Diferencies ente revisiones de «Alabama»

Alabama (editar)

Revisión a fecha de 12:52 19 may 2020

8 bytes desaniciaos , hai 8 meses

m

iguar, typos fixed: cual → que, en A → n'A (3), que i → qu'i, hispanizados → hispanizaos (3), pervivido → pervivíu using AWB

Pachug

2052

ediciones

Revisión a fecha de 12:08 17 mar 2020 (editar) XabatuBot (Alderique \| contribuciones) m (+{{control d'autoridaes}}) ← Edición más antigua		Revisión a fecha de 12:52 19 may 2020 (editar) (desfacer) Pachug (Alderique \| contribuciones) m (iguar, typos fixed: cual → que, en A → n'A (3), que i → qu'i, hispanizados → hispanizaos (3), pervivido → pervivíu using AWB) Edición más nueva →
== Historia == El territoriu que güei ocupa l'estáu d'Alabama tuvo habitáu polos [[amerindios]] de les tribus [[cherokee]], [[creek]], [[choctaw]] y [[chickasaw]]. Tres la llegada de [[Juan Ponce de León]] y [[Alvar Núñez Cabeza de Vaca]] tol actual sudeste de los Estaos Xuníos foi llamáu '''La Florida''' (incluyendo los actuales estaos de [[Florida]], [[Georgia]], [[Carolina del Sur]], [[Carolina del Norte]], [[Mississippi]] y [[Alabama]]). La primer espedición que s'afincó n'Alabama foi la [[España\|española]] d'[[Hernando de Soto]], en [[1540]], que s'enfrentó a los nativos dirixíos por [[Tuscaloosa\|Tascalusa]] na [[batalla de Maubila]]. En diches hostilidaes, según les cróniques, matáronse a 2.500 nativos americanos. [[Guido de los Bazares]] esquizó la mariña en [[1558]], pero foi [[Tristán de Luna]]'l ~~que~~ qu'intentó crear el primer asentamientu permanente na [[badea de Mobile]]. Dichu establecimientu fracasó, en siendo destruyíu por un [[furacán]]. Más d'un sieglu dempués, en [[1701]], fueron los franceses los que s'enfusaron nel territoriu pa crear [[Fort Louis de la Mobile]]. A esti asentamientu siguiéronlu otros fuertes cerca de les corrientes fluviales. [[Francia]] consolidó'l centru de la colonia de Luisiana en [[Mobile (Alabama)\|Mobile]], hasta que la capital de dicha colonia treslladóse en [[1722]] a [[Nueva Orleans]]. El puertu estratéxicu de Mobile, y les tierres del interior d'Alabama, foi acobiciáu por franceses, españoles ya ingleses. Por ello, en [[1763]] los ingleses llograron llograr pol [[Tratáu de París (1763)\|tratáu de París]] (que dio por rematada la [[Guerra de los Siete Años]]) les tierres d'Alabama, como parte de la [[Florida Occidental]], una de los dos provincies en quedó estremada l'antigua colonia española de Florida. === Revolución estauxunidense === Mientres la Revolución estauxunidense, España con un exércitu al mandu de [[Bernardo de Gálvez]] recuperó pa España les [[Florida Occidental]] y [[Florida\|Florida Oriental]] . En [[1798]] el territoriu al norte del paralelu 32°N formó parte del llamáu [[Territoriu de Mississippi]], alministráu pol [[Congresu de los Estaos Xuníos]]. En [[1813]] los indíxenes [[creek]] y los [[mestizu\|mixogénicos]] [[seminola\|seminoles]] (bien ~~hispanizados~~hispanizaos nesa dómina) remontáronse, pero fueron ganaos por [[Andrew Jackson]] na [[Batalla de Horseshoe Bend]]; esti trunfu dio a Jackson prestíu na so carrera escontra la presidencia de los Estaos Xuníos. El [[3 de marzu]] de [[1817]], el Territoriu de Mississippi foi estremáu, y la parte esti convirtióse nel [[Territoriu d'Alabama]]. N'agostu de [[1819]] cuando yá España a raigañu del [[Tratado Onís-Adams]] dexó tou'l territoriu a Estaos Xuníos, Alabama adoptó una [[constitución]] pa convertise n'estáu y el [[14 d'avientu]] d'esi añu foi almitíu como'l vigesimosegundo estáu de la [[Unión]]. La capital d'Alabama afitóse en [[Huntsville]], pero en [[1820]] treslladóse a [[Cahaba]], anque en [[1826]] camudóse a [[Tuscaloosa]] pa evitar los frecuentes enllenes. La economía d'esta dómina basábase na [[agricultura]] (algodón) y la [[ganadería]], sicasí fueron frecuentes les disputes polítiques ente los pequeños [[granxeru\|granxeros]] de les llombes (que vivíen del cultivu del [[maíz]], [[verdura\|verdures]], [[sorgo]] y del ganáu vacuno y porcino), y los propietarios del plantíos d'algodón del sur, que llograren aprovechar les ventayes de les fértiles tierres del valle (zona conocida como cintu negru, o [[Black Belt]]), y de les comunicaciones fluviales. Anque namá'l 1% de los colonos blancos teníen grandes plantíos, controlaben la política del estáu. Por ello, el [[11 de xineru]] de [[1861]] Alabama declaróse parte de la [[Confederación]], y convidó a otros estaos del Sur a unviar delegáu a una convención en Montgomery. L'[[8 de febreru]] de [[1861]] creáronse los [[Estaos Confederaos d'América]], con capital en Montgomery, anque en mayu de [[1861]] treslladóse a [[Richmond]], [[Virxinia]]. === Guerra civil === La mayor batalla que se llibró en n'Alabama mientres la [[Guerra de Secesión]] foi en [[1864]], cuando l'almirante [[David G. Farragut]] atacó la [[badea de Mobile]]. Un añu más tarde, les tropes federales afararon Tuscaloosa, Selma y Montgomery. Tres la guerra, Alabama se reintegró a la Unión el [[25 de xunu]] de [[1868]]. El periodu de Reconstrucción tres la guerra duró ocho años, mientres los ~~cual~~que la política d'Alabama siguió controlada por ~~exconfederados.~~exconfederaos Sicasí, el fin de la guerra supunxo'l cayente de les ciudaes del sur (Mobile, Montgomery, Huntsville y Tuscaloosa) y la puxanza de les nueves poblaciones del norte, gracies a les riqueces mineres de Jones Valley y la construcción del [[ferrocarril]]. Yá a finales del [[sieglu XIX]], Birmingham, que surdió tres la guerra, convirtióse na ciudá más importante del estáu y en [[1920]] na tercer ciudá más industrializada del sur de los Estaos Xuníos. === Guerres mundiales === === Racismu === Tres la [[Segunda Guerra Mundial]], en [[1946]] foi escoyíu gobernador [[Jim Folsom]], el que trató de llevar a cabu una política populista progresista cola alianza de los sectores más ~~desfavorecidos,~~desfavorecios tanto blancos como negros. Años más tarde, en [[1960]] mientres la campaña pa gobernador de [[George C. Wallace]], ésti prometía que la segregación siguiría, a pesar de la fuerte presión que se taba realizando nel restu del [[país]] pa llevar a cabu la reforma de los derechos civiles. Ante esta posición, [[Martin Luther King]] encabezó en [[1963]] la protesta de [[boicó]] al sistema de tresporte públicu de Montgomery, que caltenía un sistema d'asientos segregaos pa blancos y negros. L'encarcelamientu de Martin Luther King y les imáxenes que la [[televisión]] tresmitió de la brutal represión en Birmingham llevada a cabu pol xefe de policía "Bull" Connor, aceleraron en [[1965]] el discutiniu de la [[Llei de Derechos Civiles]] qu'habría de terminar cola [[segregación]] llegal nos Estaos Xuníos. En [[1982]], [[Oscar Adams]] foi escoyíu como xuez de la [[Corte Suprema del Estáu d'Alabama]], colo que se convertía nel primer negru que llograba ocupar un cargu de dicha categoría a en dichu estáu. A partir de los años 80, numberosos negros fueron escoyíos [[sheriff]]s, representantes nel Congresu y alcaldes nes ciudaes más importantes d'Alabama, incluyida Birmingham. Alabama alcuéntrase nel sudeste d'Estaos Xuníos. El so accesu al mar acútase a 84 km de mariña, onde s'asitia'l so únicu puertu, na [[badea de Mobile]]. L'altor mediu del estáu ye de 150 [[metru\|m]] y el puntu más alto asítiase nel [[monte Cheaha]], de 734 [[metru\|m]], nos [[montes Apalaches]], al nordeste del estáu. Con una superficie equivalente a una cuarta parte de la [[Península Ibérica]] aproximao, en n'Alabama estrémense delles rexones naturales: les estribaciones orientales de los montes Apalaches, que forma'l Gran Valle y qu'ocupa gran parte d'Alabama; la franxa de tierra magriza y bien fértil, denominada Black Belt ([[cintu Negru]]), que s'estiende a lo llargo de la parte central y escontra l'oeste del estáu; el llanu costeru del [[Golfu de Méxicu]], formáu de depósitos aluviales; el pandu de [[Piedmont]], al norte, con valles fértiles d'[[arenisca]] y [[piedra caliar]], y el pandu [[Cumberland]], que forma parte de la rexón del valle del [[ríu Tennessee]]. Alabama cunta con una estensa rede hidrográfica, en gran parte navegable. Los sistemes principales son el Warrior-Tombidge y el formáu pelos ríos [[ríu Coosa\|Coosa]]-[[Tallapoosa]]-[[ríu Alabama\|Alabama]]-[[ríu Mobile\|Mobile]]. Per tierres d'Alabama tamién escurren el [[ríu Tennessee]] y el [[ríu Chatahoochee]]. Con esceición del ríu Tennessee y tributarios, toles corrientes fluviales desagüen nel Golfu de Méxicu. L'estáu nun tien llagos naturales d'importancia, pero sí preses construyíes mientres los años 30 mientres el New Deal pola [[Tennessee Valley Authority]] y pola [[Alabama Power Company]]. Ente estos llagos artificiales, destaquen los construyíos nel Tennessee ([[presa Guntersville\|Guntersville]], [[presa Wheeler\|Wheeler]] y [[presa Wilson\|Wilson]]) y los qu'utilizaron les agües de los ríos Coosa (Llagu Weiss) y Chattahoochee (Reserva Walter F. George). Los museos más importantes d'Alabama son el [[Muséu d'Arte de Birmingham]], el [[Muséu de Belles Artes del Sur]], en Mobile, el [[Muséu de Belles Artes de Montgomery]], y la [[Casa Kennedy-Douglass]], en Florence. Coles mesmes, tán abiertes al públicu numberoses cases-museos históriques, en Mobile, Tuscaloosa, Montgomery y nel Black Belt. [[Antropoloxía\|Antropólogos]], [[folclore\|folcloristes]] y [[Llingüística\|llingüistes]] interesáronse poles manifestaciones culturales de los habitantes de la zona montascosa del norte del estáu, onde se desenvolvieron y ~~pervivido~~pervivíu patrones únicos de [[llinguaxe]] y un [[vocabulariu]] únicu, según numberoses [[lleenda\|lleendes]], [[mitu\|mitos]], supersticiones, cantares, y hestories locales. Escritores nativos d'Alabama son [[Joseph G. Baldwin]], [[Johnson Jones Hooper]], [[Sydney Lanier]], [[Mary Johnson]], [[Hellen Keller]], [[T. S. Stribling]] y [[Harper Lee]]. Alabama cunta con ventitrés lago públicos, veinticuatro parques estatales y cuatro bosque estatales. Otros llugares d'interés pa los turistes son el [[Muséu de Florence]], el [[Muséu de Cohetes y del Espaciu d'Alabama]], les [[Sequoyah Caverns]], [[DeSoto Falls]], [[Little River Canyon]], la [[Primer Casa Blanca de la Confederación]] y los zoolóxicos de Birmingham y Montgomery. Mientres los branos celebra'l [[Alabama Shakespeare Festival]] en [[Anniston]]. Los deportes más populares en n'Alabama son el [[béisbol]], el [[baloncestu]] y el "[[fútbol americanu]]". Deportista naturales d'Alabama son el [[boxéu\|boxeador]] [[Joe Louis]], y los atletes [[Jesse Owens]] y [[Percy Beard]]. Y ta llenu de "Rednecks" o paletos clasicos yankies.