Diferencies ente revisiones de «Pan»

|Ingredientes = [[Agua]], [[farina]]

}}

 

El '''pan''' (del [[llatín]] '''''panis''''') ye un [[alimentu básico]] que forma parte de la dieta tradicional n'[[Europa]], [[Mediu Oriente]], [[India]], [[América]] y [[Oceanía]]. Suelse preparar por aciu l'[[fornu|enfornáu]] d'una [[masa (alimentu)|masa]], ellaborada fundamentalmente con [[farina]] de [[cebera]]es, [[sal]] y [[agua]]. L'amiestu, na mayoría de les ocasiones, suel contener [[lleldu|lleldos]] por que [[fermentadura|llelde]] la masa y sía más esponxosa y tienra.<ref name="Beth">{{cita llibru|apellíos=Hensperger |nome=Beth|coautores=Chuck Williams, Noel Barnhurst |títulu=Bread |edición=1ª |añu=2002 |editorial=Simon & Schuster Source |idioma=inglés |isbn=978-0743228374}}</ref>

== Historia ==

{{AP|Hestoria del pan}}

 

El pan foi l'alimentu básico de la Humanidá dende la [[prehistoria]]. Dellos autores imaxínense que los entamos del pan, podría ser una masa de granos semi-molíos y llixeramente amugada, que podría cocese al sol, sobre una piedra caliente, o a cencielles habese dexáu abandonada al pie de un [[fueu]], o fonte de calor diverso.<ref name="Bernard" />

Probablemente, los primeros panes taríen fechos con farines d'[[abiyota]]s o de [[fagus sylvatica|fayucos]]. Los [[arqueoloxía|arqueólogos]] escavaron y atopáu fragmentos de [[pan ácimo]] (denomináu tamién ''pan cenzeño'') nos xacimientos de los poblaos cercanos a los [[:Categoría:Llagos de Suiza|llagos suizos]]. Sábese que los [[Antiguu Exiptu|exipcios]] ellaboraben pan dende fai enforma tiempu, y dellos daten tamién les primeres evidencies arqueolóxiques del usu del lleldu nel pan según l'emplegu de fornos. Créese qu'afayaron la [[fermentadura]] por casualidá.<ref name="Six" /> El pan pa los exipcios yera tan importante que se consideraba como una [[moneda]] pa pagar los [[salariu|jornales]].{{cr}} En 2018 atopar en [[Xordania]] restos carbonizaos de comida similar al [[pan plano]] que daten d'unos 4000 años antes del empiezu de l'agricultura, probablemente ellaboraos con tubérculos y ceberes monteses.<ref>{{Cita publicación|autor= Arranz-Otaegui A, Gonzalez Carreteru L, Ramsey MN, Fuller DQ, Richter T|títulu=Archaeobotanical evidence reveals the origins of bread 14,400 years ago in northeastern Jordan|fecha= 16 de xunetu de 2018|publicación=Proc Natl Acad Sci U S A|páxines=201801071|idioma=en|issn=0027-8424|doi=10.1073/pnas.1801071115|pmid=30012614}}</ref>

 

 

En [[Antigua Roma|Roma]], yá na [[República romana|República]], había fornos públicos. Pa los [[Lexonariu|lexonarios romanos]] el pan yera un alimentu habitual y yera corriente que la so dieta fora en gran midida [[aceituna|aceitunes]] y pan. Apurríase-yos trés [[Llibra (unidá de masa)|llibres]] de [[triticum|trigu]] al día, qu'esmagayaben nun [[molín|molinucu]] de mano compartíu por un grupu llindáu de soldaos. De la farina faía'l ''[[bucellatum]]'' (pan con forma d'aníu bien similar al actual ''[[bagel]]'') y metíase nel fornu pa faer pan. En delles rexones que nun formaben parte del imperiu como les actuales [[Gastronomía d'Alemaña|Alemaña]] o [[Gastronomía de Suecia|Suecia]], dellos habitantes que combatieren nel exércitu romanu adoptaben el consumu de pan, y de equí estendíase a sectores de la población. El so nome provien del llatín ''pannus'' lo que significa masa blanco. Esti gran consumu de pan mientres l'[[Imperiu romanu]] implicó la gran importancia que tuvo'l cultivu y comerciu del trigu.<ref name="Naum">{{cita llibru|apellíos=Naum |nome=Jasny |títulu=The Daily Bread of the Ancient Greeks and Romans |añu=1950 |editorial=Osiris |allugamientu=9:227 |idioma=inglés}}</ref>

Cola cayida del Imperiu romanu producióse un desabastecimiento de trigu en casi toa [[Europa]], que yá s'acostumó de manera masiva al so consumu. Les esportaciones escontra'l norte sumieron por completu. Prueba del ampliu espardimientu del pan nesa dómina ye la pallabra [[idioma inglés|inglesa]] «lady» que significa n'inglés antiguu «la persona qu'amasa'l pan».<ref>{{cita llibru|apellíos=Carson I.A. |nome=Ritchie |títulu=[[Comida y civilización]] |edición=4ª |editorial=[[Alianza Editorial]]|isbn=8420602140}}</ref> En [[Escandinavia]], ante la escasez de trigu, la población tuvo qu'acostumase a ellaborar panes de [[secale cereale|centenu]] y de [[hordeum vulgare|cebada]], siendo corriente que se-y añedir a la masa [[corteza]] de [[pinus|pinu]] molida.

 

 

Na [[Edá Media]] empiecen a ellaborase distintos tipos de pan, ante la [[fame|escasez de trigu]], y de resultes d'ello, empieza'l so comerciu. El pan blanco yera un privilexu de los ricos, y el [[pan de centenu|pan negro]] de cebada, centenu o avena, yera pal restu de la población. Faíase a mano, n'el mesmu llar o en fornos públicos. L'ampliación progresiva del sistema alimentario introdució cambeos nos vezos dietéticos. El pan dexó de ser l'elementu básicu del réxime del conxuntu de la población. Una mayor variedá de productos que dexaba un meyor equilibriu na alimentación, fortaleció la robustez y la talla de los individuos. Na ellaboración del pan empezó a emplegase dalgún tipu de [[máquina|maquinaria]]. Una de les ellaboraciones más típiques yera'l [[sop]]: pan remoyáu nun [[líquidu]].

=== Farina ===

{{AP|Farina}}

 

La farina ye'l principal ingrediente del pan. Consta básicamente d'una cebera (o un amiestu d'ellos) que foi [[molín|molíu]] finamente hasta llegar a una testura en forma de [[polvu]] (por regla xeneral ye solo'l [[endospermo|endosperma]] de la cebera). Dependiendo del usu final que quiera dase a la farina: [[pasta]]s, [[panaderu|panadería]], [[repostería]], suelse moler con mayor o menor intensidá hasta llograr un polvu d'una fineza estrema. Suelse comercializar en paquetes que ronden el [[kilogramu]], l'embalaxe suelse presentar en [[papel]] o [[cartón]]. Les farines comercializaes na actualidá suelen llevar un amiestu de diversos tipos de cebera molíos, y por regla xeneral suelen tar [[alimentos funcionales|arriquecíes]].<ref name="Nesle">{{cita llibru|apellíos=Nestle |nome=Marion |enllaceautor=Marion Nestle |títulu=What to Eat' An Aisle-by-Aisle Guide to Savvy Food Choices and Good Eating |edición=1ª |añu=2006 |editorial=North Point Press |idioma=inglés |isbn=0865477043}}</ref>

=== Agua ===

{{AP|Agua}}

L'agua tien como misión activar les proteínes de la farina por que la masa adquiera testura blanda y moldiable. Tien amás la capacidá [[disolvente]] aguacientu de les sustances añedíes a la masa, siendo amás necesaria pa la marcha de la fermentadura. La composición química de l'agua emplegada afecta a les cualidaes del pan. La proporción d'agua emplegada na ellaboración de la masa inflúi la consistencia final. Suel aplicase agua de tala forma que suponga un 43&nbsp;% del volume total de la masa (o lo que ye lo mesmo un 66,6&nbsp;% del pesu de la farina, o la farina ye 1 y 1/2 vegaes el pesu d'agua).<ref name="Beranbaum">{{cita llibru|apellíos=Beranbaum |nome=Rose Levy |títulu=The Bread Bible |edición=1ª |añu=2003 |editorial=W. W. Norton & Company |idioma=inglés |isbn=978-0393057942}}</ref> Si pon un conteníu aguaciento inferior al 43&nbsp;% la masa ye menos estensible y más trupa. Sicasí la cantidá d'agua que puede absorber una farina depende del tipu de cebera emplegada na so ellaboración y de la composición de proteínes (por casu les farines d'altu conteníu proteico absuerben más agua).<ref name="leader" /> Sicasí'l tipu de pan puede influyir tamién la proporción final d'agua na masa y puede acabar siendo una tema de preferencia del propiu panaderu qu'ellabora'l pan. Los panaderos usen un sistema de porcentaxes denomináu tasa d'hidratación, tamién conocíu como «[[porcentaxe de panaderu]]»; nel que'l pesu de la farina representa un porcentaxe de 100 y el restu de los ingredientes mídense como porcentaxes sobre la farina. L'agua puede representar dende un cincuenta per cientu en panes llixeros, hasta un setenta per cientu en panes más artesanos. Dellos panaderos pueden llegar al ochenta per cientu d'agua.

 

=== Lleldu ===

{{AP|Lleldu de panadería}}

La [[lleldu]] ye un conxuntu de [[microorganismu|microorganismos]] [[unicelular]]es que tienen por oxetu alimentase del [[almidón]] y de los [[glúcidu|azucres]] esistentes na farina. Los lleldos formen parte de la [[Familia (bioloxía)|familia]] de los [[fungi|fungos]]. Esti procesu [[Metabolismu microbianu|metabólicu]] da llugar a la [[fermentadura alcohólica]] que'l so resultáu ye [[etanol]] (que la so fórmula química ye: [[carbonu|C]][[hidróxenu|H]]₃-[[carbonu|C]][[hidróxenu|H]]₂-[[Grupu hidroxilo|OH]]), dióxidu de carbonu ([[dióxidu de carbonu|CO₂]]) en forma de [[gas]]. El [[gas]] lliberáu fai que la masa del pan encher, aumentando de volume. L'[[etanol|alcohol etílico]] se evapora mientres l'enfornáu del pan, por cuenta de les temperatures alcanzaes nel so interior. A pesar d'emplegar los lleldos na fermentadura del pan dende fai yá casi más de 6000 años, fueron tan solo entendíes hasta'l advenimiento de les investigaciones realizaes por [[Louis Pasteur]] que dieron lluz a la [[esplicación científica]] de la fermentadura como un [[Vitalismo|procesu biolóxicu]].<ref name="Six" /> La clave del emplegu de los lleldos ye la ''xeneración gaseosa'' que ''enche'' la masa entemez de farina y agua.<ref name="Beranbaum" /> Sábese que'l procesu de fermentadura ye altamente dependiente de la [[temperatura]] y que se produz a la so máxima [[Velocidá de reaición|velocidá]] a los 35[[Grau Celsius|^oC]]. Los lleldos incorporar mientres les primeres etapes d'amiestu ente la farina y l'agua.

 

=== Formación de la masa ===

{{AP|Masa (alimentu)}}

 

La formación de la masa componer de dos subprocesos: l'amiestu y el trabayáu (amasáu). La masa empieza a formase xusto nel intre cuando se produz amiestu de la farina cola agua. Nesti momentu'l mediu aguacientu dexa qu'apaezan delles reaiciones químiques que tresformen l'amiestu nuna masa casi 'fibrosa', esto ye por cuenta de les proteínes de la farina ([[gluten]]) qu'empiecen a [[Alliniadura estructural|alliniase]] en cientos de cadenes. Al realizase l'amiestu ente la farina y l'agua, formándose la primer masa antes de ser trabayada; dellos panaderos cunten que ye meyor dexar reposar aprosimao mientres 20 minutos al envís de dexar que l'amiestu fáigase homoxénea y se hidrate por completu (dexa [[Hidratu|actuar]] a les molécules de [[glutenina]] y de [[gliadina]] na farina).<ref name="Raymond" /> La ellaboración de la masa puede faese a mano o por aciu l'emplegu d'un [[batedora (amiestu)|mecedor]] o inclusive d'un [[robot de cocina]] (estos postreros tienen la ventaya d'esponer la masa mientres poco tiempu al [[osíxenu]] de l'[[atmósfera]]). Dellos panaderos menten la posibilidá de ventilar la farina antes de ser entemecida por que pueda favorecer l'aición del amasáu.<ref name="Hamelman">{{cita llibru|apellíos=Hamelman |nome=Jefrey |títulu=Bread: A Baker's Book of Techniques and Recipes |edición=1ª |añu=2004 |editorial=Wiley |idioma=inglés |isbn=0471168572}}</ref> Mientres la fase d'amiestos delles enzimes ([[5-lipooxigenasa|lipooxigenasa]] y [[polifenol oxidasa]]) actúen na destrucción de los [[carotenoide]]s.<ref name="Leenhardt" /> Al actu de ''trabayar'' la masa denominar [[amasar]]. N'otros idiomes esti [[verbu]] ye más específicu de la masa de farina, como pue ser ''kneading'' (''knead'') n'[[idioma inglés|inglés]] que vien significar daqué según 'estruyir nuna bola', en [[idioma francés|francés]] denominar ''pétrissage''.

 

=== Enfornáu ===

Nesta fase del procesu d'ellaboración del pan suelse emplegar una fonte de calor que na mayoría de los casos tratar d'un [[fornu]], tradicionalmente solía ser de [[fornu de lleña|lleña]] y qu'anguaño son d'[[fornu eléctricu|eletricidá]], [[gasóil]], o [[fornu de gas|gas]]. Amás del enfornáu tamién puede cocinase en [[sartén]], cazuela, parrilla, en cenices, o direutamente sobre'l fueu. Los fornos antiguos yeren de [[magre]], [[piedra]] o [[lladriyu]] lo que dexaba almacenar gran cantidá d'[[Capacidá calorífica|enerxía calorífica]], la forma d'operar d'estos fornos yera bien senciella introducíase madera que se ponía a [[fueu|amburar]] y cuando les [[caricote]]s quedaben (lo que dexaba algamar una [[temperatura]] ente 350&nbsp;°C y 450&nbsp;°C) retirábense ya introducíense les mases moldiaes de pan. Nes panaderíes [http://lema.rae.es/drae/?val=hodierna hodiernas] empléguense fornos de gas o d'eletricidá que nun devasen los 250&nbsp;°C.<ref name="Zanobi">{{Cita publicación |apellíu= Zanobi |nome= B. |coautores= Peri C. |añu= 1993 |títulu= A study of the bread-baking process. I: A phenomenological model |revista= Journal of food engineering |volume= 19 |númberu= 4 |páxines= 389-398 |idioma=inglés }}</ref>

 

== Almacenamientu ==

{{AP|Mejoradores pa pan}}

L'almacenamientu del pan ye una tema d'interés pa la industria panadero por cuenta de que trátase d'un productu relativamente perecederu al que se-y añedir dacuando ciertes sustances químiques por que tenga una vida media cimera. L'aceptación cada vez menor de los consumidores a esti tipu d'actividaes fixo que s'abrir en ciertes ocasiones un discutiniu. L'almacenamientu evita los cambeos físicos y [[Química de los alimentos químicos]] nel pan por cuenta de les actividaes microbianes principalmente.<ref name="Cauvain">{{cita llibru|apellíos=Cauvain |nome=Stanley P.|coautores=Young, Linda S. |títulu=Technology of Breadmaking |edición=1ª |añu=2007 |editorial=Springer |idioma=inglés |isbn=978-0-387-38563-1}}</ref> La resultancia d'esos cambeos resulta nun cambéu de les propiedaes [[propiedá organoléptica|organolépticas]] (arume y testura) qu'induz al consumidor a deducir qu'el 'pan nun ye frescu'. En delles ocasiones vender nos supermercaos [[caltién|pan conxelao]], qu'evidentemente soporta mayor tiempu de vida qu'un pan envasado en bolses de plásticu. Anguaño sábese que la retrogradación de los almidones del pan a formes cristalines ye una de les principales causes de la durez del pan.<ref>D'Appolonia, B. L.; Morái, M. M. "Bread staling". ''Cebera Chem.'', 1981, 58, 186-190</ref> Otros factores qu'afecten al 'ratio' col que se pon duru ([[firmeza]]) fueron investigaos como pue ser la temperatura d'almacenamientu,<ref>Aibara, S.; Esaki, K. "Effect of high-voltage electric field treatment on bread". ''Biosci., Biotechnol.'', Biochem. 1998, 62, 2194-2198.</ref> el conteníu húmedo (denomináu como [[actividá aguacienta]]: '''a_w''') del pan,<ref>{{Cita publicación |apellíu= D. Y. |nome= Rogers |coautores= Zeleznak, K. J.; Lai, C. S.; Hoseney, R. C. |añu= 1998 |títulu= Effect of native lipids, shortening, and bread moisture on bread firming |revista= Cebera Chem. |volume= 65 |páxines= 398-401 |idioma=inglés }}</ref> cambeos na estructura del gluten y la migración del mugor mientres el so almacenamientu.<ref>{{Cita publicación |apellíu= Wilhoff |nome= Y. M. A. |añu= 1971 |títulu= "Bread staling II". Theoretical study |revista= J. Sci. Food Agric |volume= 22 |páxines= 176-180 |idioma=inglés }}</ref>

 

 

== Usos del pan ==

El principal usu del pan ye como alimentación humano y tien de tenese en cuenta que dientro d'esta actividá esisten innumberables posibilidaes. Emplégase frecuentemente como [[Guarnición (comida)|acompañamientu]] d'otros platos y ye frecuente velo na parte central de la [[mesa]], recoyíu dacuando nuna especie de [[cesta]] apoderada pal so usu, xeneralmente cortáu en rebanadas intres antes de sirvise. En delles ocasiones el pan mesmu ye un aperitivo, tal que ye'l [[grisín|grissini]] na cocina italiana.

 

== Tipos de pan ==

{{AP|Tipos de pan}}

A pesar de lo amenorgao de los ingredientes la variedá de panes na culinaria mundial ye bien grande debíu en gran parte a les variantes nos procesos de la so ellaboración, a les tradiciones culinaries, a la disponibilidad de los distintos tipos ceberes, a les formes impreses a les sos mases, a l'ausencia d'unu de los sos ingredientes (como pue ser del lleldu), a les decoraciones esteriores, etcétera.

 

 

=== Panes levados ===

Por regla xeneral cuando s'empleguen lleldos pa «levar» la masa llógrense unos resultancies específiques de 'enchíu' del pan, pero en delles cultures nun s'empleguen lleldos y surden asina panes como los de [[pan de soda|soda]] bien populares na [[Gastronomía d'Irlanda|culinaria irlandesa]] o los panes qu'empleguen [[bacteria|bacteries]] de la especie ''[[Clostridium perfringens]]'' o ''[[Bacillus cereus]]'', denominaos [[pan de crecedera salina]] (Pan Salt-Rising). Estes bacteries son les que xeneren la [[gastroenteritis]] pero tres el procesu d'enfornáu muerren por cuenta de que son sometíes a temperatures percima de los 200&nbsp;°C. Anguaño suélense vender mases panaderes conxelaes que s'introducen direutamente nel fornu, estes mases suelen lleves [[lleldu químicu|lleldos químicos]] como son el [[pirofosfato acedu de sodiu]] (Na₂H₂P₂O₇) y el [[bicarbonatu de sodiu|bicarbonatu sódicu]], a esta categoría pertenecen los [[pan rápido|panes rápidos]] (''quick breads'' n'inglés) como pueden ser el [[pan de banana]], los ellaboraos con ''crémor tártaru'' ([[bitartrato de potasiu]] – KC₄H₅O₆), el [[cornbread]], [[scone (pan)|scones]], o'l [[Gastronomía de Serbia|serbiu]] [[Česnica]], etc.

 

=== Panes planos ===

{{AP|Pan plano}}

Ye bien posible que los panes planos fueren les formes más primixenies de pan y quiciabes se deba a la facilidá de preparación.<ref name="Six" /> Anguaño ye un pan bien emplegáu en distintes cultures de la tierra, ye por casu bien emplegáu nes [[Gastronomía árabe|cocines árabes]], lo mesmo que de [[Asia del Sur|Sur d'Asia]] ([[Gastronomía de la India India]] y [[Gastronomía de Paquistán|Paquistán]] son exemplos d'ello), les [[Tortiella de maíz|tortilla]] americanes. Una de les carauterístiques más relevantes d'esti tipu de panes ye la rapidez de preparación (en dellos casos trátase tan solo d'unos minutos), amás dexa que nun esista la necesidá d'un gran operativu, como fonte de calor puede emplegase una [[sartén]] (o una simple chapa metálica caliente), una piedra, o tamién nes parés d'un fornu (''[[taboon]]''). Los panes planos pueden atopase nes cocines occidentales como na [[Gastronomía de Noruega|noruega]] nos ''[[flatbrød]]'' o los ''[[lefse]]'', y na [[Gastronomía de Turquía|turca]] nos ''[[Pidi (pan plano turcu)|pidi]]'' y ''[[yufka]]''.

 

 

=== Panes al vapor fritos ===

Na [[Gastronomía d'Asia|cocina asiática]] suelse atopar esti métodu d'aplicar [[calor]] a la masa debío, bien al usu de [[vapor d'agua|vapor]] caliente, bien a una [[fritura]] n'[[aceite vexetal]] a bien alta [[temperatura]]. Un exemplu ye'l ''[[baozi]]''. Esta forma de calecer la masa de farina da llugar a un tipu de panes específicos que tienen una corteza con carauterístiques peculiares. La [[cocina inuit]] tien un pan tostáu bien popular denomináu ''[[bannock]]''. Un casu particular de la cocina occidental de masa frito ye'l [[churru]], según les [[Torta frita|tortas frites]] de Suramérica. Los [[pan al vapor|panes al vapor]] son bien típicos na cocina china ([[baozi]]), na [[gastronomía del Reinu Uníu|cocina británica]] ye bien popular el pan al vapor denomináu ''[[popover]]'' (ellaboráu de forma bien similar al ''[[Yorkshire pudding]]''), el [[Gastronomía de Mongolia|mongol]] ''[[buuz]]'', el ''[[youtiao]]'' (que tien delles semeyances al [[churru]]), el [[keropok|pan de gamba]] chinu. N'Europa tiense'l ''[[Dampfnudel]]'' alemán que ye un pan cocío rellenu de carne.

 

== Pan y salú ==

=== Nutrición ===

El pan consideróse dende bien antiguu como unu de los alimentos por excelencia. Apurre nuna cantidá considerable [[glúcidu|hidratos de carbonu]] de cadena complexa. Dalgunes [[proteína|proteínes]], que pueden llegar a conteníos de 9&nbsp;g/100&nbsp;g de pan.<ref name="foodQ" /> Trátase de proteínes de baxa calidá, con baxu [[valor biolóxicu]] y nutricional, por cuenta que'l so conteníu n'[[aminoácidu|aminoácidos]] nun inclúi tolos [[aminoácidos esenciales]], sinón que presenta niveles deficientes del aminoácidu esencial [[lisina]]<ref name=Shewry2009>{{Cita publicación

|autor= Shewry PR

 

== Enclinos modernos del pan ==

Los enclinos modernos del pan van per diversu víes. Una de les más investigaes ye la de la [[alimentos funcionales|fortificación]] al envís d'ufiertar a los [[consumidor]]es un alimentu más equilibrao. La fortificación puede consistir n'incluyir elementos [[mineral]]es, [[vitamina]]s o inclusive pola d'aumentar los porcentaxes de [[fibra alimentaria|fibra]]. Unu de los oxetivos de la industria actual ta en camudar l'enclín decreciente de la demanda ufiertando un pan más clásico, con meyores [[sabor]]es y [[olfato|aroma]]. Otru de los oxetivos centrar nuna meyora de los procesos de panificación, faciendo que sían más efeutivos y menos costosos en tiempu. Dientro de la corriente mundial d'amenorgamientu del consumu mediu de caloríes per persona (''conceutu wellness''), ta pensándose panificar con [[glycine max|farines de soya]] (o [[Proteína del sueru de leche|suero de lleche]]), según amenorgando la cantidá d'azucres. Na tema d'inventar nuevos ingredientes na ellaboración del pan tiense'l [[pan de soya]]. Una de los enclinos ye l'amenorgamientu progresivu del sal nes mases a 0,43 g sodiu de 100 g (equivalente a 1,1 g de sal por 100 g).<ref name="PanUK">{{Cita web |url= http://www.bakersfederation.org.uk/resources/16novBread%20benefitseportFINAL.pdf |títulu= The role of bread in the British diet |fechaaccesu= 4 de febreru de 2009 |idioma= inglés |urlarchivu= https://web.archive.org/web/20081230132100/http://www.bakersfederation.org.uk/resources/16novBread%20benefitseportFINAL.pdf |fechaarchivu= 30 d'avientu de 2008 }}</ref>

 

 

=== Consumu n'Europa ===

N'Europa'l consumu de pan ye bien popular y tuvo acomuñáu por completu a la molienda del trigu. [[Alemaña]] y [[Reinu Xuníu]] son los principales operadores del mercáu de pan europeo (con una cuota del 60&nbsp;% de la producción), [[Francia]], [[Países Baxos]] y [[España]] producen el 20&nbsp;% ente ellos. Suelse consumir pan de diverses ceberes, anque les panaderíes van venciendo a una forma más granible ya industrial d'ellaboración del pan: la masa conxelao. Cada vez más s'atopen pequeños fornos en [[supermercáu|supermercáos]] qu'ufierten pan casi instantáneo de mases yá precongeladas.<ref name="Europe">{{Cita web |url= http://www.bakersfederation.org.uk/europe.aspx |títulu= Bakers Federation Europe (Páxina principal) |fechaaccesu= 4 de febreru de 2009 |idioma= inglés |urlarchivu= https://web.archive.org/web/20090309010447/http://www.bakersfederation.org.uk/europe.aspx |fechaarchivu= 9 de marzu de 2009 }}</ref> Nel norte d'Europa, na zona de los [[Escandinavia|países escandinavos]], ye bien popular un pan plano ácimu denomináu ''[[knäckebröd]]'' que caltién les sos propiedaes mientres llargos periodos. De toes formes el consumu de [[pan de centenu]] ye más popular nel norte d'Europa que'l pan ellaboráu con farina de trigu.<ref name="PanUK" /><ref name="Finl">{{Cita publicación |apellíu= Prättälä |nome= Ritva |coautores= Ville Helasoja1 |añu= 2000 |mes= Payares |títulu= The consumption of rye bread and white bread as dimensions of health lifestyles in Finland |revista= Public Health Nutrition |volume= 4 |númberu= 3 |páxines= 813-819 |doi= 10.1079/PHN2000120 |url= http://journals.cambridge.org/action/displayFulltext?type=1&fid=626932&jid=PHN&volumeId=4&issueId=03&aid=562740 |fechaaccesu=4 de febreru de 2009 |idioma=inglés |formatu= PDF}}</ref>

 

 

=== Consumu n'América ===

N'Estaos Xuníos el consumu de pan haise desacelerado mientres la última metá del sieglu XX, por cuenta de la esmolición internacional creciente qu'esiste sobre'l consumu de pan blanco. En 1933 cerca del 80&nbsp;% del pan vendíu en [[Estaos Xuníos]] yera en rodajas. Ente los [[América Llatina|países llatinoamericanos]], los mayores consumidores atopar nel [[Conu Sur]], [[Costa Rica]] y [[Brasil]], según l'Estudiu Llatín Americanu de Nutrición y Salú (ELANS).<ref>{{cita web|apellido1=Gómez|nome1=Georgina|apellíos2=Quesada|nome2=Dayana|títulu=Peracabo de panes na población urbana costarricense|url=http://ilsimesoamerica.org/wp-content/uploads/sites/14/2018/05/Consumu-de-pan-en Costa Rica.pdf|fecha=14 de mayu de 2018|fechaaccesu=30 d'ochobre de 2018|páxina=PDF|páxines=15}}</ref>

 

 

=== Consumu n'Asia ===

El pan tal que se conoz n'[[Occidente]] tien un relativu baxu índiz de consumu n'[[Gastronomía d'Asia|Asia]]. A pesar del eleváu consumu de [[cebera]]es, puede dicise que l'emplegu refechu del [[arroz]] y de los [[fidéu|fidéos]] fai que s'evite'l pan tal que se conoz n'occidente.<ref name="Davidson">{{cita llibru|apellíos=Davidson |nome=Alan |enllaceautor=Alan Davidson (escritor culinariu)|coautores=Helen Saberi |títulu=The Oxford Companion to Food |edición=2ª |añu=2006 |editorial=Oxford |idioma=inglés |isbn=0192806815}}</ref> Na [[Gastronomía de la India India]] peracábense una gran bayura de diversos panes planos ensin leudar que suelen sirvise solos o untaos con [[Ghi|ghee]]. Un pan bien típico en Xapón ye'l {{nihongo|[[Meronpan|Melon pan]]|メロンパン|«meronpan»}}, otru con tradición ye l'[[Anpan]] (あんパン) rellenu con [[Anko]]; anque en Xapón la industria panificadora, produz diversidá, incluyíu'l pan francés. En Xapón ye frecuente atopar [[pan d'arroz]]. En [[Gastronomía de Vietnam|Vietnam]] ye bien popular la [[baguette]] nun bocáu sirvíu en pequeñes tiendes denomináu ''[[Bánh mì]]''; en [[idioma vietnamita|vietnamita]] ''[[bánh]]'' significa indistintamente "pan" o "pastel" y forma parte de numberoses denominaciones culinaries d'esti país.

 

Sicasí, una forma occidentalizada de pan suel consumise en dellos llugares, sobremanera lo que se denomina «pan francés». Nes [[Gastronomía de Filipines|Filipines]] tener por [[Gastronomía d'España|inflúi española]] el [[pandesal]]. En [[Gastronomía de Malasia|Malasia]] suélense consumir los panes planos ''[[naan]]'', ''[[puri]]'', ''[[roti|roti canai]]'', ''[[dosa|thosai]]'' y ''[[idli]]'', toos ellos bien comunes nos almuerzos. En [[Malasia]] y [[Singapur]] ye bien popular la ''[[turrada kaya]]'', según el ''[[roti john]]'' (una especie de tostada ellaborada con una [[baguette]] abierta).

 

 

=== Consumu n'África ===