésti ye productu lóxicu de l'aplicación rigorosa d'un [[métodu científicu]] y de l'afirmación de [[teoría|teoríes]] que puedan xustificase nel [[esperimentu]].

Surde en Francia, siendo'l so fundador quien creó la denominación de positivismu, [[Auguste Comte]] y toma nueves formes de la mano del británicu [[John Stuart Mill]] y estiéndese y desenvuelve pol restu d'Europa hasta'l primer terciu del sieglu XX.