Diferencies ente revisiones de «Empirismu»

Aristóteles ye puramente un filósofu de tipu racionalista como nun podía ser menos nun discípulu aventayáu de Platón; almite una conocencia [[Metafísica|metafísicu]] del ente en cuanto tal; ye'l fundador d'un sistema lóxicu que garantiza que, si partir de verdaes y razónase correchamente, va llegar a nueves verdaes,<ref>{{Cita|Un siloxismu ye un argumentu nel cual, establecíes ciertes coses, resulta necesariamente d'elles, por ser lo que son, otra cosa distinta|Aristóteles, [[Primeros analíticos]] I 24 b 18-23}}</ref> tal como define la forma argumentativa por excelencia, el [[siloxismu]], partiendo de la capacidá del entendimientu pa llegar a la conocencia verdadera y [[Intuición|intuitivu]] de los [[principiu|principios]] y l'intuición de les [[esencia|esencies]] como formes [[sustanzasustancia]]-yos de les coses.

* Na midida na que tales conceutos representen la "[[esencia]]" inmutable de les coses, les formes de la [[sustanzasustancia]], la conocencia adquier un sentíu [[universal (metafísica)|Universal]] y [[necesariu]], y pollo ye una conocencia [[oxetu (filosofía)|oxetivu]] y fai posible la conocencia científica. Tal ye'l fundamentu de l'actitú racionalista. El llinguaxe, entós, na midida na que ye capaz de representar los conceutos como verdaderos nun llinguaxe “apofántico”, como dicía Aristóteles, manifiesta nel so conteníu fielmente la realidá como [[verdá]].

Son los racionalistes principales: [[Descartes]], [[Spinoza]], [[Malebranche]], [[Leibniz]],<ref>Quien respuende a Locke col so llibru: "Nuevu ensayu sobre l'entendimientu humanu" y abre perspectives nueves pa la reflexón que va faer más tarde Kant: Nada se topa nel intelectu que nun tuviera antes nos sentíos salvu'l mesmu intelectu», apuntando que l'entendimientu nun ye puramente pasivu na recepción de los datos de la esperiencia pos, pa Leibniz, la [[sustanzasustancia]], en cuanto "mónada", ye primero de too "actividá" y pollo «suxetu de tolos sos predicaos». Les mónaes nun almiten causalidá esterna. Dicha causalidá ye solo aparente pa la conciencia humana pola so conocencia llindáu. Pa Dios tou ta rexíu por una [[Principiu de razón abonda|razón abonda]], Él mesmu y la so saber infintito como providente, de cuenta qu'en realidá metafísica, toles verdaes del mundu son [[verdaes de razón]] y por tantu analítiques.</ref> [[Christian Wolff|Wolff]], [[Blaise Pascal|Pascal]] y el grupu de [[Lóxica de Port Royal|Port Royal]] en Francia.

Pero considerar la idea de «[[sustanzasustancia]]» o la idea de «[[causa]]» como una idea complexa» modifica dafechu'l fundamentu de tola filosofía tradicional basada na sustanzasustancia» como «suxetu» y la causalidá» como «esplicación del cambéu o movimientu»<ref>Pos mientres la sustanzasustancia como suxetu tien el so referente a un conteníu de [[realidá]] con independencia de que seya conocíu o non conocíu por nenguna mente o entendimientu, agora al ser entendíu como una idea suxetiva de la conciencia o del entendimientu fai problemática la conexón col mundu más allá de la [[conciencia]]; muncho más inda cuando la mesma escurre de [[causa]], que podría considerase como [[Teoría de la xustificación|xustificación]] d'una [[realidá]] [[mundu|mundana]] de les idees suxetives, ella mesma ye una idea suxetiva que la so rellación col mundu ye coles mesmes problemática.</ref>

Per otra parte, [[David Hume]] amenorga toa conocencia, en cuanto tal, a «impresiones» y «idees».<ref>Una idea en cuanto conteníu mental ye, pa Hume, namás que l'alcordanza o la imaxe que queda d'una impresión.{{Cita|Col términu impresión refiérome a nueses más vívidas impresiones, cuando oyemos, o vemos, o sentimos, o amamos, o odiamos, o deseyamos. Y les impresiones estremar de les idees, que son impresiones menos vívidas de les que somos conscientes cuando cavilgamos sobre dalguna de les sensaciones enantes mentaes.| [[David Hume]]. Tratáu de la naturaleza humana. Llibru I. Del entendimientu. Primer parte: De les idees; el so orixe, composición, conexón, astraición etc.. Seición primer: Del orixe de les nueses idees.}}</ref> Almite dos tipos de verdaes: «verdaes de fechu»<ref>Son aquelles verdaes [[contingente]]s, esto ye, que pueden ser o nun ser. Inclúin lo que ye en realidá y lo posible, pero la so verdá xustifícase ''namái'' por aciu la perceición d'impresiones na esperiencia</ref> y «rellación d'idees»<ref>Son verdaes [[necesariu|necesaries]] porque en diches verdaes solamente establezse una rellación formal ente felicidaes escurres nel pensamientu; el so [[validez (lóxica)]] ye puramente lóxica. Les proposiciones que manifiesten diches verdaes son tales que'l predicáu ta conteníu na noción del suxetu: por eso son analítiques y la so verdá se [[Teoría de la xustificación|xustifica]] por aciu l'analís. Son lo que los racionalistes llamen [[verdaes de razón]]; el so conteníu ye [[tautoloxía|tautolóxicu]].</ref> Toa idea hai de poder ser amenorgada a una impresión correspondiente. Cuando una idea surde de la rellación ente idees, el so conteníu de realidá hai de depender de les impresiones que la motiven. Si nun atopamos diches impresiones tien de refugase como productu de la mera imaxinación ensin conteníu de realidá dalgunu. Tal asocede cola idea de [[sustanzasustancia]] y l'idea de [[causa]].<ref>{{Cita|Si, persuadíos d'estos principios, faemos una revisión de les biblioteques, ¡qué estragos nun vamos faer! Si tomamos nes manes un volume de teoloxía, por casu, o de metafísica escolástica, preguntemos: ¿contién dalgún razonamientu sobre la cantidá o los númberos? Non. ¿Contién dalgún raciociniu esperimental sobre cuestiones de fechu o d'esistencia? Non. Echáilo al fueu; pos nun contién más que sofistería y endrómines.| [[David Hume]]|''Enquiries Concerning the Human Understanding and Concerning the Principles of Morals'', [1748]}}</ref>