Diferencies ente revisiones de «Reinu de Gwynedd»

Maelgwn morrió en [[547]] por causa de la [[Peste de Justiniano|plaga]], provocando una crisis socesoria. El so xenru Elidyr Mwynfawr del [[Reinu de Strathclyde]] reclamó'l tronu ya invadió Gwynedd pa mover al fíu de Maelgwn, [[Rhun ap Maelgwn|Rhun Hir]]. Elidyr morrió nel intentu, pero la so muerte foi vengada polos sos parientes, qu'afararon les mariñes de Arfon. Rhun contraatacó y desquitóse nes tierres de los sos enemigos no que ye agora [[Escocia]] central. Les enormes distancies percorríes polos exércitos suxuren que se movieron al traviés del [[mar d'Irlanda]], anque como casi tola zona del [[Norte d'Inglaterra]] taba nestos años baxu control [[britanu]] ye posible que los exércitos moviérense a cuerpu. Rhun tornó a Gwynedd y el restu del so reináu foi muncho más seles. Foi asocedíu pol so fíu [[Beli ap Rhun|Beli]] en redol a [[586]].

 

 

Nel momentu d'ascensión del fíu de Beli, [[Iago ap Beli|Iago]] en [[599]], la situación en Britania deteriorárase significativamente. Gran parte del área güei conocida como Norte d'Inglaterra fuera ocupada polos [[anglos]] de [[Reinu de Deira|Deira]] y [[Bernicia]] y qu'acabaríen creando [[Reinu de Northumbria|Northumbria]]. Entós, Gwynedd y el so vecín [[Reinu de Powys|Powys]] decidieron xunir esfuercios pa parar la meyora angla, pero fueron ganaos na [[batalla de Chester]] en [[613]]. Tres esti desastre, estableciéronse les llendes averaes de Gales del Norte, con Caerlleon (acual [[Chester]]) y la [[enllanada de Cheshire]] baxu control anglosaxón. Más importante entá foi l'aislamientu al que quedaron sometíos los britanos de Gales con al respective de los sos parientes de Cumbria y Strathclyde.

==== Cadwallon ap Cadfan ====

 

La batalla de Chester nun acabaría cola capacidá galesa p'amenaciar [[Inglaterra anglosaxona|Inglaterra]]. [[Cadwallon ap Cadfan]] (624-634), nietu d'[[Iago ap Beli]] foi unu de los reis más poderosos de Gran Bretaña na dómina. Nos sos primeros años embarcar nuna campaña primeramente desastrosa contra'l [[Reinu de Northumbria]] que, tres una serie de derrotes llevólu a exiliarse primeru en Mona y depués en [[Puffin Island, Anglesey|Ynys Glannauc]] antes de dise a [[Dublín]], al otru llau del mar d'Irlanda. Cadwallon consiguió reclutar un gran exércitu y tres una curtia estancia en [[Guernsey]] invadió [[Dumnonia]], lliberando a los [[pueblu córnicu|córnicos]] de la ocupación impuesta pol rei [[anglosaxón]] [[Escolgue de Mercia|Escolgue]] de [[Mercia]] y obligando a este a aliase con él contra Northumbria. Cadwallon atacó a los sos antiguos enemigos, estrozando los sos exércitos y matando a dellos de los sos reis. Nesta furiosa campaña afaró Northumbria, prindó y escaló [[York]] en [[633]] y controló de volao el reinu. Fontes contemporanees afirmen que masacró a tantu anglosaxones que pensaben que quería esterminalos. Probablemente teníen razón

 

 

==== Rhodri el Grande y la primacía de Aberffraw ====

Mientres finales del [[sieglu IX]] y el [[sieglu X]] les árees costeres de Gwynedd, especialmente Anglesey, empezaron a sufrir de forma progresiva l'azote [[viquingu]] al igual que'l restu d'Europa. La casa de Cunedda per llinia masculina escastóse definitivamente a la muerte de [[Hywel ap Rhodri Molwynog]] en [[825]] y, según pallabres de John Lloyd, "un estrañu ocupó'l tronu de Gwynedd."<ref>Lloyd, J.Y. ''History of Wales'', Vol.1, p323</ref>

 

=== Gwynedd na Plena Edá Media ===

''Vér tamién [[Hestoria de Gales#El periodu normandu: 1067–1283|Gales y los normandos: 1067-1283]]''

 

==== Gruffydd ap Cynan ====

La dinastía de Aberffraw foi depuesta en delles ocasiones por rivales procedentes de Deheubarth, Powys ya Inglaterra mientres los [[sieglu X|sieglos X]] y [[Sieglu XI|XI]]. [[Gruffudd ap Cynan|Gruffydd I ap Cynan]] (1055–1137), que s'educara nel esiliu en [[Dublín]] recuperó'l poder tres la so victoria na [[Batalla de Mynydd Carn]] en [[1081]] frente a los sos rivales de la [[Casa de Mathrafal]], entós daquella nel tronu de Gwynedd.<ref name="GruffyddapCynan"/><ref name="Gruffydd ap Cynan">Davies, John, ''A History of Wales'', Penguin, 1994, ''Gruffydd ap Cynan''; ''Battle of Mynydd Carn, Norman Invasion'', pg 104-108, ''reconstructing Gwynedd'' pg 116,</ref> Sicasí, la victoria de Gruffyd apenes pudo ser saborguiada, una y bones los [[normandos]] invadieron Gales n'encalorando la revuelta saxona nel [[norte d'Inglaterra]] conocida como la [[Masacre del Norte]].

 

En 1120, una pequeña guerra fronteriza ente [[Llywarch ab Owain]], Señor d'un pequeñu territoriu en [[Dyffryn Clwyd]], y [[Hywel ab Ithel]], Señor de [[Rhufoniog]] y [[Rhos]], enfrentó a [[Reinu de Powys|Powys]] y Chester nos Perfeddwlad.<ref name="OwainGwynedd"/> Powys sofitó a Rhufoniog con 400 soldaos ente que Chester unvió caballeros normandos dende Rhuddlan en sofitu de Dyffryn Clwyd.<ref name="OwainGwynedd"/> La sangrienta [[batalla de Maes Maen Cymro]] saldar cola muerte de Lywarch ab Owain y la derrota de Dyffryn Clwyd. El so enemigu Hywel ab Ithel resultó mortalmente mancáu.<ref name="OwainGwynedd"/> y Rhufoniog y Rhos quedaron ensin dueñu.<ref name="OwainGwynedd"/> y Gruffydd I aprovechar de la debilidá de Powys y Chester pa anexionarlos.<ref name="OwainGwynedd"/>

 

 

A la muerte de Einion ap Cadwgan, señor de [[Meirionydd]], españó una guerra socesoria ente los sos familiares.<ref name="OwainGwynedd"/> Gruffyd autorizó a los sos fíos Cadwallon y Owain a qu'intentaren sacar provechu de la oportunidá que-yos ufiertaba la situación de Meirionydd.<ref name="OwainGwynedd"/> Los dos hermanos asaltaron Meirionydd,<ref name="OwainGwynedd"/> pero esti territoriu nun sería anexonáu a Gwynedd hasta [[1136]].<ref name="OwainGwynedd"/> En [[1124]], Cadwallon esanició a los gobernantes de Dyffryn Clwyd pol sofitu emprestáu al conde Hugo de Chester, convirtiendo al ''[[cantref]]'' en [[vasallaxe|vasallu]] de Gwynedd<ref name="OwainGwynedd"/> y en [[1125]] Cadwallon mató a los nietos de Edwin ap Goronwy de Tegeingl, dexando Tegeingl ensin señor. Sicasí, en 1132 Cadwallon resultó vencíu y muertu nuna campaña contra Powys en [[Nanheudwy]], cerca de [[Llangollen]].

A finales de setiembre de [[1136]], un gran exércitu galés formáu por tropes de Gwynedd, Deheubarth y Powys ganó a los normandos na [[batalla de Crug Mawr]] en [[Cardigan Castle]].<ref name="The Great Revolt"/> La batalla concluyó con una gran derrota normanda.<ref name="The Great Revolt"/>

 

 

Cuando Gruffyd muerre en [[1137]], los sos fíos Owain y Cadwaladr atopábense campeando en [[Ceredigion]] y conquistaren los castiellos de [[Ystrad Meurig]], [[Lampeter]] (''Catillo de Stephen''), y Castell Hywell (''Castillo de Humphries''). Nengún exércitu estranxeru yera capaz de cruciar el Conwy hasta l'Altu Gwynedd. La estabilidá proporcionada por Gruffyd dexó a'l galeses de Gwynedd pensar nel futuru ensin mieu a que los sos llares y colleches fueren destruyíos por posibles ataques.

Los asentamientos fixéronse más permanentes y les construcciones de piedra sustituyeron a les vieyes estructures de madera. Construyéronse numberoses ilesies de piedra a lo llargo de Gwynedd. Gruffyd promovio la primacía de Bangor en Gwynedd y punxo los cimientos de la [[catedral de Bangor]] mientres l'episcopáu de [[David l'Escotu]] ente 1120-1139. Los sos restos fueron depositaos nel [[presbiteriu (arquiteutura)|presbiteriu]] de la Catedral de Bangor.

 

 

==== Owain Gwynedd ====

El peor enemigu de Dafydd foi'l so sobrín [[Llywelyn el Grande|Llywelyn ap Iorwerth]], nacíu probablemente en [[1173]] y fíu de Iorwerth Drwyndwn. El futuru Llywelyn el Grance conspiró colos sos primos Gruffudd y Maredudd y el so tíu Rhodri y en [[1194]] ganó y espulso del tronu a Dafydd na [[batalla de Aberconwy]].

 

 

==== Llywelyn el Grande ====

Llywelyn taba decidíu a imponer el derechu de los fíos lexítimos na llei de socesión galesa p'asitiar a Gwynedd na mesma situación que'l restu de países cristianos. Sicasí, al promover al so fíu menor Dafydd provocó la reaición de los partidarios del sistema tradicional, que sofitaben al so fíu mayor Gruffyd. Sicasí, con Gruffyd prisioneru, esta reaición nun llegaría bien llueñe. Anque Dafydd perdió a unu de los sos defensores más importantes cola muerte de la so madre en [[1237]], caltuvo'l sofitu de Ednyfed Fychan, Senescal de Gwynedd y bien influyente políticamente. Llywelyn sufrió un paralís esi mesmu añu, y Dafydd foi adquiriendo mayor pesu nes xeres de gobiernu, faciéndose cargu de Gwynedd a la muerte del so padre trés años dempués.

 

 

==== Dafydd ap Llywelyn ====

Muertu'l so principal enemigu, Dafydd aliar con otros reis galeses y empecipió una campaña contra la ocupación inglesa de Gales. Tres violentes lluches, la campaña consiguió l'ésitu, anque la muerte repentina de Dafydd detuvo les operaciones. Muertu ensin socesión, el tronu pasó a manes de los fíos de Gruffyd, [[Owain Goch ap Gruffydd]] y [[Llywelyn l'Últimu Rei|Llywelyn ap Gruffydd]] que s'estremaron el reinu ente ellos.

 

 

==== Llywelyn ap Gruffydd ====

Poco dempués, españó una nueva rebelión y Dafydd y Llywelyn xunieron les sos fuercies. En payares de 1282, el [[Arzobispu de Canterbury]] [[John Pechkam]] visitó Gales del Nortes pa mediar ente Llywelyn y Eduardu I. Ufiertar a Llywelyn mil llibres al añu y propiedaes n'Inglaterra si someter a Eduardo. Llywelyn refugó la propuesta; un mes dempués, el [[11 d'avientu]] de 1282, morría mientres una emboscada en [[Cilmeri]]. Poco dempués, les sos fuercies fueron ganaes polos ingleses, qu'ocuparon Powys y Gwynedd oriental.

 

 

==== Dafydd ap Gruffydd ====