Wikipedia

Diferencies ente revisiones de «Ríu Mariellu»

Navegar l'historial de mou interactivu
← Edición más antiguaEdición más nueva →
Contenido eliminado Contenido añadido
VisualTestu wiki
m iguo testu: [[kilómetru => [[quilómetru
Pachug (alderique | contribuciones)
2196 ediciones
m Iguo: entiende → contien, primeramente → de primeres, quilómetros → kilómetros (2), llanura → llanada (3), lentu → llentu (2), con los → colos, por el → pol, en A → n'A (3), la á → l'á (4), el Hu → l using AWB
Llinia 4:
El '''ríu Mariellu''' o '''Huang He''', d'antiguo, ''Hwang-ho'', ({{zh|c=黃河 | s=黄 河 | t=黃 河| p=Huáng Hé|w=Huang-ho}}) ye un llargu ríu d'Asia Oriental qu'escurre íntegramente por [[China]], con 5.464 [[quilómetru|km]], el [[Ríos más llargos del mundu sestu más llargu de la Tierra]] y el segundu del país, namái superáu pol [[Yangtsé]].<ref>[http://www.geol.lsu.edu/WDD/ASIAN/Huanghe/huange_he.htm Yellow River (Huang He) Delta, China, Asia]</ref> Orixinariu de les [[montes de Bayan Har]], nel oeste de China, flúi al traviés de siete provincies —[[Qinghai]], Gansu, [[Shanxi]], [[Shaanxi]], [[Henan]] y [[Shandong]] —y dos regiones autónomes —[[Ningxia]] y [[Mongolia Interior]]— y desagua nel [[mar de Bohai]]. La cuenca del ríu Mariellu tien una estensión, d'este a oeste, de 1.900 km, y, de norte a sur, de 1.100 km, drenando 742.443 km² (la [[Cuenques del mundu por superficie|33ª del mundu]], similar a países como Turquía, Chile o Zambia).
 
Históricamente, ye'l ríu más importante de China y na so cuenca afayáronse numberosos xacimientos arqueolóxicos que demuestren la presencia humana ininterrumpida dende la prehistoria. En redol a él, na [[enllanada del Norte de China]], surdió la civilización de los [[etnia han han]], el principal grupu étnicu del país, que'l so territoriu dir espandiendo dempués escontra'l sur. El ríu Mariellu ye consideráu por ello «el trubiecu de la civilización china», yá que la so cuenca —en concretu, el valle del [[ríu Wei]] que corta al traviés de la llongura [[bucle de Ordos]]— foi'l trubiecu de les antigües civilizaciones chines y la rexón más próspera de la temprana [[hestoria de China]]. Sicasí, les frecuentes y devastadorasdevastadores hinchentes y los cambeos d'aldu producíos pola elevación continua del llechu del ríu, dacuando percima del nivel de los campos circundantes, tamién lu sirvieron pa ser llamáu la Murnia de China» y «Azote de los fíos d'Han».<ref>''New York Times'', "[http://www.nytimes.com/2006/11/19/world/asia/19yellowriver.html A Troubled River Mirrors China's Path to Modernity]". 19 de payares de 2006, p. 4.</ref>
 
El so nome deber a la gran cantidá de materiales en suspensión qu'abasnen les sos aturbolinaes agües, [[folla|folles]] y [[loess]] —partícules d'[[arena]] bien fines, con predominiu de [[cuarzu]]—, que-y dan el so carauterísticu color, amás de les partícules en suspensión que provienen del ensame de cultivos de maíz alredor del calce a lo llargo de cientos de quilómetroskilómetros nel so cursu mediu.
 
== Etimoloxía ==
Llinia 21:
[[Archivu:Ma Yuan - Water Album - The Yellow River Breaches its Course.jpg|thumb|right|250px|''The Yellow River Breaches its Course'', de [[Ma Yuan (pintor)|Ma Yuan]] (1160–1225), Dinastía Song]]
 
Antes de la construcción de les preses modernes, el ríu Mariellu yera bien propensu a los hinchentes. Nos 2.540 años enantes de 1946, rexistráronse 1.593 hinchentes, amás de 26 cambeos notables de cursu<ref>[[Bo Yang|Boyang]].</ref> y nueve cambios drásticos.<ref name="Treg">Tregear, T.R. ''A Geography of China'', p. 218. 1965.</ref> Dalgunes d'estos hinchentes fueron los peores desastres naturales de los qu'hai constancia. Antes de la moderna xestión de desastres, cuando se producíen los hinchentes una parte de la población morría primeramentede primeres por afogamientu, pero munchos más se víen afeutaos pola fame y l'espardimientu d'enfermedaes que siguíen dempués.<ref>{{cita web|url=http://www.who.int/hac/techguidance/ems/flood_cds/en/index.html|títulu=Flooding and communicable diseases fact sheet|editorial=World Health Organization|páxina=2|fechaaccesu=27 de xunetu de 2011}}</ref>
 
La causa de los hinchentes ye la gran cantidá de [[loess]] que tresporta'l ríu dende la [[pandu d'Aponderes]], un loess que depués se deposita na parte inferior del so cursu. La sedimentación provoca que se creen, por lenta acumuladura, preses naturales y, sobremanera, [[dique natural (hidrografía)|diques naturales]], colo que les veres del ríu van creciendo sobre la llanura d'hinchente quedando munches vegaes el nivel cimeru de les agües percima del nivel promediu de dicha enllanada. Los diques naturales sufren alteraciones continues ya impredicibles pola mesma [[dinámica fluvial]] de los ríos d'escasa rimada, agraváu nesti casu pola finura y cantidá de los sedimentos acarrados pel ríu Mariellu. Finalmente, la enorme cantidá d'agua tien qu'atopar una manera nueva d'algamar el mar y énchese al traviés de la [[enllanada del Norte de China]], dacuando atopando un cursu nuevu. La respuesta tradicional china de dir construyendo diques a lo llargo de les veres cada vegada más altos, tamién contribuyó dacuando a la gravedá de los hinchentes: cuando les agües rompíen los diques el mayor altor de los mesmos torgaba que l'agua pudiera volver nuevamente al calce, como fadría dempués d'un hinchente normal, una y bones el llechu termina per tar inclusive más altu que'l campu que lo arredolaba. Ye l'exemplu descritu nos casos de los ríos de tipu [[Ríu Yazoo|Yazoo]].
 
Otra fonte histórica d'hinchentes devastadorasdevastadores foi'l colapsu repentín de [[preses de xelu]] que s'alcontraben nel so cursu altu, en [[Mongolia Interior]], cola lliberación sópita de grandes cantidaes d'agua embalsada. Nel sieglu pasáu hai constancia de 11 hinchentes importantes d'éstes, que provocaron terribles perdes de vides y bienes. Anguaño, pa evitales, utilícense esplosivos que se refundien dende un avión pa romper los diques de xelu primero que se vuelvan peligrosos. {{Cita riquida}}
 
{{VT|:en:List of natural disasters by death toll|l1=Desastres naturales según víctimes (na Wikipedia n'inglés)}}
Llinia 42:
En 923, [[Tuan Ning]], un xeneral [[Later Liang|Liang]] desesperáu, volvió romper los diques, anubriendo unos 2.600 km² de tierres nun intentu fallíu de protexer la capital Liang de la [[dinastía Tang tardida]]. Una propuesta similar del inxenieru [[Southern Song|Song]] [[Li Chun]] p'anubrir les partes baxes del ríu y asina protexer les llanures centrales de los [[Khitai]] foi revocada en 1020: el [[Tratáu de Shanyuan]] ente los dos estaos prohibiera espresamente a los Song establecer nuevos fosos o camudar el cursu del ríu.<ref name="Sedtime">Elvin, Mark & Liu Cuirong<!--sic--> (eds.) ''Studies in Environment and History:'' ''[https://books.google.com/books?id=tAxmcRXKpaUC&pg=PA554 Sediments of Time: Environment and Society in Chinese History]'', pp. 554 ff. Cambridge Uni. Press, 1998. ISBN 0-521-56381-X. Accessed 15 Oct. 2011.</ref>
 
Les rotures produciéronse con too y con eso: una en 1034, en [[Henglong]], estremó'l cursu en trés y anubrió repetidamente les rexones del norte de [[Dezhou]] y de [[Liaocheng|Bozhou (Song)]].<ref name="Sedtime"/> Los Song trabayaron en devanéu —con más de 35.000 emplegaos, 100.000 reclutes, y 220.000 tonelaes de madera y bambú nun solu añu<ref name="Sedtime"/>— mientres cinco años intentando restablecer el cursu anterior enantes d'abandonar el proyeutu en 1041. L'entós más lentullentu ríu causó una fienda en [[Shanghu]] que causó que la salida principal fora escontra'l norte escontra [[Tianjin]] en 1048<ref name="Treg"/> y qu'en 1194 bloquiara la desaguada del [[ríu Huai]].<ref name="R. Grousset">Grousset, Rene. ''The Rise and Splendour of the Chinese Empire'', p. 303. University of California Press, 1959.<!--Although note material erru in source's claim the river remained on only this path until 1853--></ref> L'acumuladura de depósitos de llimu foi tal qu'inclusive dempués de que'l ríu Mariellu camudara más palantre el so cursu, el l'Huai yá nun foi capaz de fluyir a lo llargo del so únicu calce históricu. Sicasí, les sos agües formaron les piscines del [[llagu Hongze]] y depués escurrieron escontra'l sur, escontra'l [[ríu Yangtze]].{{cita riquida}}
 
Una [[hinchente en 1344]] devolvió'l ríu Mariellu al sur de Shandong. El cursu volvió camudar en 1391, cuando'l ríu anubrió dende Kaifeng hasta Fengyang, en n'Anhui. Foi finalmente estabilizáu pol eunucu [[Li Xing]] mientres les obres públiques que siguieron a la [[hinchente de 1494]].<ref name="eunuch"/>
 
La [[hinchente de 1642]] foi provocada pol home, nun intentu del gobernador Ming de [[Kaifeng]] de destruyir a los llabradores rebalbos, lideraos por [[Li Zicheng]], que sitiaben la ciudá dende diba seis meses.<ref>Lorge, Peter Allan. ''[https://books.googleco.uk/books?id=SE2Gw8rjuXQC&pg=PA147 War, Politics and Society in Early Modern China, 900–1795]'', p. 147. Routledge, 2005. ISBN 978-0-415-31691-0.</ref> Dirixó a los sos homes pa romper los diques y afogar a los rebeldes, pero nel so llugar destruyó la so propia ciudá: l'hinchente, y la fame y la peste que siguieron, envalórase que mató a unes 300.000 persones d'una ciudá que cuntaba entós con 378.000 habitantes.<ref>Xu Xin.<!--This order--> ''[https://books.google.com.hk/books?id=GAAWkYBNu5sC&pg=PA47 The Jews of Kaifeng, China: History, Culture, and Religion]'', p. 47. Ktav Publishing Inc, 2003. ISBN 978-0-88125-791-5.</ref> La entós próspera ciudá foi casi abandonada hasta la so reconstrucción sol emperador [[Kangxi]] de la [[dinastía Qing]].
Llinia 59:
La [[hinchente de 1931]] envalórase que mató ente 1.000.000 y 4.000.000 de persones,<ref name="internationalrivers.org"/> y ye el peor desastre natural rexistráu salvu fames y epidemies).
 
El 9 de xunu de 1938, mientres la [[Segunda Guerra Sino-Xaponesa]], les tropes nacionalistes de [[Chiang Kai-Shek]] rompieron una vegada más los diques que reteníen el ríu cerca de l'aldega d'[[Huayuankou, Henan|Huayuankou]], en n'Henan, causando lo que se llamó «un desastre natural inducíu bélicamente». L'oxetivu de la operación yera detener a les tropes xaponeses qu'avanzaben, siguiendo una estratexa de «utilizar l'agua como un sustitutu de los soldaos» (''yishui daibing''). Quedó anubierta una superficie d'unos 54.000 km², causando la muerte d'unes 500.000 a 900.000 vides chines, xuntu con un númberu desconocíu de soldaos xaponeses. L'hinchente torgó que l'exércitu xaponés tomara la ciudá de [[Zhengzhou]], pero nun-yos torgó algamar el so oxetivu de prindar la ciudá de [[Wuhan]], la entós capital provisional de China.<ref>Lary, Diana. ''The Waters Covered the Earth: China's War-Induced Natural Disaster''. Op. cit. in Selden, Mark & So, Alvin Y., eds. ''War and State Terrorism: The United States, Japan, and the Asia-Pacific in the Long Twentieth Century'', pp. 143–170. Rowman & Littlefield, 2004.</ref>
 
== Xeografía ==
Llinia 76:
[[Archivu:VM 6056 Liujiaxia Town.jpg|thumb|right|250px|[[Liujiaxia]], provincia de Gansu.
 
El cursu cimeru o parte alta del ríu Mariellu constitúi'l tramu o seición qu'empieza nel so orixe nes [[montes de Bayan Har]], na llende del pandu tibetanu, y termina na ciudá de Hekou ([[condáu de Togtoh]]), en Mongolia Interior, nel tramu conocíu como'l [[bucle de Ordos]], xusto primero que'l ríu xire sópito escontra'l sur. Esta seición tien un llargor total de 3.472 km, siendo la l'área total de la cuenca drenada de 386.000 km², el 51,4% del total de la cuenca. Nesti percorríu'l ríu baxa 3.496 m, con una pendiente media del 0,10%.
 
==== Provincia de Qinghai ====
Les fontes del ríu Mariellu alcontrar na parte centroseptentrional de la [[pandu tibetanu]], nuna una rexón de pacionales, banzaos y montículos alcontrada ente los montes de Bayan Har, alcontraes al suroeste y d'orientación NE-SO, y les [[montes Anemaqen]] (Amne Machin), paraleles a les anteriores pol noroeste. L'agua d'estes fontes ye clara y flúi costantemente. Aína arrexuntar en llagos cristalinos, carauterísticos d'esta parte de la cuenca alta, que drenan polo xeneral al traviés de pequeñes canales escontra'l Mariellu. Amás, dalgunos d'estos llagos son travesaos por elpol mesmu ríu, como'l [[llagu Zaling]] (扎陵湖) —con una superficie de 526 km² y un volume de 4.700 hm³— y el [[llagu Eling]] (o llagu Ngoring) (鄂陵湖) —con 610,7 km² y un volume de 10.800 hm³—, qu'asitiaos a más de 4.250 m, son los dos mayores llagos de pandu d'agua duce del país. Una parte significativa de la rexón na zona d'orixe del ríu Mariellu foi designada como [[Reserva Natural Nacional Sanjiangyuan]] [Fontes de los Trés Ríos], pa protexer una zona na que nacen amás otros dos grandes ríos: el [[Yangtsé]] (de 6.300 km), que tamién flúi escontra l'este, y el [[Mekong]] (de 4.880 km), que va correr en direición sur.
 
Primero'l ríu dirixir en direición sureste, escurriendo mientres dellos cientos de quilómetroskilómetros pola aguada suroeste de los montes Amne Machin, cruciando tou a lo llargo la [[prefeutura autónoma tibetana de Golog]]. Pasa poles llocalidá de Maduo, Darlag y algama la frontera suroriental de Qinghai, pa enfusase nun curtiu tramu na provincia de Gansu. Nesti tramu, na [[Prefeutura autónoma tibetana de Gannan]], el ríu describe una zarrada curva de casi 180º que lo emponer escontra'l noroeste, siendo en dellos trechos el ríu frontera provincial: en dellos tramos, ente Qinghai-Gansú y, tamién en dellos, ente Gansú-Sichuan. Prosigue'l ríu escontra al noroeste, pasando por Maqu y volviendo internase na provincia de Qinghai, escurriendo primeru pol fondu del valle de l'aguada nordeste de los mesmos montes Amne Machin y depués travesándoles por cerrradascerrraos y tropezosos gargüelos. Ye un tramu de 200-300 km al traviés de les prefeutures d'[[prefeutura autónoma tibetana de Huangnan|Huangnan|]], [[Prefeutura autónoma tibetana de Hainan|Hainan]] y [[Haidong]], con serrapatosos y altos cantiles a entrambos llaos del ríu. El calce ye estrechu y el descensu mediu ye grande, polo que'l fluxu nesta seición ye desaxeradamente aturbolináu y rápidorápídu. Hai 20 gargüelos nel tramu, siendo les más famoses les de Longyang, Jishi, Liujia, Bapan y Qingtong, con condicionesóptimas pa construyir plantes hidroeléctriques.
 
Nesti tramu'l ríu va virando adulces de nuevu escontra'l nordés, cruciando los montes Amne Machin y entrando nuna zona na que se construyeron delles preses. Primero algama la llarga cola del banzáu de la [[presa de Longyangxia]] —construyida ente 1976-1992, de 178 m d'altor, con una área embalsada de 383 km² y qu'alimenta una central hidroeléctrica con una potencia instalada de 1.280 MW—, y depués avanza escontra l'este, llegando a la [[presa de Lijiaxia]] —acabada en 1997, nel [[condáu de Jainca]], con un altor de 165 m, una superficie embalsada de 383 km² y una potencia instalada de 1.648 MW;— a la [[presa de Gonboxia]] —construyida ente 2002-06, con un altor de 132 m, una superficie embalsada de 143,6 km² y una potencia instalada de 1.500 MW— y a la [[presa de Jishixia]] —acabada en 2010, nel [[condáu de Longhua]], con un altor de 101 m y una potencia instalada de 1.020 MW—.
Llinia 98:
==== Rexón Autónoma Hui de Ningxia ====
[[Archivu:Shapotou.jpg|right|250px|thumb|El ríu en [[Shapotou]], [[Ningxia]]]]
Entra en Nixia y al poco remanez de los montes y algama la ciudá de [[Zhongwei]]. Sigue por un curtiu entamo aldu al este, col [[desiertu de Tengger]], en Mongolia Interior, nel norte, y zones de llombes al sur. Xira escontra'l norte, yá nuna amplia zona de vastes llanures aluviales, la [[pandu de Hetao]], una rexón desértica de pandu d'unos de 900 km de llargor y de 30 a 50 km d'anchor. Avanza al traviés d'un país secu hasta pasar la presa de [[Qingtongxia]] (gargüelu de Qingtong), que qu'irriga amplies zones de regadío en redol a la ciudá de [[Wuzhong]]. Sigue escontra'l norte pola [[enllanada de Yinchuan]], dexando trastres la ciudá de [[Yinchuan]], la capital de Ningxia, colos [[montes Helan]], al oeste, y el gran [[desiertu de Ordos]], al este. El ríu percuerre la punta norte de Ningxia y en pasando pela ciudá de [[Shizuishan]] y cruciar les últimes estribaciones de los montes Helan entra na rexón autónoma de [[Mongolia Interior]].
 
{{VT|Bucle de Ordos|Pandu de Ordos}}
Llinia 104:
==== Rexón Autónoma de Mongolia Interior ====
 
Entra na [[pandu de Hetao]], una zona desértica y de praderíes, con bien pocos afluentes y un escurrir lentullentu, algamando llueu la gran ciudá de [[Wuhai]], con un importante aeropuertu y un nuedu ferroviariu que la conceta col restu de ciudaes de Mongolia Interior. Sigue dempués el ríu Mariellu na so meyora al norte al traviés d'una gran área irrigada en redol a [[condáu de Dengkou|Dengkou]] y [[Bayannur]], otra importante ciudá que cuntaba con 520.300 habitantes en 2010. El ríu vira depués al este cerca de [[distritu de Linhe|Linhe]], al atopase colos [[montes Lang]], que lo cierren pol noroeste. Sigue'l ríu escontra l'este pasando al sur del llagu [[Ulansuhai Nur]] (233 km²), per otra zona de regadío ente los montes y desiertu escontra'l sureste. Nel centru d'esta franxa ta la gran ciudá de [[Baotou]], dende onde parte la principal carretera al sur, a [[Xian]], y otra a [[Hohot]], la capital de Mongolia Interior, alcontrada a unos 110 km al nordeste.
 
Agües embaxo, inda escurriendo escontra l'este, el Mariellu llegar a la fin del so cursu altu, xusto cuando pasa la ciudá de Hekou (nel [[condáu de Togtoh]]) onde'l ríu vuélvese de secute escontra'l sur y entra na gran [[pandu de Loess]].
Llinia 114:
[[Archivu:Luoyang-most.przez.rzeke.LuoHe.przed.ujsciem.do.HuangHe.jpg|thumb|right|250px|El ríu en [[Luoyang]], provincia de [[Henan]]]]
 
El cursu mediu del ríu Mariellu ye la parte ente la ciudá de Hekou ([[condáu de Togtoh]]), en Mongolia Interior, y [[Zhengzhou]], en n'Henan. Tien 1.206 km de llargu, con una cuenca de 344.000 km² (el 45,7% del total), y con un desnivel acumuláu de 890 m, siendo la pendiente media del 0,074 %. Nesti tramu entemediu'l ríu recibe 30 grandes tributarios y el so caudal amontar nun 43,5%. El cursu mediu contribúi col 92% de los sedimentos del ríu. La enorme cantidá de folla y sable descargaes nel ríu fai que sía'l ríu con más carga de sedimentos del mundu. El nivel añal de sedimentos más altu rexistráu ye de 3.910 millones de tonelaes en 1933. El nivel de concentración de llimu más alto rexistróse en 1977, con 920 kg/m³. Estos sedimentos darréu deposítense nes partes más lentes del ríu, nel so cursu inferior, alzando'l [[llechu del ríu]] y creando el famosu «ríu sobre tierra».
 
Empecípiase esti cursu mediu cuando'l Mariellu enfusar na [[pandu d'Aponderes]], escurriendo en direición sur pol fondu d'un gargüelu de siquier 60 m per debaxo de les llombes circundantes nuna rexón ensin apenes ciudaes importantes. El ríu llega llueu a la llende provincial, siendo nun tramu la frontera ente Mongolia Interior y la provincia de Shaanxi. Nesti tramu fronterizu llega primero al banzáu de la [[presa de Wanjia]] —construyida ente 1994-986, con un altor de 105 m, una potencia instalada de 1.080 MW, y onde hai una importante derivación d'agües conocida como «Proyeutu d'esviación del ríu Mariellu Wanjiazhai Shanxi» pa suministrar agua a les ciudaes de [[Taiyuan]], [[Shuozhou]] y [[Datong]], alcontraes al este— y depués al banzáu de Longkou. Nuna zona ancha dempués de pasar el llargu cañón, hai un llargu ya importante ponte, el de Longkou, que crucia'l ríu. Empecípiase de siguío otru tramu nel que'l Mariellu va ser llende fronterizu, esta vegada ente les provincies de Shanxi (Y) y Shaanxi (O).
Llinia 122:
El ríu sale del gargüelu y de la zona montascosa cerca de la ciudá [[Hancheng, Shaanxi|Hancheng]], enfusándose na [[enllanada de Guanzhong]]. Pasa pela ciudá de Sunji y depués recibe pola derecha al [[ríu Fen]] (de 694 km), procedente del noroeste, y depués al [[ríu Wei]], el más llargu de tolos sos tributarios (con 818 km), que llega dende l'oeste. Na so unión col Wei, el ríu Mariellu xira al este, y casi darréu llega a un [[puntu trifinio]] ente les provincies de Sanxi, Saanxi y Henan. El ríu sigue siendo frontera, ta vegada ente Sanxi y Henan, y algama llueu'l [[pasu de Hangu]], un pasu estratéxicu na antigua China, ente les antigües tierres del estáu de Qin y les llanures centrales del país nel que se celebraron munches antigües batalles famoses. Llega depués el ríu a [[Sanmexia]], con una población de 284.312 habitantes en 2010, yá na llarga cola (d'unos 250 km) del banzáu de la [[presa de Sanmexia]] (acabada en 1960, de 106 m d'altor, con una potencia instalada de 400 MW y 2.350 km² de superficie embalsada).
 
El ríu entra nun nuevu tramu montascosa y metanes él dexa de ser frontera ya intérnase na provincia de Henan. Llega a una nueva zona embalsada, la de la [[presa de Xiaolangdi]] (acabada en 2000, de 154 m d'altor, con una potencia instalada de 1.836 MW y 277.88 km² de superficie embalsada), con una cola d'unos 130 km. Sale de la zona montascosa ya intérnase na llanurallanada del norte de China. Depués recibe pola derecha al [[ríu Luo]] y pasa pela antigua ciudá de Chenggao. El ríu, yá dafechu d'enllanada, empieza a tener grandes y cambiantes islles fluviales nel so cursu y llega llueu a [[Zhengzhou]], la gran capital de Henan que cuntaba con 3.132.000 habitantes en 2010 y que marca'l final del cursu mediu.
 
=== Cursu baxu ===
 
Nel cursu inferior o parte baxa, dende Zhengzhou al mar, con una distancia de 786 km, el ríu ta confináu nun cursu formáu por diques a midida que flúi escontra'l nordés al traviés de la [[enllanada del Norte de China]], enantes de desaguar nel golfu de Bohai. La L'área de la cuenca nesti tramu ye de 23.000 km², namái'l 3% del total, con pocos afluentes añedir a la corriente principal. Casi tolos ríos cercanos que desaguan en direición sur facer nel [[ríu Huai]], ente que los que s'emponer al norte facer nel [[ríu Hai]]. La cayida total del cursu baxu ye de 93,6 m, con una rimada media de solamente'l 0,012%.
 
Los llimos recibíos del cursu mediu formen sedimentos equí, alzando'l llechu del ríu. Mientres 2.000 años de construcción de diques, el depósitu escesivu de sedimentos alzó'l llechu del ríu varios metros percima del suelu circundante.
Llinia 159:
El ríu Mariellu destaca pola gran cantidá de llimu que tresporta —1,6 millones de tonelaes añalmente nel puntu en que baxa de la [[pandu d'Aponderes]]. Si lleva l'abondu volume d'agua p'algamar el mar, deposita nél 1,4 millones de tonelaes cada añu. Una estimación del llimu da unos 34 kg/m³, que tienen de comparase colos 10 kg/m³ del [[ríu Coloráu]] y los solamente 1 kg/m³ del [[ríu Nilu]].<ref>Tregear, T.R. ''A Geography of China'', páx. 219. 1965.</ref>
 
El so caudal mediu dizse que ye 2.110 m³/s (32.000 m³/s nel Yangtzé), con un máximu de 25.000 m³/s y un mínimu de 245 m³/s. Sicasí, dende 1972, de cutiu ensúgase enantes de llegar al mar. El baxu volume ye debíu al creciente riego agrícola, qu'aumentó nun factor de cinco dende 1950. L'agua esviada del ríu a partir de 1999 sirvió p'apurrir agua a 140 millones de persones y regar 74.000 km² de tierra.<ref name="video.nytimes.com">New York Times http://video.nytimes.com/video/2006/11/17/world/1194817103057/china-s-yellow-river-part-1.html.</ref> El [[delta del ríu Mariellu]] entiendecontien unos 8.000 km². Sicasí, col amenorgamientu de los llimos que lleguen al mar, informóse tamién de que mengua llixeramente cada añu dende 1996 pola erosión.<ref>"Yellow River Delta Shrinking 7.6 Square Kilometers Annually", ''China Daily'' 1 February 2005, retrieved 14 September 2006 from http://china.org.cn/english/2005/Feb/119497.htm.</ref>
 
El mayor volume producir mientres la temporada d'agües, de xunetu a ochobre, cuando flúi'l 60% del volume añal del ríu. La demanda máxima pal riego dar ente marzu y xunu. Col fin d'almacenar l'escesu d'agua pal so usu cuando seya necesariu y pal control d'hinchentes y la xeneración d'electricidá, construyéronse delles preses, pero la so mira de vida ye llindada por cuenta de la l'alta carga de sedimentos. Propúnxose un [[Proyeutu de Tresferencia d'Agua Sur-Norte]] qu'arreya dellos planes pa esviar agua del ríu Yangtze: unu nes cabeceres occidentales de los ríos, onde s'atopen más cercanes; otru dende los tramos cimeros del [[ríu Han (Hanshui)|ríu Han]]; y un terceru utilizando'l trazáu del antiguu [[Gran Canal de China]].{{cita riquida}}
 
Por cuenta de la so pesada carga de sedimentos el ríu Mariellu ye una [[corriente depositaría]] —esto ye, deposita parte de la so carga llevada de suelu na so cama en tramos nos que flúi amodo. Estos depósitos alzar el llechu del ríu que flúi ente diques naturales nel so cursu inferior. En casu d'asoceder un hinchente, el ríu puede romper los diques y anubrir la llanura d'hinchente circundante y adoptar un nuevu aldu. Históricamente esto asocedió una vegada cada cien años. Nos tiempos modernos, fíxose un considerable esfuerciu pa reforzar los diques y el control de los hinchentes.{{cita riquida}}
Llinia 220:
{{AP|:en:Water pollution in China|l1=Contaminación de l'agua en China (na Wikipedia n'inglés)}}
 
El 25 de payares de 2008, Tania Branigan de ''[[The Guardian]]'' presentó un informe "[China's Mother River: the Yellow River]" (El ríu madre de China: el ríu Mariellu), alegando que la severa contaminación fixo un terciu del ríu Mariellu inservible inclusive pa usu agrícola o industrial, por cuenta de los arramaos de fábriques y agües residuales de ciudaes en rápida espansión.<ref>{{cita noticia|url=http://www.guardian.co.uk/environment/2008/nov/25/water-china|títulu= One-third of China's Yellow River 'unfit for drinking or agriculture' Factory waste and sewage from growing cities has severely polluted major waterway, according to Chinese research|apellíu=Tania Branigan |fecha=25 de payares de 2008|obra=The Guardian |allugamientu=UK|fechaaccesu=14 de marzu de 2009}}</ref> La Comisión pal Caltenimientu del Ríu Mariellu reconoció en 2007 más de 13.493 km del ríu y señaló que'l 33,8% del sistema fluvial rexistraba un nivel peor que'l nivel cinco», acordies con loscolos criterios utilizaos pol Programa Ambiental de la ONX (''[[UN Environmental Program]]''). El nivel cinco ye aptu pa beber, pa la l'acuicultura, l'usu industrial o inclusive agricultura. Según l'informe, los residuos y les agües residuales arramaes al sistema l'añu anterior xubieren a 4,29 billones de tonelaes. La industria y les manufactures representaron el 70% de les descargues nel ríu, representando los llares el 23% y daqué más del 6% d'otres fontes.
 
== El ríu Mariellu na cultura ==
Sacáu de «https://ast.wikipedia.org/wiki/Ríu_Mariellu»