Diferencies ente revisiones de «Ríu Amu Daria»

Contenido eliminado Contenido añadido
m iguo testu: kilómetros => quilómetros
Pachug (alderique | contribuciones)
m Iguo: cuenca → conca (2), quilómetros → kilómetros (4), cual → que (2), de U → d'U, El A → L'A, using AWB
Llinia 3:
}}
[[Ficheru:Amu darya delta.jpg|250px|thumb|right|Vista de satélite del antiguu delta del Amu Daria (1994)]]
El ríu '''Amu Daria''' (en [[Idioma taxiku|taxiku]], Омударё o дарёи Ому, ''Omudaryo'' o ''Daryoi Omu''; en [[Idioma persa|persa]] آمودریا, ''Âmudaryâ''; n'[[idioma uzbecu|uzbecu]], ''Amudaryo'', onde ''darya'' en persa antiguu significa ''mar'' o ''gran ríu'') ye un llargu [[ríu]] d'[[Asia Central]], d'antiguo llamáu '''Pamir''' y '''Oxus''', polos griegos. Naz na [[cordal del Pamir]], sirve de frontera natural ente [[Afganistán]], [[Taxiquistán]], [[Turkmenistán]] y [[Uzbequistán]] y desagua nel [[mar d'Aral]]. Tien un cursu averáu de 2540 quilómetroskilómetros. Enantes desaguaba nel [[mar Caspiu]].
<!--
In antiquity, the river was known by the Sanskrit name Vaksu, which now survives in Vakhsh, a tributary of the river. -->
 
Recibe'l nome de la ciudá de Āmul, actual [[Türkmenabat]] pola cualque flúi.
 
== Xeografía ==
[[Ficheru:AMUDARIA2015-1.jpg|thumb|left|Río Amu Daria nes cercaníes de d'Urganch]]
El L'Amu Daria naz na unión del [[ríu Vakhsh]] (786 km) y el [[ríu Panj]] (1125 km). La población llocal referir al ríu como [[Jayhoun]] (جيحون) el cualque pensábase que derivaba Gihon, el nome bíblicu pa unu de los cuatro ríos del xardín d'Edén o paraísu. El ríu tamién ye conocíu por esti nome pola mayor parte de los escritores islámicos medievales.
 
El ríu ye navegable mientres 1450 quilómetroskilómetros, siendo'l so llargor total de 2540 quilómetroskilómetros y la so cuencaconca de 534.739 km². Al añu arrama al mar d'Aral alredor de 55 quilómetroskilómetros cúbicos d'agua, que vien de los montes del sur onde la precipitación añal ronda los 1000 milímetros. Inclusive antes d'empezar la regación masiva, la gran evaporación mientres el branu torga que gran parte del enagua algame'l mar.
 
== Historia ==
Hai evidencies de que los [[Cordal de Pamir|glaciares de Pamir]] apurrieron bastante agua al ríu mientres los sieglos [[Sieglu XIV e.C.|XIV]] y [[Sieglu XIII e.C.|XIII]] e.C.
 
Los escritos históricos indiquen qu'en diversos periodos el ríu fluyó hasta'l mar d'Aral (pel sur), al [[mar Caspiu]] (pel este) o dambos. L'últimu cambéu de desaguada se documenta nel [[sieglu XIII]], cuando se produz la conquista de [[Kunya-Urgench]] per parte de los [[mongoles]] n'esviando'l Amu Daria y favorecer asina l'hinchente de la ciudá; antes el ríu escurría travesando la cuencaconca del [[llagu Sariqamish]], formando rápidos y tabayones al traviés del calce anguaño secu del [[Uzboy]], pa desaguar nuna gran badea esistente nesi momentu al este del Caspiu.<ref>[[Piotr Kropotkin|Kropotkin, P.]] (1898) ''The Old Beds of Amu Daria'' - JSTOR, [http://www.jstor.org/pss/1774318 pp. 306] y [http://www.jstor.org/pss/1774317 310]</ref>
 
== Ver tamién ==