Diferencies ente revisiones de «Nueva York (estáu)»

'''Nueva York''' ye un estáu de los [[Estaos Xuníos]], asitiáu na rexón [[Noreste d'Estaos Xuníos|Noreste]] del país. Nueva York, que ye una de les trece colonies que formaron el niciu d'Estaos Xuníos, ye'l cuartu estáu mayor del país, con una población en [[2019]] de más de 19 millones d'habitantes<ref>[https://www.census.gov/quickfacts/fact/table/NY,US/PST045219 Estimación de población del estáu de Nueva York el 1 de xunetu de 2019, na web de la Oficina del Censu.]</ref>. Recibe tamién delles veces, pa estremalu de la ciudá homónima, la mayor del estáu, el nome de '''Estáu de Nueva York''' (''New York State''). Dos tercios de la so población viven nel [[área metropolitana de Nueva York]], y un 40% d'ella na islla de [[Long Island]]<ref>[https://data.census.gov/cedsci/table?q=New%20York&g=0400000US36&tid=ACSDP1Y2018.DP05&hidePreview=false ''ACS demographic and housing estimates'' pa 2018 de la Oficina del Censu.]</ref>. Con una población estimao de 8,34 millones d'habitantes en 2019, [[Nueva York]] ye la ciudá más poblada del país y una de les más poblaes del mundu, y ye la puerta d'entrada de munchos de los inmigrantes qu'aporten al país. [[Ciudá global]] por excelencia, a menudu definida como la capital cultural, financiera<ref>Jones H, ''[https://www.reuters.com/article/us-survey-banks/new-york-surges-ahead-of-brexit-shadowed-london-in-finance-survey-idUSKBN1ZQ0BE New York surges ahead of Brexit-shadowed London in finance: survey]'', na web de l'axencia de noticies Reuters (27 de xineru de 2020).</ref> y de medios de comunicación<ref>Richter F, ''[https://www.statista.com/chart/3299/new-york-is-the-worlds-media-capital/ New York is the world's media capital]'', na web statista.com (11 de marzu de 2015).</ref> del mundu, amás de ser la más poderosa económicamente <ref>Florida R, ''[https://www.theatlantic.com/business/archive/2012/05/what-is-the-worlds-most-economically-powerful-city/256841/ What Is the World's Most Economically Powerful City?]'', na web de la revista The Atlantic (8 de mayu de 2012).</ref>, ye la capital oficiosa del mundu, una y bones nella tienen la so sé les [[Organización de les Naciones Xuníes|Naciones Xuníes]]. Otres ciudaes importantes del estáu son [[Búfalo (Nueva York)|Búfalo]], [[Rochester (Nueva York)|Rochester]], [[Yonkers (Nueva York)|Yonkers]] y [[Syracuse (Nueva York)|Syracuse]], y tamién la so capital, [[Albany]].

El estáu, y tamién la ciudá, recibieron el so nome n'honor, nel [[sieglu XVII]], del duque de York, qu'habría ser dempués rei d'[[Inglaterra]] col nome de [[Xacobu II d'Inglaterra|Xacobu II]]. Esti estáu, el 27^u27ᵘ del país n'estensión, tien una xeografía variada y llenda con [[Nueva Jersey]] y [[Pennsylvania]] al sur, y con [[Connecticut]], [[Massachusetts]] y [[Vermont]] al este. Tamién tien una llende marítima con [[Rhode Island]], asitiáu al este de Long Island, y otres terrestres coles provincies canadienses de [[Quebec]] al norte y [[Ontario]] al noroeste. La metá meridional del estáu asítiase na [[llanura costera atlántica]], y compriende la islla de Long Island y dellos isllotes asociaos a ella, amás de la ciudá de Nueva York y el tramu final del valle del [[ríu Hudson]]. La rexón septentrional (''Upstate New York'') compriende varies cordeleres de los [[Apalaches]], y tamién los [[montes d'Adirondack]] na so fastera nororiental. Eses cordeleres tán dixebraes por dos grandes valles: el del ríu Hudson, que cuerren en sentíu norte-sur, y el del [[ríu Mohawk]], en sentíu este oeste. La parte occidental del estáu considérase parte de la [[rexón de los Grandes Llagos]], una y bones llenda colos llagos [[Llagu Ontario|Ontario]] y [[Llagu Erie|Erie]] y coles [[catarates del Niágara]]. La parte central del estáu tien una zona con llagos y llagunes, los nomaos [[llagos Finger]] (''Finger Lakes''), que son un destín turísticu y de vacaciones perpopular.

El territoriu del estáu tuvo habitáu por tribus de llingua de los grupos [[Pueblos algonquinos|algonquín]] ya [[Llingües iroqueses|iroqués]] dellos cientos d'años primero de que los europeos aportaran a la zona. Los primeros en facelo foron colonos franceses y misioneros xesuites viníos de [[Montreal]] con intención de comerciar los primeros y evanxelizar los segundos. En [[1609]] la rexón foi visitada pol marín [[Henry Hudson]], que navegaba por cuenta de la [[Compañía Neerlandesa de les Indies Orientales]]. Los holandeses construyeron Fort Nassau, na confluyencia de los ríos Hudson y Mohawk, en [[1614]], creando un asentamientu del qu'habría derivar col tiempu l'actual capital estatal, Albany. Bien ceo estableciéronse tamién na actual Nueva York, que nomaron Nueva Amsterdam, y notres partes del valle del Hudson, conformando la colonia multicultural de [[Nueva Holanda]], centru comercial y d'inmigración qu'atraxo la cobicia de los ingleses, que la conquistaron en [[1664]]. Demientres la [[Guerra d'Independencia de los Estaos Xuníos|guerra d'independencia de los Estaos Xuníos]] un grupu de colonos de la entóncenes Provincia de Nueva York intentaron tomar el control de la colonia, y declaráronla independiente en cuantes que lo consiguieron. Nel [[sieglu XIX]] el desarrollu del interior del estáu, entamando cola construcción de la [[canal d'Erie]], diódio-y al estáu una ventaxa incomparable sobro les otres rexones de la costa este, sentando les bases de la so preeminencia política ya cultural<ref>Roberts S, ''[https://www.nytimes.com/2017/06/26/nyregion/history-of-the-erie-canal.html 200 Years Ago, Erie Canal Got Its Start as Just a ‘Ditch’]'', artículu en The New York Times (26 de xunu de 2017).</ref>.